وبلاگ

تعاریف مختلفی از سرمایه ی اجتماعی وجود دارد، اما تاکنون تعریفی منسجم از آن ارائه نشده است. با این حال چند تعریف از چندین دانشمند معروف در این زمینه آورده شده است:
جین جاکوب:
سرمایه ی اجتماعی، پتانسیل نهفته در روابط میان افراد در یک جامعه است که باعث مؤثر شدن امورات آن جامعه می شود (سعادت، ۱۳۸۷: ۳).
پیربوردیو^[۸۰](جامعه شناس اروپایی):
سرمایه ی اجتماعی مجموعه منابع مادی یا معنوی است که به یک فرد یا گروه اجازه می دهد تا شبکه ی پایداری از روابط کم و بیش نهادینه شده آشنایی و شناخت متقابل را در اختیار داشته باشد (بوردیو و ککوانت، ۱۱۹:۱۹۹۲به نقل از: جان فیلد،۱۳۸۶: ۱۷).
کلمن^[۸۱] (جامعه شناس آمریکایی):
سرمایه ی اجتماعی نتیجه یک سری تصمیمات فردی برای حداکثر کردن سود خود می باشد؛ بنابراین روابط اجتماعی افراد با دیگران به عنوان یک مبادله اقتصادی محسوب می شود که بازده اقتصادی در پی دارد.

کلمن نسبت به بوردیو تأثیر گسترده تری بر مفهوم سرمایه ی اجتماعی در ارتباط با آموزش و پرورش داشته است و به دنبال توسعه ی یک علم بین رشته ای که بر اساس مبانی اقتصاد و جامعه شناسی بنا شده باشد، بوده است. وی در مقاله اولیه اش سرمایه ی اجتماعی را به صورت زیر تعریف کرده است:
مجموعه ای از منابع که در روابط خانواده و در سازمان اجتماعی محلی وجود دارند و برای رشد اجتماعی یا شناختی یک کودک یا جوان مفید هستند؛ این منابع برای افراد مختلف متفاوتند و می توانند امتیاز مهمی را برای توسعه سرمایه ی انسانی کودکان و جوانان ایجاد کنند (کلمن، ۳۰۰:۱۹۹۴ به نقل از: همان).
وی بیان می کند که روابط اجتماعی با ایجاد تعهدات و انتظارات بین عاملین و ایجاد اعتماد در یک جامعه و بازکردن کانال های اطلاعاتی از طریق مدارس دولتی، باعث ایجاد منافع برای طرفین خواهد شد. به اعتقاد وی سرمایه ی اجتماعی به صورت هدفمندانه و عامدانه مانند سرمایه ی انسانی و فیزیکی ایجاد نمی شود بلکه محصولی جانبی از فعالیت های درگیر با سایر مقاصد می باشد. یعنی سرمایه ی اجتماعی به واسطه ی فعالیت های دیگر به وجود می آید؛ بنابراین بصورت مستقیم به وجود نمی آید.
رابرت پوتنام^[۸۲](سیاست مدار):
سرمایه اجتماعی مجموعه ای ازمفاهیمی مثل اعتماد، هنجار، شبکه های ارتباطی میان افراد یک اجتماع است. سرمایه اجتماعی وسیله ای برای رسیدن به توسعه سیاسی و اجتماعی درسیستم های مختلف سیاسی است. پوتنام بر اعتماد تاکید زیادی کرده است. از نظر او اعتماد و ارتباط متقابل در شبکه های اجتماعی به عنوان منابعی هستند که درکنش های اعضاء جامعه موجود است.
فوکویاما^[۸۳]:
وجود مجموعه ی معینی از هنجارها یا ارزش های رسمی است که در آن اعضای گروه که همکاری و تعاون میانشان برقرار است سهمی در این نوع سرمایه دارند.
بانک جهانی:
بانک جهانی در تعریف سرمایه ی اجتماعی به نهادها، روابط و هنجارهایی اشاره می کند که کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی یک جامعه را مورد توجه قرار داده است. سرمایه ی اجتماعی تنها فقط جمع ساده ی نهادهایی نیست که جامعه را تشکیل می دهند بلکه چسبی است که این نهادها را به یکدیگر پیوند می دهد.
سرمایه ی اجتماعی بر خلاف سایر سرمایه ها به صورت فیزیکی وجود ندارد بلکه حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی و اجتماعی بوده و از طرف دیگر افزایش آن می تواند موجب پایین آمدن سطح هزینه های اداری جامعه و هزینه های عملیاتی سازمان ها گردد (بانک جهانی، ۱۹۹۹ به نقل از سلیمانی، ۱۳۸۷: ۱۶۴).
لین^[۸۴]:
لین در مقایسه ی سرمایه ی اجتماعی با اشکال دیگر سرمایه، سرمایه ی اقتصادی و سرمایه ی انسانی را شکل های شخصی سرمایه می نامد. حال آنکه برای سرمایه ی اجتماعی عنوان” دارایی ارتباطی^[۸۵]“ به کار برده است؛ سرمایه گذاری در این شکل سرمایه، نه بر فرد بلکه بر روابط صورت می گیرد یعنی اینکه فرد برای دستیابی به سود، در تعاملات و شبکه سازی شرکت می کند.
لین چهار عنصر اطلاعات، نفوذ، اعتبار اجتماعی و تأکید را توضیح دهنده ی چگونگی کارکرد سرمایه ی اجتماعی در کنش های ابزاری و اظهاری می داند (لین، ۲۰۰۱: ۲۰به نقل از موسوی و توسلی، ۱۳۸۴: ۱۱).
با توجه به مباحث لین، ملاحظه شد که وی صرفاً بر منافع فردی سرمایه ی اجتماعی تأکید دارد و سرمایه ی اجتماعی را در وحله ی اول، امری شخصی می داند که افراد با هدف کسب منافع برای خود، اقدام به سرمایه گذاری در روابط اجتماعی می کنند.
فرانکوئیس نیز وجه مشترک تمامی تعاریف ارائه شده را “ملاحظه ی دیگران” می داند. همچنین در مبحث سرمایه ی اجتماعی، کمیت و کیفیت روابط اجتماعی ملاک اصلی محسوب می شود.
خلاصه ای از سایر تعاریف ارائه شده از سرمایه ی اجتماعی از صاحب نظران معروف در قالب جدول ۳-۱ گردآوری شده است:
جدول ۳-۱: سایر تعاریف ارائه شده از سرمایه ی اجتماعی