وبلاگ

A Study on Modeling and Simulation Engineering of Emergency Resources Supply Based on System Dynamics

Heng Shao, Hong Zhao, Feng Hu

۲۰۱۳

A conceptual model for assisting sustainable manufacturing through system dynamics

Hao Zhang , Javier Calvo-Amodio, Karl R. Haapala

۲۰۱۲

Pricing Simulation Platform Based on System Dynamics

Shao Liuguo, Zhang Shijing, Huang Jianbai

۲۰۱۰

A system dynamic model for production and consumption policy in Iran oil and gas sector

Behdad Kiani , Mohammad Ali Pourfakhraeib

جدول ۲-۵ تحقیقات اقتصادی خارجی با روش پویایی سیستم
فصل سوم :
مدل سازی پویایی بازار سهام
۳-۱٫ مقدمه
در این فصل سعی داریم مدل دینامیکی برای بورس اوراق بهادار تهران ارائه دهیم . برای انجام این کار ابتدا متغیر ها را در نظر گرفته و رفتار واقعی آنها را در بازار بورس اوراق بهادار مورد بررسی قرار می دهیم ، سپس بر اساس نمودارها و مفاهیم فرضیه های دینامیکی را مطرح می کنیم . بر اساس فرضیه های دینامیکی نمودارهای علی حلقوی مدل را رسم می کنیم .

بازه زمانی مورد نظر برای بررسی بورس اوراق بهادار تهران بین سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ است . اطلاعات و داده های مربوط به بورس از سایت اصلی سازمان بورس و سایت فناوری بورس تهران و داده های مربوط به اقتصاد کلان از سایت مرکز آمار ایران و بانک مرکزی برداشته شده است .
۳-۲٫ تعریف مساله
شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران از چه عواملی تاثیر می پذیرد ؟ علت نوسانات آن چیست ؟ چه ابزاری برای مهار آن وجود دارد ؟
از آنجایی که بازار بورس دارای پیچیدگی پویا است و عوامل به صورت حلقه وار بر یکدیگر تاثیر می گذارند از روش پویایی سیستم ها برای مدل سازی آن استفاده می کنیم . مزایای این روش نسبت به سایر روش ها در مرور ادبیات بررسی گردیده است .
برای مدل سازی به روش پویایی سیستم باید ابتدا متغیر های مدل و روابط بین آنها را پیدا کنیم . در این بخش متغیر هایی که بر مدل موثرند را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهیم. از درون این تحلیل ها فرضیه های دینامیکی را استخراج می کنیم .
۳-۲-۱٫ ارزش معاملات
اولین متغیری که برای بررسی بازار به ذهن می رسد میزان معاملات است . ارزش معاملات سالانه در بورس طی این سالها چه میزان و روند آن به چه شکلی بوده است .برای بررسی ارزش معاملات بازار نمودار آن را رسم می کنیم :
شکل ۳-۱- نمودار خطی ارزش ریالی معاملات
توجه : در این نمودار ارزش معاملات سهم شرکت مخابرات در روز ۱۸ آبان ۸۸ از آنجایی که مدیریتی و بلوکی بوده و انحراف معناداری در نمودار به وجود می آورده است حذف شده است .
برای بررسی حجم معاملات از آنجایی که باز و بسته شدن سهم ها برای تعدیلات مثبت و منفی و یا مجمع عمومی عادی و فوق العاده زیاد است بهتر است در مقیاس بزرگتر بررسی شود .
بدین منظور ارزش معاملات سالانه را به صورت نمودار میله ای بررسی می کنیم :
شکل ۳-۲- نمودار میله ای حجم معاملات سالانه
اولین نکته ای که از این نمودار برداشت می شود این است که حجم معاملات سالانه افزایش داشته است . برای اینکه ببینیم چه رابطه ای بین ارزش معاملات و شاخص کل وجود دارد ، شاخص کل را بررسی می کنیم .
۳-۲-۲٫ شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران
متغیر اصلی که در این پایان نامه بررسی می کنیم شاخص کل است که تقریبا تنها متغیری است که می توان به عنوان نشان دهنده کلیت بازار از آن استفاده کرد ، زیرا تمام فعالان بازار و همینطور رسانه ها به آن استناد می کنند ، هرچند شاید در برهه های زمانی کوتاه نمایانگر خوبی برای وضعیت بازار نباشد که این نکته را بررسی خواهیم کرد .
بهترین راه برای بررسی شاخص کل بررسی روند تغییر آن با بهره گرفتن از نمودار است :
شکل ۳-۳- نمودار خطی شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران
روند کلی شاخص کل طی این سال ها افزایشی بوده است . عاملی که در بررسی شاخص کل مهم است میزان نوسانات معنادار آن است ، به این معنی که شاخص طی سال چند بار تغییر روند می دهد و از روند صعودی به روند نزولی تغییر می کند .
میزان این تغییر روندها ریسک بازار را مشخص می کنند . با بررسی دقیق عوامل موثر بر شاخص کل می توانیم به دنبال راهکارهایی برای کنترل بازار توسط ابزارهای مختلفی که در اختیار دولت است از طریق اقتصاد کلان و همینطور ابزارهایی که سازمان بورس دارد باشیم.
بازدهی بازار سرمایه عامل اصلی جذابیت آن است . یکی از دغدغه های اصلی سرمایه گذاران ایرانی جبران کردن تورم موجود در اقتصاد ایران است . اولین مشخصه برای جذابیت یک سرمایه گذاری ابتدا این است که بازدهی آن بالاتر از نرخ تورم باشد ، بعد بازدهی و ریسک آن را با بازار های رقیب می سنجد .
۳-۲-۳٫ تورم
تورم را به عنوان عامل بسیار مهم در اقتصاد بررسی می کنیم .
بررسی رابطه بین نقدینگی و تورم در اقتصاد ایران همواره چالش برانگیز بوده است . در تئوری اقتصاد مرسوم ترین تحلیل از تورم بر مبنای رابطه فیشر است . رابطه فیشر که به معادله مقداری پول هم شهرت دارد، در یک رابطه ریاضی بیان شده است که بر اساس آن M*V=P*Y می‌باشد. در این معادله M میزان حجم پول، V میزان سرعت گردش پول، P سطح عمومی قیمت‌ها و Y میزان تولید یا درآمد ملی واقعی است. بیان دیگر این رابطه عبارت است ازdM/M+dV/V=dY/Y+dP/P که بر مبنای آن مجموع رشد حجم پول و رشد سرعت گردش پول برابر است با مجموع رشد تولید ملی واقعی و رشد سطح عمومی قیمت‌ها (تورم). بر اساس این رابطه، اگر سرعت گردش پول تا حدودی باثبات باشد (رشد آن برابر صفر باشد)، هر چه رشد حجم پول (نقدینگی) افزایش یابد، با توجه به میزان رشد درآمد ملی واقعی، نرخ تورم افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر بر اساس رابطه فیشر، تحت شرایط خاص، بین رشد حجم پول و تورم یک رابطه تبعی یک به یک برقرار است.
نقش مهم و اصلی در تورم را سیاست های پولی دولت ایفا می کند . در سال های ابتدایی دولت نهم یعنی در سالهای ۸۴ و ۸۵ که وارث تورم ۱۲ درصدی بود، در محافل سیاست گذاری دولت رابطه فیشر مطرح شده بود. در آن زمان تئوریسین های اقتصادی دولت نهم با رد صحت رابطه فیشر در اقتصاد ایران اعلام کردند که «چنانچه افزایش نقدینگی به سمت تولید و افزایش عرضه کل حرکت کند، خود یک عامل ضدتورمی خواهد بود.» نتیجه ی این دید و افزایش نقدینگی شکستن رکورد تورم در سال ۸۷ است . یک نکته بسیار مهم را در مورد رابطه فیشر نباید فراموش کرد. همانطور که میلتون فریدمن اقتصاددان شهیر بیان می کند، نکته مهم این است که رشد حجم پول با یک دوره تاخیر اثر خود را بر تورم آشکار می کند. البته این دوره تاخیر با توجه به شرایط اقتصادی می تواند متفاوت بوده و از چند ماه تا حدود دو سال را در بر گیرد، اما افزایش رشد حجم پول در نهایت و ضرورتا به افزایش تورم منتهی خواهد شد. تغییرات رشد حجم پول و تورم در اقتصاد ایران نیز همین امر را تایید می کند و نشان دهنده این است که تغییر رشد حجم پول با یک دوره تاخیر (حدودا دو ساله) اثر خود را بر تورم آشکار می کند. .
نرخ رشد حجم پول از ۳۰ درصد در سال ۸۳ به ۳۴ درصد در سال ۸۴ و در نهایت به حدود ۴۰ درصد در سال ۸۵ رسید. بعد از آن بود که با اتخاذ سیاست پولی ضد تورمی، نرخ رشد حجم پول در سال ۸۶ به حدود ۳۰ درصد و در سال ۸۷ به ۱۶ درصد کاهش یافت. اثرات تغییر رشد حجم پول بر تورم با یک دوره وقفه (حدود دو سال) ظاهر شد. نرخ تورم که در سال ۸۴ حدود ۱۲ درصد بود، از سال ۸۵ شروع به افزایش نمود و به ۱۴ درصد رسید. در سال ۸۶، تورم به ۱۸ درصد و در نهایت در سال ۸۷ به ۲۵ درصد رسید. پس از آن بود که اثرات سیاست پولی انقباضی شدید که از سال ۸۶ شروع شد و نرخ رشد حجم پول را به ۱۶ درصد رساند، اثرات ضد تورمی خود را آشکار کرد و نرخ تورم در سال ۸۸ به ۸/۱۰ درصد رسید. بنابراین کاهش شدید رشد حجم پول در سال های ۸۶ و ۸۷، عامل اصلی کاهش شدید تورم در سال ۸۸ بود که با یک دوره تاخیر اثرات خود را آشکار نمود. بنابراین روشن است که کاهش تورم در سال ۸۸ همراه با افزایش رشد حجم پول در همین سال، نشان دهنده عدم ارتباط تورم با رشد حجم پول نیست، بلکه افزایش رشد حجم پول در سال ۸۸ و ۸۹، اثرات تورمی خود را در سال ۹۰ و ۹۱ آشکار کرده است .
یک عامل مهم تاثیرگذار دیگر برای افزایش تورم در پایان سال ۹۰ افرایش نرخ دلار تا ۲۰۰۰ تومان در بازار آزاد است . عامل اصلی آن افزایش تحریم ها علیه ایران و قطع همکاری سوئیفت با بانک ها و طرف های ایرانی بود . در سال ۹۱ نیز تحریم ها از سوی کشورهای مختلف جهان علیه ایران تشدید شد و نتیجه آن افزایش نرخ دلار در بازار آزاد به بالاتر از سطح ۳۰۰۰ و تا مرز ۴۰۰۰ شد . این افزایش از دو مسیر مستقیم (افزایش قیمت کالاهای وارداتی) و غیرمستقیم (افزایش هزینه های تولید) موجب افزایش نرخ تورم شد. علاوه بر این، جهش نرخ ارز به لحاظ روانی به انتظارات تورمی در اقتصاد کشور دامن زد و افزایش انتظارات تورمی خود به یکی از عوامل افزایش نرخ تورم در کوتاه مدت تبدیل شد.
شکل ۳-۴- نمودار خطی نرخ تورم
وقتی تورم افزایش می یابد ثبات اقتصادی بسیار کم شده و موجب نوسانات نرخ ارز و کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای جهانی می شود . رابطه بین نرخ تورم و نرخ ارز یک رابطه دو طرفه هست که این دو متعاقبا بر روی یکدیگر اثر می گذارند. سیاست های دولت در کنترل بازار ارز از طریق کنترل عرضه و یا روشهایی مانند اتاق مبادلات ارزی و تک نرخی کردن دلار می تواند بر روی رابطه اثرگذار باشد .