وبلاگ

فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار شماره ی۱-۴- میانگین قطر داخلی شریان بازویی- سری
چپ و راست در سنین مختلف بعد از تولد بلدرچین ژاپنی نر و ماده ۴۷
نمودار شماره ی۲-۴- میانگین قطر خارجی شریان بازویی- سری
چپ و راست در سنین مختلف بعد از تولد بلدرچین ژاپنی نر و ماده ۴۸
نمودار شماره ی۳-۴- میانگین ضخامت دیواره ی شریان بازویی- سری
چپ و راست در سنین مختلف بعد از تولد بلدرچین ژاپنی نر و ماده ۴۹
نمودار شماره ی۴-۴- میانگین ضخامت لایه ی داخلی شریان بازویی- سری
چپ و راست در سنین مختلف بعد از تولد بلدرچین ژاپنی نر و ماده ۵۰
نمودار شماره ی۵-۴- میانگین ضخامت لایه ی میانی شریان بازویی- سری
چپ و راست در سنین مختلف بعد از تولد بلدرچین ژاپنی نر و ماده ۵۱
نمودار شماره ی۶-۴- میانگین ضخامت لایه ی خارجی شریان بازویی- سری
چپ و راست در سنین مختلف بعد از تولد بلدرچین ژاپنی نر و ماده ۵۲
مقدمه و هدف:
دستگاه قلبی- عروقی شامل اجزایی جهت پمپ کردن، انتقال و توزیع مایحتاج سلولی، بافتی و نهایتا بازگرداندن مواد زائد از بافت ها و سلول ها می باشد. اجزاء مذبور شامل دستگاه رگ های خونی و لنفی است. دستگاه رگ های خونی متشکل از قلب، عروق سرخرگی، مویرگ ها و عروق سیاهرگی می باشد. عمل تلمبه ی خون به داخل عروق توسط قلب صورت می گیرد. عروق سرخرگی که حاوی حجم خون کم ولی پرفشار هستند، عمل رساندن غذا و اکسیژن را به سلول ها و بافت ها بر عهده دارند. مویرگ ها با حجم خون زیاد و فشار کم مسئول انتشار مواد به بافت ها و سلول ها و بالاخره عروق سیاهرگی با حجم خون زیاد و با فشار کم، خون را به قلب باز می گردانند. دستگاه رگ های لنفی که عمل بازگرداندن مایعات میان بافتی را به داخل خون برعهده دارند، از مویرگ های با انتهای بسته در داخل اعضا شروع شده و پس از اتصال به یکدیگر عروق بزرگتری را تشکیل داده و نهایتا محتویات خود را به درون ورید های نزدیک قلب ریخته و این مواد از این طریق به قلب وارد می شوند. (رضاییان، ۱۳۸۶)
همه ی رگ های خونی از یک طرح ساختمانی کلی تبعیت کرده و از سه لایه به نام های تونیکا اینتیما(لایه ی داخلی)، تونیکا مدیا(لایه ی میانی) و تونیکا ادوانتیس(لایه ی خارجی) تشکیل شده اند. ساختمان لایه های ذکر شده بسته به اندازه ی عروق و میزان فشار وارده به دیواره ی آن ها تا حدودی متفاوت است. مثلا ضخامت لایه ها در مویرگ ها بسیار کم و در عروق بزرگتر بیشتر می شود. در عروق بزرگتر، جدار سرخرگ ها به دلیل تحمل فشار زیاد در مقایسه با سیاهرگ ها ضخیم تر است. (جان کوییرا، ۱۳۸۹)
با توجه به این که حیوانات مختلف می توانند مدلی برای مطالعه ی بیشتر بیماری ها درانسان باشند، و تاکنون مطالعه ای روی شریان های منتهی به قلب در بلدرچین ژاپنی انجام نگرفته است، بلدرچین ژاپنی به عنوان مدل در این تحقیق انتخاب شد. هدف از این مطالعه، کسب اطلاعات دقیق درمورد تغییرات لایه های مختلف شریان بازویی- سری چپ و راست در بلدرچین ژاپنی نر و ماده پس از تولد و مقایسه ی این نتایج در سنین مختلف می باشد ، تا بتواند به عنوان دانش پایه مورد استفاده ی متخصصین بافت شناسی، فیزیولوژی و هم چنین در مطالعه ی بیماری های عروقی مثل آترواسکلروز مورد استفاده قرار بگیرد.(قاسمی ، ۱۳۸۱)

کلیات
۱-۲ مروری بر سابقه تحقیق:
لوئیز مارتین و همکاران در سال ۱۹۷۰ تفاوت ها یا تنوع های کمّی فیبرهای الاستینی و کلاژنی، سلول های ماهیچه ای و جمعیت سلولی را در قسمت میانی شریان آئورت سینه ای مرغ از ۱ روزگی تا ۳۶ ماهگی با روش هیستومتریک و با بهره گرفتن از آی پیس^[۱] (برای شمارش) بررسی کردند. نتایج نشان داد که فیبرهای الاستیک از ۱روزگی تا ۳۰ روزگی افزایش می یابد و از این پس کاهش می یابد، در حالی که فیبرهای کلاژن در طول هر دو دوره افزایش یافت. بافت ماهیچه ای از ۳۰ روزگی تا ۳۶ ماهگی افزایش یافت. جمعیت سلولی از ۱۵ روزگی تا ۳۰ روزگی کاهش یافت، سپس تا ۳۶ ماهگی ثابت ماند. با توجه به تفاوت های مشاهده شده، فقط از سن ۳۰روزگی تا ۳۶ ماهگی فیبرهای کلاژنی با سن رابطه خطی داشتند . (لوئیز مارتین و همکاران، ۱۹۷۰)
اکال و همکاران در سال ۱۹۹۷، ۵۰ قطعه جوجه مرغ^[۲] را به ۵ گروه سنی تقسیم کردند و در این جوجه ها قطر لایه های مختلف شریان آئورت را اندازه گیری کردند. نتیجه این بود که، در جوجه آئورت بالا رونده، کمان آئورتی و آئورت سینه ای از نوع الاستیک و آئورت های قدامی و خلفی شکمی از نوع ماهیچه ای هستند . (اکال و همکاران، ۱۹۹۷)
خاکسار و بزرگی فر در سال ۲۰۰۱ در مطالعه ای مورفومتریک قطعات مختلف آئورت را به صورت کمّی در سه گروه سنی نوزاد، بلوغ جنسی و مسن خوکچه هندی نر مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد که بیشترین قطر آئورت، قطر لومن و ضخیم ترین دیواره مربوط به آئورت صعودی است. میزان درصد لایه های داخلی و خارجی نسبت به ضخامت کل دیواره از آئورت صعودی تا آئورت شکمی خلفی به تدریج افزایش یافت، در حالی که میزان درصد لایه ی میانی از آئورت صعودی تا آئورت شکمی خلفی کاهش یافت. قطر آئورت، قطر لومن، ضخامت دیواره و ضخامت لایه های داخلی و میانی از آئورت صعودی تا آئورت شکمی خلفی کاهش یافت، اما ضخامت لایه ی خارجی از آئورت صعودی تا آئورت شکمی خلفی افزایش یافت . (خاکسار و بزرگی فر، ۲۰۰۱)
خاکسار و اکبری در سال ۲۰۰۱ در مطالعه ای هیستومتریک بر روی قطعات مختلف آئورت، طبقات مختلف دیواره آئورت در سه گروه سنی نوزاد، بلوغ جنسی و مسن در موش سوری ماده را مورد مطالعه قرار دادند. نتایج نشان داد که بیشترین قطر خارجی، قطر حفره میانی و ضخیم ترین دیواره مربوط به آئورت صعودی است . (خاکسار و اکبری، ۲۰۰۱)
غلامی و حقیقت جهرمی در سال ۲۰۰۲ مطالعه ی هیستومورفولوژیک و هیستومورفومتریک سرخرگ کلیه پس از تولد در گوسفند نژاد مهربان را انجام دادند. نتایج حاصل نشان داد که هر سه لایه ی عروقی به صورت کامل است. هم چنین تعداد ردیف های سلول های عضلانی در لایه تونیکا مدیا از ۱۵ تا ۲۵ ردیف در نوزاد گوسفند به حدود ۳۰ تا ۴۰ ردیف در گوسفندان بالغ می رسد. به علاوه لایه ادوانتیس در تمامی نمونه ها موجود بوده و وجود دسته های عضلانی در این لایه برای اولین بار در حیوانات اهلی گزارش شد. (غلامی و حقیقت جهرمی،۲۰۰۲)
غلامی و توکلی در سال ۲۰۰۲ مطالعه ی هیستومورفولوژیک و هیستومورفومتریک سرخرگ کلیه قبل از تولد در گوسفند نژاد مهربان را انجام دادند و نتایج حاصل نشان داد که ساختارهای میکروسکوپی سرخرگ در گوسفند قبل از تولد شامل هر سه لایه عروقی به صورت کامل است. قطر دهانه و اندازه ی کلیه پارامترهای اندازه گیری شده در سرخرگ کلیه با افزایش سن افزایش نشان می دهد. با افزایش سن در هر دو جنس درصد لایه میانی افزایش مطلق نشان می دهد، در حالی که سایر لایه ها دچار کاهش نسبی شده اند. (غلامی و توکلی، ۲۰۰۲)
بوفغه و همکاران در سال ۲۰۱۱ آئورت بالا رونده، آئورت شکمی، شریان های ریوی و تنه ی بازویی- سری را در طوطی آمازون با روش سی تی آنژیوگرافی ^[۳]، قبل و پس از تزریق ماده ی حاجب یوهگزول ^[۴] اندازه گیری کردند. در این تحقیق نسبت قطر بدنه مهره به طول جناغ نیز اندازه گیری شد. هدف از انجام این کار انتشار یک پروتکل سی تی آنژیوگرافی و اندازه گیری قطر شریان های بزرگ در طوطی بود. در نتیجه موافقت داخل مشاهده گر بالا^[۵] و موافقت بین مشاهده گر ^[۶]متوسط تا بالا بود . (بوفغه و همکاران، ۲۰۱۱)
رحمانی فر و همکاران در سال ۲۰۱۲ بررسی هیستومورفومتریک شریان بازویی- سری را در مرغ انجام دادند. مشخص شد که این شریان از دسته شریان های الاستیک است، که به دلیل داشتن لایه ی میانی بسیار ضخیم و مملو از پرده های غیر ممتد الاستیکی، قدرت تحمل فشار سرخرگی بالایی را نسبت به سایر شریان های محیطی دارد. با افزایش سن، ضخامت لایه داخلی و لایه ی خارجی کاهش یافت و در کل ضخامت شریان بازویی- سری راست بیشتر از شریان سمت چپ بود. (رحمانی فر و همکاران،۲۰۱۲)
۲-۲ جنین شناسی شریان بازویی- سری^[۷]:
در پرندگان، کل تکامل پیش از تولد، درون تخم و خارج از بدن مادر، انجام می گیرد. بنابراین، این دوره ، به جای آبستنی، دوره ی اینکوبیشن نامیده می شود. روند پایه ی تکامل و تمایز بسیار سریع بوده و با تناوبی سریع رخ می دهد. در ساعت ۳۰ ناحیه ی عروقی خارج رویانی را می توان شناسایی کرد. در ساعت ۳۸ رگ های خونی خارج رویانی مشاهده می شوند و در ساعت ۷۲(یعنی سه روزگی)، گردش خون رویانی آغاز و کمان های آئورتی، سینوس سیاهرگی، دهلیز ها و بطن ها مشخص شده اند (قاضی و پرچمی، ۱۳۸۳) . برخلاف پستانداران، آئورت در طیور از نظر رویانی از قوس سرخرگی چهارم راست و آئورت پشتی راست به وجود می آید. در نتیجه آئورت بالا رونده^[۸] به سمت راست می پیچد تاخون قلب، گردن، سر و بال را تامین کند (دادرس و منصوری، ۱۳۷۵) .
عروق خونی به دو روش تشکیل می شوند :

1. 1. Vasculogenesis: به این معنا که عروق خونی از جزایر خونی منشا می گیرند. اولین سلول های جزایر خونی که از مزودرم احشایی^[۹]می باشند، شکل می گیرند. سلول های اطراف جزایر خونی به هم پیوسته و وزیکول هایی که پوشش شان اندوتلیوم رگ ها خواهد شد را تشکیل می دهند. این وزیکول ها به هم ملحق شده و تشکیل مجاری رگی را می دهند مثل رگ های ویتلین^[۱۰]و آلانتوییک.

1. 1. Angiogenesis: مستلزم جوانه زدن از عروق موجود است. طناب های رگ ساز که ابتدا رشته های توپر هستند ظاهر شده، و سپس به تدریج تو خالی می شوند. (این رشته های توپر حاصل از سلول های مزودرم احشایی، نخست در سمت کناری مزودرم قلب ساز پدیدار می شوند. طناب ها طویل شده ، به داخل مزانشیم سر رشد نموده و سپس توخالی می شوند. آن ها قوس های آئورتی و آئورت های پشتی را تشکیل می دهند) (قاضی و همکاران، ۱۳۷۲) . پس از آغاز گردش خون در آن ها سلول های پهن به شکل سلول های اندوتلیال در می آیند و مزانشیم اطراف آن ها لایه ی میانی و خارجی رگ را تشکیل می دهند (امری، ۱۳۴۴) .

رگ های خونی خارج رویانی^[۱۱] از سلول های رگ زای(آنژیوبلاستیک^[۱۲]) مزودرم، مشتق می شوند. رگ های زرده ای از شبکه ی مویرگی دیواره ی کیسه ی زرده و رگ های نافی^[۱۳] از کوریون مشتق می شوند ( قاضی و پرچمی، ۱۳۸۳) .
۳-۲ آناتومی شریان بازویی- سری:
فهم آناتومی و فیزیولوژی پرندگان مهم است ، زیرا گونه های پرندگان ویژگی های منحصر به فرد بسیاری دارند که در پستانداران یافت نمی شود (کلویل، ۲۰۰۹) . قلب پرندگان در وسط حفره ی شکمی ، درست در خلف ورودی سینه ^[۱۴]قرار دارد. سطح قدامی شکمی ^[۱۵] قلب در تماس با جناغ است. لوب های کبد، نوک قلب را در سطح شکمی می پوشاند. بزرگ شدگی هر کدام از چمبرهای قلب می تواند منجر به تغییر در محور قلب شود (سنزبری، ۱۹۹۲) .
سرخرگ آئورت پس از خروج از بطن چپ قلب، در ابتدا تحت عنوان آئورت بالارونده نامیده می شود، که در ابتدای این قسمت بخش متسع شده ای به نام پیاز آئورت وجود دارد. از سینوس های آئورتی چپ و راست، شریان های تاجی^[۱۶] چپ و راست انشعاب می یابند. در واقع اولین بستر عروقی عمده که توسط آئورت پشتیبانی می شود، خود قلب است. شریان های تاجی، تغذیه و گردش تنفس ماهیچه ی قلب را بر عهده دارند. سپس آئورت بالارونده، به سمت راست متمایل می شود که این ناحیه را کمان آئورتی می نامند.
در پرندگان قبل از کمان آئورتی، نخست شریان بازویی- سری چپ ^[۱۷]و بلافاصله شریان بازویی- سری راست ^[۱۸]انشعاب می یابد تا خون سر، بال ها و ماهیچه های پروازی را تامین کند (گراس من و سیزن، ۱۹۵۳/ قاضی و همکاران، ۱۳۷۵) .
پس از انشعاب این دو سرخرگ، آئورت از نظر قطر کاهش یافته (هر شریان بازویی- سری از لحاظ قطر بزرگتر است از ادامه ی آئورت) وتحت عنوان آئورت خلفی ^[۱۹]در سطح شکمی ستون مهره ها به سمت انتهای بدن می رود.
نگاره ی شماره ی ۱: موقعیت آناتومی قلب بلدرچین ژاپنی. پیکان های مشکی نشان دهنده ی شریان بازویی- سری چپ و راست هستند. در پرندگان از آئورت بالارونده، ابتدا شریان بازویی- سری چپ و سپس شریان بازویی سری راست منشعب می شود .
۴-۲ بافت شناسی شریان بازویی- سری:
پرندگان سیستم قلبی عروقی با عملکرد بسیار بالا دارند تا نیازهای بدنی برای دویدن، پروازو شنا کردن در برخی محیط ها را برایشان فراهم کند. به علاوه پرندگان ارگانیسم های هموترمیک^[۲۰] هستند و سیستم قلبی عروقی نقش بزرگی در زدودن گرمای بدن آن ها دارد (اسمیت، ۱۹۹۹). ساختار بافتی عروق خونی از سه لایه یا تونیک (از واژه ی لاتین Tunica،پوشش) مجزا تشکیل شده است: لایه ی داخلی ^[۲۱]، لایه ی میانی ^[۲۲]و لایه ی خارجی^[۲۳] که به ترتیب منطبق با اندوکارد، میوکارد و اپی کارد در قلب هستند، اما ترکیب و ضخامت هر یک از آن ها با توجه به اندازه و نوع رگ متفاوت است.
لایه ی داخلی متشکل از سلول های اندوتلیال سنگفرشی ساده است، همگی بر روی بازال لامینا قرار دارند، که این لایه با خون در تماس است و به وسیله ی یک لایه ی زیراندوتلیال^[۲۴] از بافت همبند سست پشتیبانی می شود. اندوتلیوم، اپی تلیوم خاصی است که مانند سد نیمه تراوا بین دو جز محیط داخلی یعنی پلاسمای خون و مایع بافتی قرار دارد. ضخامت این لایه در انواع رگ ها متفاوت بوده، و با ازدیاد سن بر وسعت آن افزوده می گردد. بعد از بافت همبند، با پرده الاستیک داخلی^[۲۵] که خارجی ترین جز این لایه است، از لایه ی مدیا جدا می شود. این تیغه از رشته های الاستیک حاصل شده و دارای شکاف هایی است که از طریق آن ها مواد می توانند به داخل این لایه انتشار یابند و سلول هایی که در عمق دیواره ی رگ قرار گرفته اند، تغذیه کنند. ( جان کوئیرا، ۱۳۸۹) .
لایه ی میانی عمدتا از لایه های متحدالمرکزی از سلول های عضلانی صاف تشکیل شده که به طور مارپیچ قرار گرفته اند و بین آن ها مقادیر متغیری از رشته ها و تیغه های الاستیک، رشته های رتیکولر(کلاژن نوع سه)، پروتئوگلیکان ها و گلیکوپروتئین ها قرار می گیرند، که توسط همین سلول ها تولید شده اند. بافت عضلانی و رشته های الاستیک در این لایه طوری است که در سرخرگ های بزرگ، رشته های الاستیک و در سرخرگ های متوسط و کوچک، رشته های عضلانی زیادتر می باشد. ( رجحان، ۱۳۶۹/ پوستی، ۱۳۷۳/ منصوری و همکاران، ۱۳۸۵) .
لایه ی خارجی دیواره ی عروق از بافت همبند سخت و رشته های کلاژن نوع یک و الاستیک تشکیل شده است. در بعضی از سرخرگ ها پرده ی قابل ارتجاعی قرار دارد به نام پرده ی الاستیک خارجی ^[۲۶]که به وسعت پرده ی الاستیک داخلی نیست. این پرده بین لایه ی میانی و لایه ی خارجی قرار دارد. در اطراف رگ های خونی همراه با بافت همبند، رشته های عصبی و رگ های کوچک تغذیه ای به نام رگ رگ ^[۲۷]وجود دارند که مربوط به رگ هایی با قطر بزرگتر از ۱ میلی متر است. این رگ ها شریان چه ها، مویرگ ها و وریدچه هایی هستند که در حد گسترده ای در لایه ی خارجی و بخش خارجی مدیا انشعاب می یابند و متابولیت ها را برای لایه ی خارجی و لایه ی میانی رگ های بزرگ تر تامین می کنند. رگ رگ در سیاهرگ ها بیشتر از شریان ها است ( منصوری و همکاران، ۱۳۸۵) . رگ های خونی بزرگ توسط شبکه ی وسیعی از رشته های عصبی بدون میلین سمپاتیک عصب دهی می شوند( اعصاب وازوموتور) که واسطه ی عصبی آن ها نوراپی نفرین است. تخلیه ی نوراپی نفرین توسط این اعصاب، باعث تنگ شدن رگ می شود. چون این اعصاب وابران عموما وارد لایه ی میانی شریان ها نمی شوند، واسطه های عصبی باید از یک فاصله ی چند میکرومتری بگذرند تا روی سلول های عضلانی صاف لایه ی میانی اثر کنند. اتصالات منفذ موجود در بین سلول های عضلانی صاف لایه ی میانی، باعث انتشار این پاسخ به لایه های داخلی تر سلول های عضلانی می شوند. در ورید های با دیواره ی نازک تر پایانه های عصبی هم در لایه ی خارجی و هم در لایه ی میانی یافت می شوند، ولی دانسیته ی کلی عصب گیری آن ها کمتر از شریان ها می باشد. در عضله ی اسکلتی، شریان ها اعصاب کولینرژیک برای گشاد شدن عروق دریافت می کنند. استیل کولین آزاد شده از این اعصاب گشادکننده ی رگ بر اندوتلیوم اثر می کند تا نیتریک اکساید تولید نماید. ماده ی اخیر درون سلول های عضله ی صاف انتشار می یابد. سپس سلول های عضلانی شل می شوند و مجرای رگ گشاد می گردد ( جان کوئیرا، ۱۳۸۹) . مویرگ های لنفاوی در لایه ی خارجی سرخرگ ها و در لایه ی خارجی و میانی سیاهرگ ها وجود دارد ( لوسن، ۱۹۹۲) .
سرخرگ ها^[۲۸]
سرخرگ ها در طول مسیرشان منشعب شده، به طوری که به شاخه های کوچک تر تقسیم می گردند. سرخرگ ها هر چه از قلب دور شوند، قطرشان کمتر می گردد. سرخرگ ها دارای تقسیم بندی متفاوتی هستند و به این علت است که نمی توان بین آن ها حد و مرز معینی را قائل شد. به طور کلی سرخرگ ها به ۳ دسته تقسیم می شوند:
سرخرگ های الاستیکی^[۲۹]