بدیهی است که بخش زیادی از زندگی بزرگسالان صرف کار می شود و به نظر می‌رسد که فعالیت کاری از نظر سلامت روانی شخص،فعالیتی مهم به شمار می رود و حتی برای بسیاری از مردم عامل رضایت از زندگی می‌باشد. کار صرف نظر از تامین مالی می‌تواند برخی از نیازهای اساسی نظیر تحرک روانی و بدنی تماس اجتماعی،احساس خود ارزشی، اعتماد و توانمندی را ارضا کند با این وجود می‌تواند منبع نارضایتی تبدیل شود و شخص را در جهت فرسودگی شغلی سوق دهد (بختیاری،۱۳۸۷)

فشارهای روانی و آثار آن در سازمان ها،در دهه اخیر مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است با افزایش شدت و مداومت فشار روانی،پدیده روانی جدیدی تحت عنوان فرسودگی شغلی به وقوع می­پیوندد.فشار روانی شدید ناشی از ماهیت،نوع یا وضعیت نامناسب کار به پیدایش حالتی در کارکنان منجر می شود که فرسودگی شغلی نام دارد(زارعیان ،۱۳۸۵).

در این وضعیت فرد اهمیت معنای خود را در کار از دست می‌دهد،دائم خسته است،پرخاشگری دارد،بد گمان،منفی باف،بدبین و عصبانی است و هم چنین فرد دچار فرسودگی شغلی به زودی تمامی همکاران خود را مبتلا می‌کند (طلایی ودیگران ،۱۳۸۶).

فرسودگی شغلی نه تنها موجب بروز آسیب های جدی جسمی و روانی در افراد می شود،بلکه با افزایش میزان غیبت،کاهش انرژی و بازده کاری به افت کاری نیز می‌ انجامد. تحقیقات نشان داده است که اثرات فیزیولوژیکی فرسودگی شغلی برفرد عبارتند از: بی نظمی ضربان قلب،افت فشار خون،کاهش عملکردکلیوی، فراموشی، ضعف و حتی سکته قلبی می‌باشد. سایر نشانه های جسمی عبارتند از خستگی،کاهش یا افزایش وزن، بی اشتهایی سردرد و بی خوابی (فیلیان ،۱۳۷۱).

به طوری که سازمان بهداشت جهانی (۱۹۸۷)اعلام ‌کرده‌است که نصف جمعیت کارمندی از شغل خود ناراضی هستند ۹۰در صد آنان معتقدند شغلشان در جهت اهداف زندگی آن ها نیست و ۷۵٪کسانی هستند که به دلیل عدم رضایت شغل و عدم توانایی به دنبال کمک های روان شناسی می‌باشند. با افزایش مطالعات در زمینه فرسودگی شغلی پیشرفت های زیادی در این زمینه به دست آمده است و تعداد زیادی از این مطالعات اهمیت این عارضه را در رابطه با تولید و اثر بخشی شغلی،کارگریزی،علل بیماری ها و آسیب شناسی روانی و نیز ارتباطات نا مناسب اجتماعی و خانوادگی را نشان داده‌اند .

‌فریدون برگر^[۵] و همکاران(۲۰۰۱)معتقدند که فرسودگی شغلی یک مفهوم سه بعدی است که بعد مرکزی و آشکار آن فرسودگی هیجانی است. وقتی افراد ‌در مورد فرسودگی شغلی خود سخن می‌گویند بیشتر به بعد خستگی تأکید دارند در شرایطی که بین ارائه دهنده خدمت وگیرنده آن فاصله ایجاد شود به آن مسخ شخصیت می‌گویند که بعد دوم فرسودگی شغلی است. بعد فقدان موفقیت فردی بعد سوم فرسودگی شغلی است که در شرایط فرسودگی کاهش می‌یابد.(فیلیان ،۱۳۷۱)

در مشاغلی مانند شغل معلمی که فرد شاغل ارتباط تنگاتنگی با گیرندگان خدمت دارند،فشارهای زیادی به شخص ارائه کننده خدمت وارد می شود و از این رو شخص را دچار فرسودگی شغلی می ـ نماید.عامل دیگری که به عنوان یک فاکتور تعیین کننده در فرسودگی شغلی است تفاوت‌های فردی مانند ویژگی های شخصیتی فرد است(وحدانی ودیگران ،۱۳۹۱).

وجود فرسودگی شغلی در مربیان و دست اندر کاران تعلیم و تربیت عوارض نامطلوبی در دانش آموزان، شخصیت و پیشرفت آنان بر جایی می‌گذارد،بی شک می توان ادعا نمود که جامعه ای می‌تواند به توسعه پایدار دست یابد که مردم آن جامعه،سالم و آموزش دیده،خلاق و مسئولیت پذیر و آگاه باشند.

بی شک پرورش این مردم آگاه و مسئولیت پذیر برعهده نظام آموزش و پرورش است.امروزه آموزش و پرورش بیشتر به صورت رسمی و سازمان یافته در سطح گسترده جریان دارد که با رشد اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، توسعه علمی،صنعتی و اقتصادی بسیار مرتبط است با چنین اهمیت و ارزشی که برای آموزش و معلم در جامعه تصور می شود، سرمایه گذاری در جهت تربیت و تامین این رکن مهم، سودمندترین سرمایه گذاری ها است و در این میان، بهبود کیفیت آموزش در نظام آموزشی،سلامت روانی معلمان و تاثیر آن برنحوه رفتار، تدریس ‌و کارایی معلم و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، موضوعی است که بیشتر متخصصان آموزش وپرورش بر اهمیت آن تأکید دارند .

در نهایت بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با فرسودگی شغلی اطلاعات مناسبی رادر جهت برنامه ـ ریزی و مدیریت پیشگیری در احتمال بروز فرسودگی شغلی در بدو استخدام یا حین کار فراهم می ـ آورد.

۱-۲ بیان مسئله:

شخصیت نقش تعیین کننده ای بر رفتار مشهود و آشکار فرد دارد. آلپورت شخصیت را سازمان پویایی نظام های روانی – فیزیولوژیکی درون فرد تعریف می‌کند،که سازگاری منحصر به فرد او نسبت به جهان را تعیین می کند. در دهه های اخیر توجه به استرس شغلی و مطالعه آن گسترش روز افزونی یافته است.از جمله دلایل آن تاثیر استرس شغلی در بروز بیماری‌های روان تنی مانند فشار خون،مشکلات گوارشی و هم چنین شیوع استرس شغلی در سطح وسیع جامعه است و اگر در مراحل اولیه آن شناخته شود به راحتی قابل درمان است.در مشاغلی مانند شغل معلمی که فرد شاغل ارتباط تنگانگی با گیرندگان خدمت دارند، فشارهای زیادی به شخص ارائه دهنده خدمت وارد می شود و از این رو شخص را دچار فرسودگی شغلی می کند. به طور کلی با افزایش مطالعات،اهمیت این عارضه را در رابطه با تولید و اثر بخشی شغلی،کارگریزی،علل بیماری ها و آسیب شناسی روانی و نیز ارتباطات نا مناسب اجتماعی و خانوادگی را نشان داده‌اند(شمالی اسکویی،۱۳۸۴).

نظام آموزشی هر کشوری وابسته به معلمان محبوب و حرفه ای است تا با تربیت نسل آینده و سازنده کشور بپردازند .‌بنابرین‏ به وجود آوردن رضایتمندی شغلی در معلمان و جلوگیری از فرسودگی شغلی ایشان یک تعهد سازمانی است که می توان با تقویت رضایت شغلی و افزایش فرسودگی شغلی به تمام جامعه خدمت کرد. لذا محقق در این پژوهش به دنبال پاسخ ‌به این سوال کلی است که چه رابطه ای بین ابعاد شخصیت و فرسودگی شغلی معلمان زن شهر سامن وجود دارد ؟تا با پاسخ ‌به این سوال،نظر برنامه ریزان نظام تعلیم و تربیت را به ابعاد شخصیت به عنوان یک متغییر در جذب و استخدام معلمان ابتدایی و هم چنین بهبود عملکرد شغلی آن ها و نیز کم نمودن آثار فرسودگی شغلی معلمان جلب کند. بنا بر آنچه ذکر گردید مسئله اصلی تحقیق، بررسی ارتباط بین ابعاد شخصیت و فرسودگی شغلی معلمان زن دوره ابتدایی منطقه سامن می‌باشد.