ماده١٨ـ به منظور انجام بررسیهای ابعاد برونمرزی این پدیده، و ایجاد زمینه همکاری منطقهای تیم کارشناسی به انتخاب کار گروه موضوع ماده(١) تعیین، تا با انجام اقدامات لازم توسط وزارت امور خارجه به کشورهای منطقه اعزام شوند و راهکارهای لازم را برای تصمیم گیری به کار گروه ارائه نمایند.
ماده١٩ـ سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان مرجع ملی کنوانسیون مقابله با بیابانزایی در کشور مکلف است با همکاری سازمانهای حفاظت محیطزیست و هواشناسی کشور و وزارتخانههای نیرو و امور خارجه ظرف سه ماه، پیشنویس طرح همکاری چند جانبه کشورهای منطقه را با هدف پیشگیری و کنترل پدیده گرد و غبار منطقه تهیه و به تأیید کارگروه موضوع ماده(١) برساند(معاونت برنامه ریزی ونظارت راهبردی رئیسجمهور سازمان حفاظت محیط زیست، ۱۳۸۸و هفته نامه برنامه، ۱۳۸۸).
۴-۵-۲- مدیریت گرد و غبار
توفانهای گرد و غبار همواره مناطق مختلفی از کره زمین از جمله آفریقا، غرب آسیا، چین، استرالیا، و … را تحت تأثیر قرار داده و می دهند. دست کم از ۴ دهه پیش تا حالا، توفانهای متعددی در طول هر سال در ایران و سایر کشورهای منطقه گزارش شده است که موجب بروز گرد و غبار و حتی جابجایی ماسه های مناطق مستعد شده است. با مراجعه به آمارها و سوابق، در کشور ایران گرد و غبار به عنوان یکی از انواع پدیده های جوی همواره مطرح بوده است.
البته منشاء اصلی گرد و غبار در جنوب شرق ایران که با شدت بیشتر در استان سیستان و بلوچستان بوده و دامنه های آن تا استانهای خراسانجنوبی، خراسانرضوی، کرمان، یزد نیز گسترش می یابد، پدیده بادهای محلی فصلی ۱۲۰ روزه میباشد که از روی اقیانوس هند آغاز و پس از عبور از پاکستان و افغانستان در منطقه جنوب شرق ایران به علت خشکی هوا و کمبود رطوبت در خاک همراه با گرد و خاک بسیار شدید ظاهر میگردد.
ولی نکته بسیار مهم این است که توفانهای گرد و غبار رخ داده در ۷ سال اخیر در این منطقه از نظر ویژگی های زیر از موارد مشابه قبلی متمایز می باشد:
غلظت، اندازه ذرات معلق در توفان ، تداوم دوره زمانی، تعداد دفعات وقوع ،وسعت و منطقه تحت تأثیر، زمان تحت تأثیر توفان. البته فقط کشور و مردم جمهوری اسلامی ایران تحت تأثیر این شرایط نامطلوب نبوده و سایر کشورهای منطقه به خصوص سوریه و عراق هم در شرایط سختتری متأثر از این توفانها میباشند. در ۷ سال گذشته، وقوع توفان گرد و غبار با تداوم چندین هفتهای و غلظت بسیار بالا که مناطق وسیعی را پوشش میدهد موجب مختل شدن جدی زندگی مردم شده و نه تنها عرصه را برای هر گونه فعالیت مفید مردم تنگ کرده است، بلکه به خاطر ریز بودن سایز ذرات معلق در توفان امکان بروز بیماریهای متعدد تنفسی، ریوی، چشمی و پوستی را افزایش داده است. براساس مطالعات اولیه منشاء عمده این توفانها در بخشهایی از عراق، سوریه و عربستان قرار دارد. شاید از جمله علل بروز این پدیده را مسائلی مثل تغییرات اقلیمی، کاهش بارش و بروز خشکسالیهای متوالی و طولانی، تغییر کاربری اراضی و کاهش قابل توجهی از پوشش گیاهی در منطقه ذکر کرد.
در همین راستا پس از تصویب آئیننامه” آمادگی و مقابله با آثار زیانبار پدیده گردوغبار (ریزگرد ) در کشور” ، دبیرخانه ملی و منطقهای مقابله با گرد و غبار مستقر در سازمان حفاظت محیطزیست با آگاهی از کلیه آسیبهای اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی این پدیده و با بهره گرفتن از حداکثر ظرفیت سازمانی و ملی و نیز با همکاری نزدیک سایر ارگانهای ذیربط اقدامات لازم را در دو سطح ملی و منطقهای به شرح ذیل به اجراء درآورده است.
لازم به ذکر است که حل این مسئله در مدت زمان کوتاه امکان پذیر نبوده و نیازمند فراهم شدن شرایط اعتباری لازم در کشورهای منشاء و شرایط امنیتی در کشور عراق و همچنین تخصیص اعتبارات مورد نیاز دستگاهها جهت اجرایی نمودن آئین نامه مذکور میباشد.
۱-۴-۵-۲- اقدامات ملی
در سطح ملی اقدامات کوتاهمدت و میان مدتی به شرح ذیل در خصوص کمک به مردم و کاهش میزان خسارات ناشی از گرد و غبار به اجراء در آمده است :
تصویب و ابلاغ آیین نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان بار پدیده گرد و غبار در کشور در سال ۱۳۸۸ با عضویت ۱۷ وزارتخانه و سازمان؛
فعالسازی دبیرخانه کمیته ملی گرد و غبار با همکاری ارگانها و وزارتخانههای عضو آئیننامه و تشکیل جلسات متعدد کاری؛
تهیه طرح جامع مدیریت مقابله با گرد و غبار و ارسال آن جهت تصویب نهایی به کمیسیونهای مربوطه در مجلس شورای اسلامی و کمیسیون زیربنایی دولت؛
اجرای پروژه تثبیت شن در استانهای جنوبی از جمله خوزستان با همکاری وزارت نفت به مساحت ۲۰۰ هزار هکتار که تاکنون بالغ بر ۱۶۱۱ هکتار اجرا شده است؛
تعریف و تصویب وظایف و مأموریتهای هر یک از سازمانهای عضو کارگروه آئین نامه گرد و غبار در سال ۹۰٫
۲-۴-۵-۲- وزارت جهاد کشاورزی:
ادامه پروژه تثبیت شنهای روان و بیابانزدایی در سطوح مختلف شامل نهالکاری ۷۱۸۰۰ هکتار ، بذرپاشی ۲۴۰۰۰ هکتار، مدیریت هرزآب ۷۶۸۸۰ هکتار، مراقبت و آبیاری ۱۰۲۲۹۸ هکتار، مالچ پاشی ۷۵۰ هکتار.
۳-۴-۵-۲-سازمان هواشناسی :
ارتقاء مدیریت داده ها و پیش آگاهی هواشناسی.
۴-۴-۵-۲- وزارت بهداشت:
پیشگیری و مراقبت از عوامل آسیبرسان ناشی از پدیده گرد و غبار، درمان و مراقبت از بیماران ناشی از پدیده، ارتقاء تجهیزات و ظرفیتسازی مراکز درمان.
۵-۴-۵-۲- سازمان محیطزیست :
ارتقاء مدیریت پایش هشدارهای زیستمحیطی و نصب تجهیزات لازم در سطح استانها، اجرای برنامه احیای تالابها در تالابهای موجود در استانهای تحت تأثیر پدیده گرد و غبار، پایش و هشدار وضعیت رخداد گرد و غبار، اعلام وضعیت کیفیت هوا، ارائه خدمات پشتیبانی و اقلام مورد نیاز در استانهای تحت تأثیر پدیده گرد و غبار.
برگزاری نشستهای کارشناسی با حضور نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهشهای مجلس و کمیسیون امور زیر بنایی دولت؛
انجام مذاکره و هماهنگی با نمایندگان سازمانهای بین المللی مستقر در جمهوری اسلامی ایران به منظور استفاده از توانایی علمی و فنی و اعتباری؛
جمعآوری و تحلیل منظم و پیوسته تصاویر ماهوارهای مربوط به پدیده گرد و غبار از تمامی مراکز معتبر جهانی
جمعآوری و تحلیل داده های شبکه سنجش آلودگی هوا و شرایط زیستمحیطی در کشور و منطقه؛
تهیه و تحلیل نقشههای هواشناسی در سطوح مختلف جوی برای پیش بینی زمان وقوع پدیده گرد و غبار؛
اجراء و تحلیل مدلهای انتشار ذرات معلق در جو در راستای مسیریابی گرد و غبار؛
نظارت بر مدیریت منابع آب و کاربری اراضی در استانهای تحت تأثیر پدیده؛
انجام بازدیدهای میدانی از کشورهای منطقه و تطابق یافتههای نقشهها و اطلاعات ایستگاهها و مدلها با شرایط منطقه؛
تهیه دستورالعملهای بهداشتی و ابلاغ آن به استانهای تحت تأثیر توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛
ایجاد پورتال ملی گرد و غبار؛
پیگیری امورات مربوطه به ارائه طرحهای نو توسط بخش خصوصی، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی درخصوص بحث بیابانزدایی و مالچهای بیولوژیکی؛
انجام بازدیدهای میدانی توسط دبیرخانه کمیته ملی گرد و غبار از پروژه های مالچپاشی بیولوژیکی در دو منطقه کشور که بصورت پایلوت توسط وزارت جهاد کشاورزی انجام شده است؛
تشکیل دبیرخانه منطقهای موقت در تهران به منظور هماهنگی کشورهای منطقه برای انتقال تجربیات علمی و فنی؛
پیگیری اجرای مصوبات قراردادها توسط دبیرخانه موقت منطقهای تا حصول نتیجه نهایی؛
تهیه گزارش خسارات حاصل از وقوع پدیده گرد و غبار؛
تأمین بخشی از خسارات وارده به کشاورزان و زنبورداران با هماهنگی سازمان مدیریت بحران کشور و وزارت جهاد کشاورزی؛
هماهنگی با وزارت کشور در راستای افزایش میزان فضای سبز موجود در اطراف شهرهای تحت تأثیر پدیده( از طریق استانداری)؛
انجام خدمات بهداشتی و درمانی به هنگام وقوع توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی؛
به روزآوری نرم افزارهای مدلسازی و پیش بینی توسط سازمان هواشناسی کشور جهت اعلام به موقع وقوع گرد و غبار؛
پیگیری لازم جهت مجهز نمودن فرودگاههای استانهای درگیر پدیده گرد و غبار به منظور انجام پروازها به هنگام وقوع پدیده گرد و غبار؛
افزایش سطح مناطق حفاظت شده توسط وزارت جهاد کشاورزی و سازمان حفاظت محیطزیست در راستای جلوگیری از تغییرات کاربری و بیابانزایی و اصلاح زمین؛
تجهیز دستگاههای سنجش ذرات آلودگی هوا به وسائل مربوط به اندازه گیری ذرات کمتر از ۲ میکرون؛
انجام پروژه های احداث بادشکن و نهالکاری همزمان با اجرای عملیات مالچپاشی به منظور تثبیت شنهای روان و کنترل گرد و غبار توسط سازمان جنگلها و مراتع و آبخیزداری.
۶-۴-۵-۲-همکاریهای منطقهای
با توجه به منشأ فرامرزی پدیده گرد و غبار، همکاریهای دوجانبه و منطقهای یکی از راهکارهای مهم جهت کمک به مردم کشورهای منطقه برای کاهش آسیبپذیری و خطرپذیری از گرد و غبار میباشد. در همین ارتباط کشور ج . ا . ا در سه سال اخیر تحرکات سیاسی و مذاکرات تخصصی در سطح دو جانبه و چند جانبه به شرح ذیل با کشورهای منطقه داشته است:
امضای یادداشت تفاهم همکاری در سفر هیأت محیطزیست عراق به ایران، بهمن ۱۳۸۷( فوریه ۲۰۰۹)؛
فرم در حال بارگذاری ...
