۲-۴-عناصر گردشگری
عناصر مهم و تأثیرگذار در صنعت گردشگری بطورکلی در پنج دسته حمل و نقل، غذا، اقامتگاه، خدمات و جاذبه‌ها جای می‌گیرند، البته تأثیر هر نوع از گردشگری بستگی به نوع گردشگری دارد ولی در کل می توان گفت که اهمیت عناصر گردشگری به ترتیب به صورت زیر می باشند :
الف - حمل و نقل
سیستم حمل و نقل در قلب صنعت جهانگردی قرار دارد. این سیستم رابط بین مقصد، میهمان‌خانه، جاذبه‌ها و سایر مکان‌های توریستی می‌باشد. کارآیی، راحت بودن و میزان سلامت و امنیت این سیستم تعیین کننده نوع تجربه و منفعتی است که از سفر به دست می‌آیند.پیاده روی، دوچرخه‌سواری، ماشین‌های شخصی، وسایل نقلیه همگانی، ترددهای ریلی، دریایی و هوایی از اشکال گوناگون حمل و نقل محسوب می‌شوند. تنوع وسایل نقلیه امروزه به اندازه‌ای است که می‌تواند پاسخگوی سلایق و نیازهای گردشگران گوناگون باشد. درکنار وسایل نقلیه موتوری گردشگران سبز فایل با رویکردهای جدید به دنبال یافتن وسایل حمل و نقل راحت تر با آلایندگی کمتر و هزینه پایین تر هستند که در این میان دوچرخه یکی از بهترین گزینه هاست(مهندسین مشاور گذر راه ،۱۳۸۵،۲۹).
ب- غذا و رستوران
پس از هزینه رفت و آمد که بیش از نیمی از هزینه های سفر را به خود اختصاص میدهد، غذا و رستوران هزینه‌ای معمولاً بین ۱۸ تا ۲۰ درصد کل هزینۀ سفر او را تشکیل می دهد(واعظی،۱۳۸۹،۸۵).
ج- اقامتگاه‌ها
خدمات اقامتی، اصطلاحی است برای تهیه تسهیلات خواب و استراحت، با محوریت تجاری که در صنعت گردشگری به کار می‌رود بسیاری از نویسندگان (از جمله هالووی[۱۹]، مک اینتاش[۲۰] و گلدنر[۲۱]، و سنیکلر[۲۲] و استبلر[۲۳] ) بر این موضوع تأکید کرده‌اند که خدمات اسکان و پذیرایی در صنعت گردشگری یکی از پیچیده‌ترین و پویاترین بخش‌های این صنعت است(داس ویل[۲۴] ،۱۳۸۴،۵۶).
د- خدمات
تأثیر عمده اقتصاد گردشگری، از طریق خدمات و تسهیلات برای مسافران ایجاد می‌شود. رستوران‌ها و خدمات غذایی تسهیلات اسکان و پذیرایی، خدمات حمل و نقل، اردوگاه‌ها، خدمات اطلاع‌رسانی، تسهیلات تفریحی – ورزشی و فروشگاه‌ها، بیشترین میزان اشتغال، درآمد و منبع اخذ مالیات هستند. محصولات و خدمات جهانگردی به دو شیوه مستقیم وغیر مستقیم توزیع می شوند(واحدی،۱۳۸۴،۲۶).
ه- جاذبه‌ها
برای جلب گردشگران از کشورها و مناطق مختلف و با انگیزه‌های متفاوت، وجود منابع و جاذبه‌هایی در مقصد ضروری است. به صرف سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری و فراهم آوردن انواع تسهیلات حمل و نقل و اسکان و سایر خدمات، بدون وجود جاذبه‌های مناسب، نمی‌توان به توسعه این صنعت امیدوار بود؛ به همین دلیل جاذبه‌ها و منابع گردشگری را از جمله ارکان اصلی این صنعت می‌دانند» به اعتقاد مک کانل[۲۵] (۱۹۷۴) جاذبه گردشگری عبارت است از: «یک رابطه تجربی بین گردشگر ، محل بازدید و وجود راهنما که اطلاعاتی مختص آن محل ارائه می‌کند.» (چاک وای گی[۲۶] ،۲۰۱۰،۱۱).
در شکل شماره(۲-۱) عناصر گردشگری نشان داده شده است.
شکل(۲-۱) عناصر گردشگری
۲-۵-گسترش حمل و نقل و تأثیرات آن بر گردشگری
با توجه به اینکه صنعت گردشگری در حال تثبیت جایگاه خود به عنوان صنعت اول جهان است و به معنای واقعی کلمه نبضش با نبض حمل و نقل می تپد.اگر تعریفی از محصول جهانگردی در دست باشد شامل حمل و نقل نیز می شود. در سال های اخیر مدیران حمل و نقل شهرهای بزرگ در این اندیشه هستند تا سیستم پیچیده حمل و نقل را به نوعی تحت نظارت،کنترل و مدیریت در آورند تا از تغییرات متعدد و متنوع این سیستم پویا همواره مطلع باشند. از این حیث توجه به طرح شبکه مسیرهای دوچرخه سواری در اکثر شهرهای ایران و جهان مورد بررسی قرار گرفته است تا به این واسطه نقشی موثر در کاهش ترافیک شهری ایفا کنند و با ایجاد امکانات و خدمات مناسب مردم را به استفاده از روش های جایگزین برای جابه جایی شهری به جای استفاده اتومبیل تشویق کنند(الله وردی،۱۳۸۳،۲۲).
امروزه در بسیاری از شهرهای جهان، دوچرخه به عنوان یکی از وسایل مهم حمل و نقل به عنوان وسیلهای مفید در گذران اوقات فراغت، گردشگری، خرید، کار، ورزش، تحصیل و… مورد استفاده قرار میگیرد.استفاده از دوچرخه و حمل و نقل نوین شهری حاصل شکل گیری حمل و نقل و شهرسازی انسان گرایانه است. این نوع نگرش محصول ذهن مخالفان روند ماشینی سازی زندگی انسان ها در غرب است که هدف اصلی آن به حداکثر رساندن زوایای مفید انسانی و عمق بخشیدن به ارتباطات انسانی و کاهش اثرات مخرب زندگی ماشینی می باشد. از این رو در کشورهای توسعه یافته اروپای غربی همچون هلند مردم با طرفداری از این نوع سیاست گذاری در معماری و شهرسازی خود روی به استفاده گسترده از دوچرخه به عنوان یکی از عناصر مفید در معماری انسانگرایانه آورده اند (قریب،۱۳۸۳،۲۰).
۲-۶-ورود دوچرخه به دنیای حمل ونقل
پس از اختراع دوچرخه در سال ۱۸۶۷ در ابتدا این وسیله نقلیه به عنوان وسیله تفریحی مورد توجه همگان قرار گرفت ولی با تکامل تدریجی آن کم کم از وسیلهای تفریحی – ورزشی به وسیلهای که سرعت جا به جایی افراد را به چندین برابر سرعت حرکت پیاده رسانده بود، برای رفت وآمد در سطح شهرها مبدل شد، با آغاز قرن بیستم و پیدایش اتومبیل به عنوان رقیبی برای دوچرخه، تردد با دوچرخه کاهش یافت، گسترش شهرها و تغییر نظام کاربریها، مطابق با نگرش نوگرایانه، رکود استفاده از آن را تشدید کرد. سرانجام در دهه ۱۹۷۰ مسأله بحران سوخت و انرژی در جهان به ویژه در اروپا از یک سو و توجه به مسائل زیست محیطی از طرف دیگر موجب گرایش مجدد به استفاده از این وسیله نقلیه در سطح شهرها شد(استراتن[۲۷]،۲۰۰۹،۱۵).
گسترش دوچرخه سواری به عنوان یک موقعیت سفر، بخشی از حمل و نقل است تا در جای گزینی ماشین شخصی و تشویق به استفاده از آن نقش آفرین باشد به همین منظور بسیاری از شهرها برنامه ریزی گسترده ای را برای تأمین تسهیلاتی از قبیل اختصاص راه های مخصوص دوچرخه سواری به صورت خطوط ویژه عبور و مرور دوچرخه در خیابان ها به اجرا در آورده اند. در این رابطه افزایش استفاده از دوچرخه در حمل و نقل شهری، به واسطه ایجاد مسیرهای مناسب دوچرخه سواری، در کاهش حجم ترافیک شهری و بهبود جلوه و جاذبه شهرها در زمینه گردشگری هم موثر خواهد بود (همان،۴۵).
البته دوچرخه برخلاف سایر مدهای حمل و نقل دارای مشخصه هایی است که موجب کم تر بودن اقبال عمومی به آن می گردد.خستگی استفاده کننده،گرما و سرما، ایمنی پایین و مشکلات فرهنگی از عمده این موارد هستند.اما با ایجاد مسیرهای مناسب دوچرخه سواری می توان بخش عمده ای از این مشکلات را مرتفع کرده و دوچرخه را به عنوان مد جایگزین و یا مد مکمل سایر مدهای حمل و نقل در محدوده سفر ۰ تا ۵ کیلومتر به حساب آورد(مختاری ملک آبادی،۱۳۸۵،۲۴).
۲-۷-پیشینه تاریخی دوچرخه در جهان
۲-۷-۱-تعریف دوچرخه
وسایل نقلیه ای برای ترابری انسان دارای دو چرخ و نیازمند حفظ تعادل توسط راننده است. واژه دوچرخه نخستین بار در فرانسه در دهه ۱۸۶۰ ابداع شد. این وسیله در ابتدایی ترین شکل در۲۳۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در کشورهایی همچون چین، مصر و هند دیده شده و بر روی دیواره غارها نیز اشکالی از آن موجود است(مجله حمل و نقل،۱۳۸۶،۴۲).
لفظ دوچرخه از کلمه یونانی به نام “KYKLOS” گرفته شده و بعدها این ریشه یونانی در زبان لاتین به کلمه” “ BICYCLE تبدیل گردید،کلمه پیشوند"BI” به مفهوم عدد دو و پسوند ” CYCLE “به معنی دایره و به عبارتی طوقه است. به هر صورت اولین دوچرخه شناخته شده رسمی در تاریخ این وسیله ((سله ریفر))[۲۸] نام دارد که از دو طوقه چوبی تشکیل شده و با بهره گرفتن از پاها در حالتی شبیه به راه رفتن این وسیله را به طرف جلو و عقب هدایت می کرده اند به نحوی که با زدن پا به زمین و حالت مشابه راه رفتن سرعت حرکتی این وسیله در سطوح افقی و سراشیبی تا ۵ کیلومتر درساعت ثبت (سله ریفر) شده است. این تکه چوب افقی در اشکال مختلف درآن زمان مورد توجه اهالی پاریس واقع نگردید و استقبال شایسته ای از این وسیله برای سنین بزرگسال در فرانسه ذکر نشده است. تصاویر این گونه از دوچرخه در شکل زیر قابل مشاهده است ساختار ساده و چوبی این دستگاه که به آن اسب چوبی گفته می شد و از لفظ“dandy-horse” یا “hobby-horse” گرفته شده است.همچنین فرمان دوچرخه هم طوری طراحی شده بود که فرد راکب همزمان با فشار دادن پاها فرمان را که به چرخ جلو به وسیله یک طناب و غربالک وصل بود به سمت خود کشیده و باعث ایجاد نیروی پیشران مضاعفی می شده است.(www.wiekipedia.org).
شکل شماره (۲-۲) دوچرخه های چوبی اولیه
۲-۷-۲-تاریخچه تکامل دوچرخه
تاریخچه تکاملی و تکمیل دوچرخه را بر اساس تغییر این وسیله در زیر مشاهده می فرمائید:
۱۸۱۶: در این سال فردی آلمانی به نام” کارل دریز”[۲۹] فرمان را به “سله ریفر”[۳۰] اضافه نمود ولی کماکان با بهره گرفتن از حرکت پاها بر روی زمین،حرکت آن امکان پذیر بوده است(سرعت به ۱۵ کیلومتر رسید) .نام آلمانی این وسیله “Laufmachine” و به معنای ماشین دونده است.
۱۸۲۱: “لوییس گوهبر”[۳۱] دوچرخه دیگری را مشابه با دوچرخه ساوربرن ساخت اما به جای طناب از وسیله ای مشابه با زنجیر دوچرخه های امروزی استفاده نمود و این کار موجب شد تا حرکت دوچرخه تسهیل گردد.(www.bikehistory.com)
۱۸۳۴:یک آهنگر اسکاتلندی به نام” مک میلان”[۳۲] به دوچرخه های موجود پنجه رکاب ابتدایی را اضافه کرد تا دیگر احتیاجی به فشار پا بر روی زمین نباشد. او در طی ۵ سال ،کار جدی بر روی این وسیله در اشکال ویژه ای همانند کالسکه برای استفاده در مزارع و به جای اسب انجام داد.(همان وب سایت)
شکل شماره (۲-۳) سیر شماتیک تحول دوچرخه در سال های بین ۱۸۱۶تا۱۸۶۹
.
شکل (۲-۴) شکل دوچرخه کالسکه ای
۱۸۶۰:کارخانه دار فرانسوی به نام “پیرمیشو”[۳۳] مهندس جوانی را به نام پیرلالمنت[۳۴] برای تغییر در ساختار دوچرخه استخدام نمود. او قسمت هایی از دوچرخه را که از چوب ساخته شده بود با لوله های آهنی تعویض کرده و بخش خارجی چرخ های چوبی را با نوارهای پلاستیکی ضخیم پوشانید.
۱۸۶۱: دوچرخه ساخته شده پیرمیشو به نام “ولوسپید”[۳۵] یا “ولوسی پتل”[۳۶] معروف گردید. هرچند این وسیله قدیمی نسبت به دوچرخه های امروزی وسیله راحتی نبود اما اولین دوچرخه ترمز دار در دوران خود محسوب می شد(همان وب سایت).
۱۸۶۷: در این سال هنوز طوقه جلو بزرگ تر از طوقه عقب بود و پدال و رکاب به صورت ثابت در چرخ جلو تعبیه شده بودند.طوقه های چوبی را در این زمان با طوقه های آهنی تعویض کردند لذا وزن دوچرخه ،در حدود ۵۰کیلوگرم گردید.نام این دوچرخه جدید “پنی فارتنیک”[۳۷] لقب یافت.
شکل شماره (۲-۵) دوچرخه انگلیسی معروف به پنی فارتینگ
شکل (۲-۶) شکل تکامل یافته دوچرخه پنی فارتینگ
۱۸۷۳:"هاری لاوسون”[۳۸] بر اساس الهام از نقاش های” لئوناردو داوینچی” چیزی شبیه به زنجیر را برای دوچرخه طراحی نمود و برای اولین بار نخستین دوچرخه زنجیردار به بازار آمد. زنجیر این چرخ به طوقه عقب وصل می شد و با گردش آن توسط فشار پا، دوچرخه را به حرکت در می آورد اما هنوز لاستیک های آن توپر بودند.
۱۸۸۳: یک آمریکایی به نام توماس استیون[۳۹] تصمیم گرفت با دوچرخه خود دنیا را دور بزند. این دوچرخه سوار پس از دو سال به وطن خود بازگشت و ادعا کرد که هرجا بر روی کره زمین جاده ای بوده، آن را پیموده است.(همان وب سایت)
۱۸۹۵: با شروع اولین دوره بازی های ورزشی المپیک، رشته دوچرخه سواری نیز به عنوان یکی از رشته های ورزشی مستقل و پر طرفدار آن روز، به جمع رشته های ورزشی افزوده و به شکل رقابتی اجرا گردید.
۱۸۹۱: لوتر.اچ.پورتر کتابی منتشر کرد با عنوان” دوچرخه سواری برای تندرستی و تفریح".پورتر در کتاب خود خاصیت دوچرخه سواری را در کم کردن وزن، افزایش قدرت بدن و بهبود تنفس شرح داده بود. (www.wiekiepedia.org).
۲-۷-۳-جایگاه دوچرخه درجهان
پس از اختراع دوچرخه درسال ۱۲۶۷ هجری شمسی، نخست این وسیله نقلیه، به عنوان وسیله ای تفریحی مورد توجه همگان قرار گرفت، ولی با تکامل تدریجی آن،کم کم از وسیله ای تفریحی- ورزشی به وسیله نقلیه ای که سرعت جابجایی فردی را به چندین برابر سرعت حرکت پیاده رسانده بود، برای رفت و آمد در سطوح شهرها مبدل شد(قیومی،۱۳۸۶،۶۲).
فرم در حال بارگذاری ...