وبلاگ

فصل پنجم
نتیجه ­گیری کلی و پیشنهادات
۵-۱- نتیجه ­گیری کلی
مجموعه شرایط محیطی در ایجاد پاسخ یک گونه دخیل می­باشند. تغییر در هرکدام از آن­ها می ­تواند پاسخ­های متفاوتی را منعکس کند. با توجه به نتایج بدست­آمده تیمارهای نوری و جیره­ های جلبکی مختلف بر رشد و تولیدمثل گونه C. quadrangula تاثیرگذار هستند. در شرایط آزمایشگاهی جیره جلبکی ­C. vulgaris جیره مناسبتری جهت افزایش جمعیت این گونه است اما هنگام استفاده از این گونه در کشت انبوه گونه جلبکی S. quadricauda به­عنوان جیره مناسب رشد و تولیدمثل عمل می­ کند. این مورد نشان­می­دهد برای شناخت رفتار گونه­ های مختلف زئوپلانکتونی تنها مطالعات در مقیاس آزمایشگاهی کافی نیست. به­ صورت کلی تیمارهای نوری D6:L6 و D12:L12 در این تحقیق مناسب­ترین رژیم­های نوری برای این گونه هستند و به­نظر می­رسد با بیولوژی این گونه هماهنگی بیشتری دارند.

در هم آوری و تولید تخم نهان­زی بهترین رژیم نوری D6:L6 و بهترین جیره جلبکی S. quadricauda بدست­آمد. در ارتباط با اسیدهای چرب نیز PUFA در تیمار نوری D6:L6 و تغذیه­ با جیره جلبکی S. quadricauda بالاترین میزان را نشان­دادند. همچنین مقادیر اسیدهای چرب ALA ، ARA و EPA در این تیمار تفاوت معنی­داری را نسبت به سایر تیمارها نشان­داد.
با توجه به نیاز مزارع پرورش آبزیان در استفاده از این گونه به عنوان غذای زنده می­توان از تیمارهای نوری و غذایی مختلف بهره­ برد. بدین معنی که اگر نیاز به تراکم بالایی از این گونه جهت تغذیه لاروها باشد و یا نیاز به نگهداری آن به صورت تخم نهان­زی باشد یا اندازه­ های خاصی از این گونه برای تغذیه لاروهای مختلف مدنظر باشد با توجه به نتایج بدست آمده و نیاز مزرعه می­توان روش مناسب را انتخاب کرد.
۵-۲ – پیشنهادات
۱-استفاده از تیمارهای نوری آزمایش­شده در این تحقیق در سایر گونه­ های آنتن­منشعب­ها و مطالعه این مورد که آیا ساعات نوردهی دارای ضرایب ۶ در سایر گونه­ ها نیز دارای عملکردی مشابه هستند یا خیر.
۲-استفاده از جیره­ های جلبکی مختلف در این گونه در تیمارهای نوری مشابه با تحقیق حاضر و بررسی تغییرات مورفولوژیکی و بیو شیمیایی آن­ها و پاسخ این گونه به تغییرات ایجاد شده در هرکدام از جیره­ های جلبکی.
۳-تعریف رژیم­های نوری دارای ساعات روشنایی: تاریکی بیشتر و کمتر از تیمارهای نوری آزمایش­شده در مطالعه حاضر و بررسی روند پاسخ این گونه به سایر رژیم­های نوری.
۴-تحقیقات در زمینه شناخت دقیق مکانیزم­ های بیوشیمیایی درگیر در استراتژی­ های تولیدمثلی در آنتن­منشعب­ها و اثر تیمارهای نوری مختلف بر این مکانیزم­ ها انجام گردد.
۵-بررسی ژن­های دخیل در پاسخ به نور این گونه و تغییراتی که تیمارهای نوری مختلف می­توانند در بیان ژن این گونه ایجاد کنند.
منابع:
]۱ [آذری تاکامی، ق.، و امینی چرمهینی، م.، ۱۳۸۷٫ دستورالعمل تکثیر و پرورش پلانکتون­ها، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ص ص ۲۴۳-۲۷۳٫
]۲[ کیاست­پور، ا.، و احبسیان، ج.، ۱۳۷۸٫ درآمدی بر نورشناخت نوین، چاپ سوم، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ص ص ۳-۱۰٫
]۳[ مرادیان، س.، ۱۳۶۴٫ اصول علم و تکنولوژی رنگ، چاپ اول، نشر کتاب های علمی فائد، تهران، ص ص ۲۳-۲۸٫
]۴[ معتمدی، ا.، ۱۳۷۴٫ نور هندسی، چاپ اول، موسسه انتشارات فاطمی، قم. ص ۱۱٫
]۵[ یوسفی، م. س.، تغذیه آبزیان پرورشی، ۱۳۷۹، موسسه فرهنگی انتشاراتی اصلانی، تهران، ص ص ۱۱۴-۱۱۹٫
[۶] Acharya, K., Jack, J. D., and Bukaveckas, P. A., 2005. “Dietary effects on life history traits of riverine Bosmina", Freshwater Biol., Vol. 50, pp. 965-975.
[۷] Adeyemo, A. A., Oladosu, G. A., and Ayinla, A. O., 1994. “Growth and survival of fry of African catfish spesies, Clarias gariepinus, Burchell, Hetrobranchus bidorsalis geoffey and Heteroclarias reared on Moina dubia in comparison with other first feed sources," Aquaculture., Vol. 119, pp. 41- 45.
[۸] Ahlgren, G., Inga-Britt, G., and Boberg, M., 1992. “Fatty acid content and chemical composition of freshwater microalgae." J. Phycol., Vol. 28, pp. 37–۵۰٫
[۹] Aiken, D. E., 1969. “Photoperiod, endocrinology and the crustacean molt cycle". Science., Vol. 164, pp. 149- 155.
[۱۰] Alekseev, V., and Lampert, W., 2001. “Maternal control of resting-egg production in Daphnia“. Nature., Vol. 414, pp. 899- 901.
[۱۱] Balcer, M. D., Korda, N. L. and Dodson, S. I., 1984. Zooplankton of the great lakes: A guide to the identification and ecology of the common crustacean species. University of Wisconsin Press, Madison, Wisconsin, pp. 58- 60.
[۱۲] Banta, A. M., and Brown, L. A., 1929, “Control of sex in cladocera. I. Crowding the mothers as a means controlling male production", Physiol. Zool., Vol. 2, pp. 80-92.
[۱۳] Belanger, S. E., and Cherry, D. S., 1990. “Interacting effects of pH acclimation, pH, and heavy metals on acute and toxicity to Ceriodaphnia dubia (Cladecera)". J. Crustacean Biol., Vol. 10, pp. 225-235.
[۱۴] Brett, M. T., and Müller-Navarra, D. C., 1997. “The role of highly unsaturated fatty acids in food web processes“, Freshwater Biol., Vol. 38, pp. 483-499.
[۱۵] Brett, M. T., Muller-Navarra, D. C., Ballantyne, A. P., Ravent, J. L., and Goldman, C. R., 2006. “Daphnia fatty acid composition reflects that diet", Limnol. Oceangor., Vol. 51, pp. 2428-2437
[۱۶] Buikema, A. L., 1973. “Some effect of light on the growth, molting, reproduction and survival of the cladoceran, Daphnia pulex“, Hydrobiologia., Vol. 41, pp. 391- 418.
[۱۷] Camus, T., and Zeng, C., 2008. “Effects of photoperiod on egg production and hatching success, naupliar and copepodite development, adult sex and life expectancy of the tropical calanoid copepod Acartia sinjiensis“, Aquaculture., Vol. 280, pp. 220-226.
[۱۸] Carvalho, G. R., 1980. The timing and significance of sexual reproduction in Daphnia magna Straus. M. Sc. Thesis, University of Wales.
[۱۹] Carvalho, G. R.., and Hughes, R. N., 1983. “The effect of food availability, female culture-density and photoperiod on ephippia production in Daphnia magna Straus (Crustacea: Cladocera)", Freshwater Biol., Vol. 13, pp. 37-46.
[۲۰] Castro-Longoria, E., 2003. “Egg production and hatching success of four Acartia species under different temperature and salinity regimes", J. Crustacean Biol., Vol. 23, pp. 289-299.
[۲۱] Chang, K. H., and Hanazato, T., 2002. “Seasonal and reciprocal succession and cyclomorphosis of two ­Bosmina species (Cladocera, Crustacea) co-existing in a lake: their relationship with invertebrate predators", J. Plankton Res., Vol. 25, pp. 141-150.
[۲۲] Chinnery, F. E., and Williams, J. A., 2003. “Photoperiod and temperature of diapause egg production in Acartia bifilosa from Southampton Water", Mar. ecol.-prog. Ser., Vol. 263, pp, 149-157.
[۲۳] D’Abramo, L. R., 1980. “The stimulus for the asexual-sexual switch in Moina macrocopa," Limnol. Oceanogr., Vol. 25, pp. 422-429.
[۲۴] Davison, J., 1969, “Activation of the ephippial egg of Daphnia pulex,” J. Gen. Physiol.,Vol. ۵۳, pp. 562-575
[۲۵] Del bare, D., and Dhert ,P., 1996. Cladocerans, nematodes and trochophora larvae. In: Levans, P. and Sorgeloos, P. eds., Manual on the production and use of live food for aquaculture, FAO Fish. Tech. Paper, pp. ۳۶۱٫
[۲۶] De Roos, A., Diekmann, 0., and Metz, J. A. J., 1992. “Studying the dynamics of structured population models: a versatile technique and its application to Daphnia," Am. Nat., Vol. 139, pp. 123-147.
[۲۷] Desvilettes, C. H., Bourdier, G., Amblard, C. H., and Brth, B., 1997a. “Use of fatty acids for the assessment of zooplankton grazing on bacteria, protozoans and microalgae," Freshwater Biol., Vol. 38, pp. 629-637.
[۲۸] Divakaran, S., and Ostrowski, A, C., 1989. “Fatty acid analysis of fish eggs without solvent extraction", Aquaculture, Vol. 80, pp. 371-375.
[۲۹] Dominic, A. N., and Castell, J. D., 1999. “The effect of temperature and dietary fatty acids on the fatty acids composition of harpacticoid copepods, for use as a live food for marine fish larvae," Aquaculture., Vol. 175, pp. 167-181.
[۳۰] Dumont, H. J., Van de Velde, I., and Dumont, S., 1975. “The dry weight estimate of biomass in a selection of cladocera, copepoda and rotifera from the plankton, periphyton and benthos continental waters," Oecolo., Vol. 19, pp. 75-97.
[۳۱] Erdogan, O., and Savas, S., 2008. “The effect of food (Chlorella vulgaris) densities and temperature on the population growth of the Ceriodaphnia quadrangula (O.F. Muller, 1785)," J. fisheries sci., Vol. 2, pp. 550-559.

شرکت دارای اعضاء هیئت مدیره می باشد و شخصیت حقوقی مستقلى داشته و کلیه سهام آن متعلق به شرکت ملی گاز ایران بوده طبق اساسنامه مدیر عامل بالاترین مقام اجرایی شرکت گاز استان می باشد و با حکم مدیر عامل محترم شرکت ملی گاز ایران به این سمت منصوب شده است که هم اکنون جناب آقای مهندس سید امیر رضوی مدیر عامل محترم شرکت گاز استان آذربایجان غربی عهده دار و ظایف ابلاغ شده مطابق اساسنامه می باشند.
شرکت گاز استان آذربایجان غربی مسئولیت دریافت و توزیع گاز ، حفظ و نگهداری تأسیسات و ابنیه مرتبط با فعالیت ها، ارائه خدمات به متقاضیان و مشترکین گاز طبیعی، فروش گاز، اهتمام در ارتقاء کیفیت خدمات قبل و بعد از فروش به مشترکین، مطالعات فنی- مهندسی، اقتصادی و طراحی و اجرای طرحهای گازرسانی و ایجاد، احداث و توسعه تأسیسات و ابنیه لازم ذیربط در سطح استان آذربایجان غربی را بر عهده دارد. مدیریت ارشد شرکت با تاکید بر نگرش ((جلب رضایت مشتری)) ، بهینه سازی مستمر در فرآیندهای گازرسانی، سیستم های حاکم بر شرکت، حفظ محیط زیست و صیانت از انسانها را سرلوحه وظایف خویش قرارداده است. همه ما اعتقاد داریم تحقق موارد فوق در سایه اهداف زیر قابل دستیابی است:
ارتباط مستمر با مشتریان ، کارکنان و سایر طرف های تجاری ذینفع و احترام گذاشتن به انتقادات و جلب نظرات آنان.
بهبود مستمر کلیه فرآیندهای شرکت در جهت کاهش ریسک خطرات، ارتقاء سطح کیفی ارائه خدمات، ایمنی کارکنان وگروههای ذینفع و حفظ محیط زیست .
آموزش مستمر و فراگیر به منظور ارتقاء مهارت، صلاحیت و دانش کارکنان بعنوان سرمایه های ارزشمند شرکت با بهره گرفتن از تکنولوژی روز و زمینه سازی برای بروز نوآوری و خلاقیت کارکنان.

شناسائی و مدیریت تامین کنندگان در جهت تحصیل محصولات وخدمات با کیفیت، حفظ محیط زیست و کاهش خطرات.
استفاده بهینه از امکانات، تجهیزات، انرژی و سایر منابع مورد نیاز فرآیندها به منظور استمرار و پایداری جریان گاز و خدمت رسانی به مشتریان.
تبعیت از قوانین و مقررات مرتبط بادامنه خدمات شرکت درزمینه های کیفت، ایمنی ومحیط زیست به منظور ایجادفضای کاری ایمن ومحیط زیست عاری از آلودگیها.
بازنگری اهداف و بهبود مستمر عملکرد شرکت درزمینه های کیفی، ایمنی و بهداشت شغلی و زیست محیطی.
مسئولیت اجرای خط مشی ها بر عهده تمامی پرسنل بوده و مدیر عامل شرکت مسئولیت اصلی نظارت بر حسن اجرای آن را بر عهده دارد .
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳-۱ مقدمه
دستیابی به اهداف علمی یا شناخت علمی میسر نخواهد بود، مگر زمانی که با روش شناسی درست صورت پذیرد، به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش اعتبار می یابد و نه موضوع (خاکی، ۱۳۸۷، ۱۵۵). تقریبا پیشرفت در هر زمینه از علم، تابع تلاش های حاصل از پژوهش نظام مند است. بر این اساس، اغلب از تحقیق و پژوهش به عنوان زیربنای پیشرفت علمی یاد می کنند. هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که پژوهشگر مشخص نماید اتخاذ چه شیوه ای او را هر چه دقیق تر، آسان تر و مقرون به صرفه تر به پاسخ برای پرسش تحقیق مورد نظر می رساند و یا منظور از روش شناسی تحقیق نحوۀ گردآوری داده ها، تحلیل و پردازش آن ها می باشد، انتخاب روش مناسب تحقیق به اهداف، ماهیت و موضوع تحقیق و امکانات اجرایی بستگی دارد. در این فصل تلاش گردیده است تا اسلوب اساسی تحقیق (روش پژوهش)، متغیر های مورد بررسی، جامعه آماری، شیوه و ابزار های جمع آوری داده ها و روش های آماری و تجزیه و تحلیل داده ها معرفی شوند.
۳-۲ روش پژوهش
تحقیقات علمی بر اساس هدف محقق به سه دسته بنیادی، کاربردی و توسعه ای تقسیم می شوند، این تحقیق از نظر هدف کاربردی می باشد زیرا نتایج طرح برای بهبود عملکرد کارکنان شرکت گاز استان آذربایجان غربی لازم است. تحقیق کاربردی تلاشی برای پاسخ دادن به یک معضل و مشکل عملی است که در دنیای خارج وجود دارد (خاکی،۱۳۸۳ ،۹۴). هدف محقق در این تحقیق، بررسی آن چه هست بدون هیچ گونه دخالت یا استنتاج ذهنی، گرفتن نتیجه عینی از «واقعیت»، و در نهایت یاری دادن به فرایند تصمیم گیری می باشد. چون این تحقیق به توصیف و مطالعه «آنچه هست» می پردازد، بنابراین روش تحقیق مناسب در این تحقیق، توصیفی است. از طرفی چون این تحقیق رابطۀ بین دو متغیر در یک جامعه را بررسی می کند، در زمره طرح های همبستگی می باشد. از آن جایی که در تحقیقات توصیفی ویژگی های جامعه مورد مطالعه از طریق پیمایش مورد بررسی و آزمون قرار می گیرد، تحقیق حاضر یک نوع تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی می باشد. برای بررسی توزیع ویژگی های یک جامعه آماری روش تحقیق پیمایشی به کار می رود. در این روش از افراد سؤال های متعددی دربارۀ رفتارها، نگرش ها و نظرات شان پرسیده می شود، و به طور کلی این نوع مطالعات به توصیف پدیده ای خاص در محیطی معین می پردازند که برای آزمون نظرها یا پاسخگویی به پرسش های پژوهش به کار می روند و شامل توصیف و نتیجه گیری می باشند، از طرف دیگر به تحلیل وضعیت هر یک از عوامل و متغیر های پژوهش نیز پرداخته می شود (سرمد و دیگران، ۱۳۸۷). همچنین از آن جایی که این تحقیق در یک سازمان واقعی، عینی و پویا (زنده) صورت گرفته است، و پژوهشگر در شرایط زندگی واقعی یک سازمان حضور پیدا می کند، این پژوهش در زمره مطالعات میدانی قرار می گیرد؛ در مطالعه میدانی پژوهشگر ابتدا موقعیت اجتماعی و یا مؤسسه ای را در نظر می گیرد و سپس روابط بین نگرش ها، ارزش ها و رفتار های افراد و گروه های موجود در موقعیت را مطالعه می کند. او هیچ موقعیت مستقلی را دستکاری نمی کند (خاکی، ۱۳۸۷، ۲۱۶).
۳-۳ جامعه آماری پژوهش
دانستن این که چه نوع داده هایی را باید جمع آوری کرد، لازم است اما کافی نیست. بایستی حدود میدان تحقیق در فضای جغرافیایی و اجتماعی و در زمان تعیین شود. به طور کلی جامعه آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد یا واحدها که دارای حداقل یک صفت مشخصه و مشترک باشند (سرمد و دیگران، ۱۳۸۷، ۱۷۶).
جامعه آماری تحقیق حاضر کارکنان رسمی شرکت گاز استان آذربایجان غربی می باشد که تعداد آنها ۲۰۹ نفر است.
۳-۳-۱ حجم نمونه
نمونه عبارت است از مجموعه ای از نشانه ها که از یک قسمت، یک گروه یا جامعه ای بزرگتر انتخاب می شود، بطوریکه این مجموعه معرف کیفیات و ویژگیهای آن قسمت، گروه یا جامعه بزرگتر باشد.(خاکی،۱۳۸۳،ص۲۵۰)
برای محاسبه حجم نمونه آماری از رابطه زیر(فرمول کوکران) استفاده شده است که حجم نمونه آماری طبق محاسبات انجام شده برای شرکت گاز استان آذربایجان غربی ۱۳۵ نفر بدست آمده است:
در این فرمول داریم:
N حجم جامعه آماری N= 209
P احتمال نسبت برخورداری از صفت مورد نظر p=0.5
q احتمال نسبت عدم برخورداری از صفت مورد نظر q=0.5
d دقت احتمالی مطلوب ( نصف فاصله اطمینان) d=0.05
t درجه یا ضریب اطمینان ۹۵ درصد t=1.96

۳-۴ ابزار جمع آوری داده ها
برای اجرای هر نوع تحقیق، داده هایی گردآوری می شود که با بهره گرفتن از آن ها فرضیه ها مورد آزمایش قرار می گیرند، و یا این که پرسش های تحقیق بررسی و پاسخ داده می شود .محقق در علوم اجتماعی داده ها را به دو دلیل کاملاً متفاوت گردآوری می کند. یا در نظر دارد آن ها را همان طور که هستند مطالعه کند، یا این که امیدوار است که در این داده ها اطلاعات مفیدی برای مطالعه موضوع دیگری بیابد. به طور کلی هدف هر تحقیقی، دستیابی به داده هایی است که از طریق آن ها بتوان فرضیه هایی که به عنوان پاسخ احتمالی و موقتی برای مسأله تحقیق مطرح شده اند را آزمون کرد (خاکی، ۱۳۷۸، ۱۵۶). ابزار های عمده در تحقیق حاضر برای جمع آوری داده ها، مطالعات کتابخانه ای، مصاحبه و پرسشنامه می باشد، که در ادامه این روش ها به بحث گذاشته خواهند شد.
۳-۴-۱ مطالعات کتابخانه ای:
برای تعریف مسأله و بررسی سوابق تحقیق، هر محققی قبل از شروع تحقیق و هنگامی که به موضوع ویژه ای برای تحقیق علاقمند شده است، ناگزیر از مراجعه به کتابخانه خواهد بود. با مطالعه کتاب ها، مقاله ها و تحقیقات دیگران که در حوزه موضوع مورد علاقه اوست، محقق می تواند موضوع تحقیق خود را بیشتر بشناسد و ابعاد آن را ببیند و هدف یا اهداف خود را خالص تر و رساتر سازد. یک تحقیق علمی حتی به صورت پایان نامه فصلی مشتمل بر سابقه ای می باشد که در آن محقق به اختصار آن چه را که دربارۀ موضوع تحقیق او تا زمان حال وجود دارد، با توجه به تعداد، محتوی و حجم منابع موجود به گونه ای مناسب انتخاب می کند (نادری و همکاران، ۱۳۷۵، ۱۹۷). در تحقیق حاضر برای گردآوری و تدوین ادبیات مربوط به موضوع تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
۳-۴-۲ پرسشنامه:
داده های مورد نیاز جهت آزمون های آماری و دستیابی به اهداف تحقیق از طریق میدانی (پرسشنامه استاندارد) جمع آوری شده اند. پرسشنامه، روش مستقیم برای کسب داده های تحقیق است، و مجموعه ای از سؤالات و عبارات گویا می باشد که پاسخ دهنده با ملاحظه آن ها پاسخ لازم را ارائه می کند و این پاسخ ها، داده های مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می دهد (مقیمی، ۱۳۷۷، ۲۹). پرسشنامه تحقیق متشکل از دو دسته سؤال است. دسته اول به منظور تعیین و مشخص شدن مشخصات نمونه آماری از لحاظ جنسیت، سن، سطح تحصیلات و سنوات خدمت؛ و دسته دوم که خود شامل دو بخش است و به منظور پاسخگویی به سؤالات تحقیق حاضر تنظیم گریده است. برای سنجش کیفیت زندگی کاری از پرسشنامۀ ۲۵ سؤالی استاندارد که بر اساس الگوی والتون استخراج شده است و برای سنجش عملکرد کارکنان از پرسشنامۀ ۲۲ سوالی استاندارد هرسی و بلانچارد استفاده گردیده است. پاسخ به این پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت به صورت خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد می باشد. با توجه به پرسشنامه ها و یافته های پژوهش می توان رابطۀ میان کیفیت زندگی کاری و عملکرد کارکنان را در جامعه آماری مورد نظر بررسی کرد.
جدول ۳-۱ اطلاعات مربوط به متغیرها، زیرمتغیرها و سؤالات کیفیت زندگی کاری

حال با توجه به این نظریات اگر حجیت خبر واحد را در موضوعات بپذیریم و لکن تسری آن به باب قضا مشکل است و اعتبار نهادن به اخبار واحد و اتخاذ تصمیم براساس آن دور از احتیاط قضایی است و از این رو استدلال به حجیت نظریه کارشناس از باب خبر واحد عدل یا ثقه متقن و استوار نیست.
اگر گزارش مخبر واحد عدل یا ثقه برای دادرس موجب حصول علم شود این حجت و معتبر خواهد بود. به لحاظ اینکه موجب حصول علم شده و قطعاً حجیت آن برگشت به علمی است که برای قاضی تحصیل شده است و در واقع اخبار وی طریقی برای حصول علم شده که علم حجت است.

ج) نظریه کارشناس و علم قاضی
علم یک طریق عقلی برای رسیدن به واقعیت است و حقیقت و واقعیت آن روشنتر از سایر طرق اثبات است و اعتبار و ارزش علم بیش از سایر طرق از جمله بینه معتبره شرعیّه است. البته علم معتبر در این مقام چنانچه قبلاً ذکر شد، آن علمی است که از طریق اسباب متعارف و عادی حاصل شده باشد. اگر چنین علمی برای قاضی در موضوعی به وسیله ی گزارش و نظریه کارشناس حاصل شد، معتبر و حجت است. مطابق ماده ۲۶۵ ، در صورتی که نظر کارشناس با اوضاع و احوال محقق و معلوم مورد کارشناسی مطابقت نداشته باشد، دادگاه به آن ترتیب اثر نخواهد داد. لذا نظر کارشناس ممکن است در قالب امارات قضایی مطرح باشد که می تواند موجب علم یا اطمینان قاضی دادگاه یا موثر در حکم قاضی باشد.
آنچه در استفتاثات فقهی قضایی از فقیهان سؤال شده و بدان فتوا داده اند مطابق این مبنا است :
س – نظریات کارشناسان از قبیل پزشکی قانونی، افسران راهنمایی و مانند آنان را از چه بابی حجت می دانید؟
ج – ملاک در باب قضاوت علم حاکم شرع با اقرار مجرم یا بینه معتبره است و امور مذکوره اگر موجب علم و اطمینان حاکم شوند یا در بین آنها بینه معتبره باشد مفید خواهند بود والاّ فی نفسه اعتبار و حجیتی ندارد.^[۴۷]
س- نظریه پزشکی قانونی آیا جزء ادله محسوب می شود یا قرینه بر علم قاضی است؟
ج – جزء ادله محسوب نمی شود، ولی اگر قاضی بدین وسیله علم پیدا کرده است، می تواند طبق علم خود عمل کند.^[۴۸]
س – رجوع به اهل خبره در موارد تجویز شده قول آنان حجیت دارد یا اختصاص به موارد خاص دارد، در صورتی که اختصاص به موارد معینی داشته باشد، استدعا می شود موارد آن را تعیین فرمایید.
ج – رجوع به اهل خبره در هر موردی که از قول او علم حاصل شود بی اشکال است در غیر این صورت موارد مختلف است در بعضی موارد وثوق کافی است و در بعضی موارد عدالت و تعدد معتبر است.^[۴۹]
گزارش اهل خبره به گونه ای است که واقعه را برای حاکم شرع مشهود می سازد با این سنخ گزارش حاکم شخصا به محتوای آن علم حاصل می کند اما در این حالت شرط آن است که قاضی شرع باید با وسائل و ابزار تشخیص جرم و چگونکی کاربرد آنها آشنا باشد تا بتواند به صحت و سقم تشخص گزارش دهنده پی ببرند.
ممکن است بگوئیم که از بیان اهل خبره اطمینان حاصل می گردد. لازمه این امر آن است که خبره باید تا آن اندازه مورد اعتماد باشد، که صرف گزارش وی اطمینان آور باشد. این گونه اطمینان در صورتی حاصل می شود که علاوه بر صدق گفتار، مهارت خبره در رشته مخصوص به خودش محرز باشد. در مسئله مذکور امام مد ظله در «تحریر» می فرمایند «و تکفی الوثاقه» و البته مراعات تعدد را نیز بهتردانسته اند^[۵۰]. خلاصه آنکه مناط حصول اطمینان، شخصی است و این امر نسبت به افراد و اوضاع و احوال تفاوت پیدا می کند. چه بسا گزارش یک نفر متخصص فوق العاده ماهر که در صدق گفتار وی تردیدی نباشد، موجب اطمینان می گردد و از گزارش دیگر چنین اطمینانی حاصل نشود. اما در عین حال، اطمینان را صرفاً نمی توان حجت دانست زیرا صرف اطمینان بی آنکه به سر حد علم قطعی برسد، برای قاضی حجیت ندارد.
در این مبنا تنها ملاک و معیار حجیت، علم آوری نظریه کارشناس است. دیگر فرق نمی کند شخص کارشناس فاسق باشد یا عادل، مسلم باشد یا کافر، زن باشد یا مرد، یک نفر باشد یا چند نفر، چرا که ملاک همان علم آوری نظریه کارشناس است که این اوصاف هیچ گونه مدخلیتی در آن ندارد و در حقیقت وصف حجیت برای علمی است که از طریق نظریه کارشناس حاصل شده است. لکن در بسیاری از موارد رسیدن به چنین علمی دشوار است، بعضاً موضوع کارشناسی دارای چنان پیچیدگی خاصی است که خود اهل فن و حرف در آن به اتفاق نظر نمی رسند.
د) نـظر کارشناس به عنوان دلیل مستقل
در مقدمه باید گفت که حجت ودلیل بردو قسم اسـت؛ اول: امورى که حجیت آن ذاتى است و با قطع نظر از باب قضا وفصل خصومت, خود اعتبار ذاتى دارد. مثل بینه و شهادت که اعتبار او مخصوص به باب قضا نیست. دوم : امورى که حجیت و اعـتـبـار آن تنها در باب قضا است مثل قسم و قرعه که حجیت و اعتبارشان اختصاص به باب قضا دارد و تـنـها براى فصل خصومت وضع شده اند. در مورد این بحث باید بگوییم که نظر کارشناس واهل خبره حجیتش از قسم اول و ذاتى است و دلیل اعتبار آن رویه عقلا بر رجوع جاهل به عالم است.
اگر نـظـر کـارشـناس را تنها در مـوارد حـصول اطمینان دلیل بدانیم قاضى نخواهد توانست با استناد به نظرکارشناس راى بدهد مگر آن که خود اطمینان پیدا کند و این براى قاضى در بسیارى از موارد, غیر ممکن است چرا که راى کارشناس بر مبناى حرفه وتخصص است , و چه بسا قاضى در آن حرفه تخصص ندارد پـس نـمـى تـواند به اطمینان برسد. بنابراین نظر کـارشـناس را یا باید تحت عنوان ادله دیگر دانست , یا از باب سیره و رویه عقلا بر رجوع جاهل به عالم، عنوانى مستقل با مبناى اعتبار مستقل برای آن قایل شویم.
سیره و رویه عقلا بر آن است که شخص جاهل در امـورى که احتیاج به نظر وکارشناسى دارد به اهل خبره مورد وثوق و اطمینان مراجعه کند. بنابراین شرایط مربوط به باب شهادت از قبیل تعدد, ذکوریت , عدالت وعدم اتهام در کارشناسى معتبر نیست و تنها وثاقت کارشناس معتبر مى باشد و شـایـد بـتـوان ازمـفـهـوم مـاده ۴۶۰ قـانـون آیـین دادرسى مدنى استنباط نمود که اگر قاضى احـتـمال بدهد که نظر کارشناس با اوضاع و احوال قضیه مطابقت دارد تبعیت از آن بر قاضى لازم باشد.
ماده ۴۶۰ قانون مزبور مى‌گوید: در صورتى که عقیده کارشناس با اوضاع و احوال محقق و مـعـلـوم مـساله موافقت نداشته باشد, دادگاه متابعت آن عقیده را نمى نماید و مفهوم آن چنین اسـت کـه اگر قاضى دادگاه احتمال بدهد عقیده کارشناس با اوضاع و احوال مطابقت دارد پس لازم است که از آن عقیده تبعیت نماید.
ممکن است نظر کارشناس در قالب امارات قضایی مطرح باشد که می تواند موجب علم یا اطمینان قاضی دادگاه یا موثر در حکم قاضی باشند. بخاطر همین است که در ماده ۲۶۵ آمده در صورتی که نظر کارشناس با اوضاع و احوال محقق و معلوم مورد کارشناسی مطابقت نداشته باشد، دادگاه به آن ترتیب اثر نخواهد داد.
فصل دوم:
قواعد حاکم بر ادله اثبات
ادله اثبات در امور کیفری در نظام آیین دادرسی ما رکن اساسی پرونده مطروح نزد قاضی را تشکیل می‌دهد. چرا که طبق اصل ۳۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران: «اصل بر برائت است و هیچ‌کس از نظر قانون مجرم شناخته نمی‌شود مگر اینکه جرم او در دادگاه صالح ثابت شود». اصل برائت جزء اصول خدشه‌ناپذیر در نظام‌های کیفری است که جز با فراهم آوردن و ارائه ادله کافی و واجد ارزش اثباتی و تحصیل شده از طرق مشروع و قانونی، علیه فرد یا افراد متهم به ارتکاب جرم قابل نقض نیست.
ادله اثبات دعوا از دیرباز در کتب فقها تحت عناوین مستقل مطرح می شود و در زمره قواعد اثباتی و شکلی است. در قانون مجازات اسلامی پنج نوع دلیل احصا شده است که عبارتند از: قسم، اقرار، بینه، قسامه و علم قاضی. در قانونآیین دادرسی کیفری نیز چند نوع دلیل به طرز اختصاصی بیان شده که از آن جمله کارشناسی، معاینه و تحقیق محلی است. سوالاتی که در بحث ادله اثبات دعوا مطرح است این است که آیا ادله اثبات دعوا منحصر به همین موارد ذکر شده در فقه و قانون است یا این که قاضی در تحصیل دلیل آزاد بوده و می تواند در صدور رای از هر دلیلی که برای او ایجاد علم کند استفاده نماید؟ نحوه دلالت ادله اثبات دعوا چگونه است؟ آیا به محض ایجاد دلیل قاضی ملزم به صدور رای است یا اینکه دلیل تنها طریقی است در جهت کشف حقیقت و به خودی خود حائز اثر نمی باشد؟
پاسخ به سوالات فوق، در این مبحث طی دو گفتار بیان شده است. درگفتار اول، در جهت پاسخ به سوال اول به ارزیابی آزادی پذیرش دلیل پرداخته شده است. گفتار دوم در جهت پاسخ به سوال دوم به بررسی نحوه دلالت ادله پرداخته است.
گفتار اول: آزادی پذیرش دلیل در فقه و حقوق موضوعه
اصل« قانونی بودن ادله» از جمله اصول اساسی آئین دادرسی کیفری است. این اصل با نظام اجتماعی ارتباط دارد. قانون به منظور تضمین صحت تحصیل دلیل به عرضه ی خط مشی لازم می‌پردازد و در ضمن رعایت قراردادهای بین المللی و قانون اساسی و یا مقررات آئین دادرسی کیفری، از اشخاص در مقابل اعمال خودسرانه و مستبدانه قضات حمایت می نماید. ازطرفی با توجه به تحولات علمی و متعاقبا پیچیده‌تر شدن ارتکاب جرایم نمی‌توان از قاضی انتظار داشت که در قالب ادله محصور شده در قانون (که بیشتر برگرفته شده از فقه و محصور در همان ادله سنتی اثبات دعوی است) عدالت را به نحو احسن اجرا نماید. در این گفتار تلاش شده است تا ضمن بیان انواع ادله احصا شده در فقه و حقوق موضوعه( بند الف) به بررسی یکی از مهمترین اصول آئین دادرسی کیفری یعنی اصل آزادی تحصیل دلیل و محدودیت های اعمال آن پرداخته شود( بند ب) و پس از ذکر آن، این پرسش مطرح می شود که آیا قاضی در اثبات دعوا مکلف به استناد به همان ادله ذکر شده در قانون است و یا این که قاضی با توجه به اصل یاد شده می‌تواند از طرق دیگری در جهت اثبات حق اقدام نماید( بند ج)؟ بر این اساس مطالب مورد نظر در این گفتار درسه بند زیر ارائه شده است.
الف) طرق تحصیل دلیل در فقه و حقوق موضوعه
طرق تحصیل دلیل در فقه و حقوق موضوعه گوناگون است. اقرار، شهادت، قرائن و امارات، در ادوار مختلف به عنوان طرق شایع تحصیل دلیل مورد توجه قرار گرفته اند.
قبل از ورود به بحث، لازم است به سیستم های ادله اثبات دعوی که هر یک از نظام های حقوقی در تحصیل دلیل از آن پیروی می کنند، اشاره ای داشته باشیم. به این ترتیب که ادله اثبات دعوی از لحاظ نوع ادله و همچنین میزان اعتبار آن(که در گفتار بعد به آن پرداخته می شود)، به دو دسته ی ادله قانونی و ادله اخلاقی( وجدانی) تقسیم میشود. ادله قانونی، ادله ایست که در آن حدود، نوع، ارزش و اعتبار ادله از پیش توسط خود قانونگذار معین می شود و قاضی باید در چارچوب خاصی و در موارد بخصوصی از آنها، برای فصل دعوی استفاده نماید؛ ادله اخلاقی یا وجدانی، ادله ایست که درآن، قاضی برای کشف واقع و تحصیل اقناع وجدان برای فیصله دادن به دعوا، آزادی عمل دارد و می‌تواند برای رسیدن به واقع، از هرگونه دلیلی استفاده کند و میزان اعتبار دلیل را خودش تعیین نماید^[۵۱].
در قوانین کشور ما فصل خاصی به انواع ادله اختصاص داده نشده است، برای نمونه قانون آیین دادرسی کیفری ایران به گونه ای پراکنده به بحث پیرامون مقررات ناظر به شهادت شهود، اقرار متهم، معاینات و تحقیقات محلی و غیره پرداخته است. قانون مجازات اسلامی پنج دلیل اقرار، شهادت، قسامه، قسم و علم قاضی را برای اثبات دعوی بر شمرده است و سه قسم دیگر یعنی کارشناسی، معاینه محلی و تحقیق محلی در قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده است. اسناد و امارات نیز در قانون مدنی جز ادله اثبات دعوی آمده است^[۵۲]. بنابراین۹ نوع دلیل به طور پراکنده در نصوص قانون آمده است که در یک جمع بندی کلی تر، بر حسب منشا به سه دسته تقسیم می شود:
۱- تحصیل دلیل توسط شخص قاضی؛ معاینه محلی، امارات قضایی و علم قاضی .
۲- تحصیل دلیل توسط طرفین: اقرار، سوگند، قسامه.
۳- تحصیل دلیل توسط شخص ثالث : شهادت، کارشناسی و تحقیق محلی.
با جایگزین شدن قانون مجازات عمومی ۱۳۰۴ توسط قانون مجازات اسلامی، قانونگذار به تبعیت از شیوه متداول در فقه امامیه، ادله معتبر و مقبول برای اثبات جرایم مستوجب حدود، قصاص یا دیات را در ذیل یا در ارتباط با همان جرم احصا کرده و حال آن که درجرایم تعزیری و باز دارنده از چنین روشی تبعیت نشده و حصول اقناع وجدانی قاضی از طرق خاصی مد نظر قانونگذار قرار گرفته است. بنابراین انواع ادله اثبات در جرایم تعزیری و بازدارنده احصا نشده است.
جرایم زنا، لواط، مساحقه، قوادی، شرب خمر، محاربه، افساد فی الارض و سرقت، جرایم مستوجب حد می باشد. راه های اثبات هر یک از جرایم مذکور مستلزم جمع شرایطی است که معین و غیر قابل تغییر است. قانون مجازات اسلامی همانند قانون حدود و قصاص و دیات اثبات جرایم فوق را بترتیب زیر می داند:
۱- زنا؛ زنا در دادگاه با چهار بار اقرار (ماده ۶۸ قانون مجازات اسلامی) یا شهادت چهار مرد عادل و یا سه مرد عادل و دو زن عادل(ماده۷۴ قانون مجازات اسلامی ) قابل اثبات دانسته است. در صورتی که زنا اگر فقط موجب حد جلد باشد به شهادت دو مرد عادل همراه با چهار زن عادل نیز قابل اثبات است( ماده۷۵ قانون مجازات اسلامی). در هر صورت شهادت زنان به تنهایی یا به انضمام شهادت یک مرد عادل زنا را اثبات نمی کند، بلکه در مورد شهود مذکور حد قذف جاری می شود (ماده ۷۶ قانون مجازات اسلامی).
۲- لواط؛ اثبات لواط نیز با علم قاضی و چهار بار اقرار نزد «حاکم» (ماده ۱۱۴ قانون مجازات اسلامی) یا با شهادت چهار مرد عادل (ماده ۱۱۷ قانون مجازات اسلامی) قابل اثبات است و شهادت زنان به تنهایی یا به ضمیمه ی مرد، لواط را ثابت نمی کند(ماده ۱۱۹ قانون مجازات اسلامی).قابل ذکر است که به حکم ماده ۱۲۸ قانون مجازات اسلامی راه‌های ثبوت مساحقه در دادگاه همان راه‌های ثبوت لواط است.
۳- سرقت؛ سرقت با علم قاضی وشهادت دو مرد عادل یا دو مرتبه اقرار سارق نزد قاضی طی شرایطی قابل اثبات است (ماده ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی).
۴- قتل عمد؛ قتل عمد نیز با شهادت دو مرد عادل، یک بار اقرار، علم قاضی و قسامه قابل اثبات است (ماده ۲۳۷ قانون مجازات اسلامی).
۵- شرب خمر؛ ادله مورد قبول قانونگذار برای اثبات شرب خمر بر اساس ضوابط شرعی بر حسب مواد ۱۶۸ و ۱۷۰ قانون مجازات اسلامی عبارتند از؛ دو بار اقرار،شهادت انحصارا دو مرد عادل.
۶- محاربه و افساد فی الارض؛ در مورد محاربه و افساد فی الارض راه های اثبات مبتنی بر اقرار و شهادت و بر طبق ماده ۱۸۹ قانون مجازات اسلامی به شرح ذیل است: یک بار اقرار، شهادت فقط دو مرد عادل، سارق مسلح و قطاع الطریق، محارب شناخته می شود(ماده ۱۸۵قانون مجازات اسلامی). در مراجع قضایی شایعات و شواهد کم و بیش مسلم، فقط در مورد محارب و سارق مسلح و قطاع الطریق که حکم محارب را دارد به عنوان دلیل عمده قبول شده است.
معمولاً دادگاه ملزم به قبول شکایتی است که، متکی به تعداد معینی شهود یا متضمن اقرارمتهم باشد. ولی در عین حال، قاضی موظف است ضوابط مقرر در قانون را جهت احراز عدالت و صداقت شهود یا اقرارمتهم رعایت کند. با فقدان دلیل کافی در امور کیفری نهایتاً اصل برائت حاکم و مرجع قضایی ملزم به صدور حکم برائت خواهد بود.
درعین حال قوانینی وجود دارد که مبتنی بر مقتضیات جامعه کنونی هستند. برای مثال در مورد مجازاتهای تعزیری به علت عدم احصاء ادله در قانون، به نظرمی رسد دست قاضی در تحصیل دلیل، باز باشد. در این امر، به کشف حقیقت و حمایت از افراد و جامعه در مقابل جرم توجه شده است، به نحوی که مانع سوء استفاده بزهکار در جهت از بین بردن دلیل مجرمیت شود. بنابراین قواعد عمومی حاکم بر ادله، از جمله اصل آزادی تحصیل دلیل، آزادی ارزیابی دلیل و اعتبار علم قاضی و … در این نوع مجازات ها، قابلیت اجرایی دارد. به نظر می رسد، در این نوع جرایم، ادله اثبات دعوی، ادله اخلاقی باشد. در این مورد در قسمت های بعدی مفصلا بحث به میان می آید.
بدیهی است قوانین مزبور در صورتی قابلیت اجرایی دارند که با مقررات اسلامی تناقض نداشته باشند. به هر حال طریق تحصیل دلیل باید همیشه صادقانه و مبتنی بر قانون باشد.
ب) اصل آزادی تحصیل دلیل و محدودیت های آن
برای هر موضوعی قطعاً مبانی وجود دارد که ضرورت های وجودی آن را ایجاب می کند. در مبانی، ما از « هستها» سخن می‌گوییم و از « هستها»، « بایدها» را انتزاع می کنیم. به عبارت دیگر، هستها « مبنا» هستند و باید ها « اصل ». به عنوان مثال، اصل بر آزادی اراده در تحصیل دلیل است و هر دلیلی که با روشی نامعقول به دست آمده باشد خدشه ای بر « باید» ؛ یعنی اصل وارد می کند.
تحصیل دلیل از محوری ترین موضوعات حقوقی، بویژه حقوق کیفری است. آثار تحصیل دلیل اهمیت بسیاری دارد، چرا که در برخی موارد به دلیل نقض در تحصیل ادله، ممکن است شخص ماه‌ها یا سالهای متمادی در بازداشت به سر برد و پس از مدتی تبرئه شود. یک اظهار اطلاع ناصحیح، گزارشی خلاف واقع، نوشته ای مجعول، شهادتی دروغ یا اظهار نظر کارشناسی بی دقت یا منحرف، ممکن است قاضی را به اشتباه بکشاند و زمینه محکومیت بیگناهی را فراهم کند. ضرورت پایبندی به حقوق شهروندی و احترام به آزادی های اشخاص در تمام مراحل دادرسی، اهمیت پرداختن به موضوع تحصیل دلیل را آشکار می کند. بر اساس اصل آزادی تحصیل دلیل، آنچه اهمیت دارد کشف حقیقت است و قاضی می تواند از هر وسیله ای برای کشف حقیقت بهره ببرد. بنابراین ادله اثبات، منحصر به مواردی که در قانون ذکر شده نمی باشد.
هر چند مطابق آنچه در قسمت قبل آمد، ظاهرا حقوق ایران مبتنی بر «انحصار ادله» است، اما به نظر می رسد، اصل آزادی تحصیل دلیل در برخی موارد بر حقوق ایران حاکم است و قاضی در پذیرش دلیل، نقش گسترده ای دارد. در امور جزایی، اصل آزادی تحصیل دلیل تا حدودی حاکم است. یکی از خصوصیات تحصیل دلیل در حقوق جزا آزادی تحصیل دلیل است.
به عقیده برخی، بار تحصیل دلیل در امور جزایی به عهده قاضی است، زیرا اوست که به وقوع جرم استناد میکند. در حالی که در امور مدنی ارائه دلیل به عهده شخصی است که وقوع امری را مورد استناد قرار می دهد. عدم پذیرش این روش در امور کیفری، مبارزه موثر علیه بزهکاری را با مشکلاتی مواجه می سازد. چنین است که در دعاوی کیفری، اصل تحصیل آزادانه دلیل پذیرفته شده است . اصلی که علاوه بر جامعه، متهم نیز از آن بهره مند می گردد^[۵۳].
برخی دیگر بر این اعتقادند که در حالی که در امور حقوقی، ادله اثبات دعوی محدود و از سوی قانونگذار احصا شده است و به شرایط و قالب های معینی نیاز دارد، ولی در امور کیفری، غالبا وقایع مجرمانه نامحدود بوده و انتساب آنها به متهم و همچنین انتساب واقعه به مرتکب نیازمند اثبات است و با توجه به این دشواری، اصل این است که جرایم با هر نوع دلیلی قابل اثبات باشد^[۵۴].
بدیهی است، بدلیل اشکال ناشی از اثبات جرایم سازمان یافته، برای فرار از تعقیب، محاکمه و کیفر، قبول اصل مذکور مفید خواهد بود. معهذا به خاطر حمایت از حقوق شخص تحت تعقیب و جامعه و همچنین به خاطر وجود دو اصل مهم « برائت» و « تکلیف قاضی در کشف حقیقت» در امور جزایی، بار دلیل در حقوق جزا سنگین تر از بار دلیل در حقوق مدنی است، در مقابل در حقوق جزایی، ابزار دلیل متعدد تر و متنوع تر از انواع آن در حقوق خصوصی است و لذا در حقوق جزا اصل آزادی ادله حاکم است و قاضی در تعیین ارزش اثباتی دلیل و رسیدن به علم و اعتقاد باطنی آزاد است.
همانطور که بیان شد، طرق تحصیل دلیل در امور کیفری متنوع است و به شرطی اعتبار دارد که در طی دادرسی نزد قاضی مطرح و در محاکمه حضوری مورد بحث قرار گیرند.

۳-۱۷-۵-۵٫کسب مزیتهای رقابتی زمانی
استفاده از نرم افزارها و سیستمهای ردیابی بسته ها و اساسیه گردشگران^[۷۶] ، امکان کاهش تاخیر در زمان انتظار گردشگران را در مقاصد و یا در بین مسیرهای مسافرتی کاهش می دهد. این سیستمها امکان ردیابی موقعیت لحظه ای وسایل گردشگران را در اختیار مسئولان قرار می دهد و زمان لازم برای جابجایی بسته ها از پروازی به پروازهای دیگر کاهش قابل توجهی می دهند. این صرفه جویی در زمان های انتظار در فرودگاهها مربوط به ورود و خروج در اماکن اقامتی و هتلها نیز می باشد. که با بکارگیری سیستمهای ورود و خروج و صورتحساب^[۷۷] یکپارچگی در کل مجموعه قسمتهای هتل برقرار شده و حتی امکان ارسال صورتحساب مشتریان از طریق سیستمهای Bluetooth به تلفنهای همراه این مشتریان و متعاقباً پرداخت سریع این صورتحساب از طریق تلفن همراه و پرداخت الکترونیکی میسر می باشد. کاهش فرایندهای تکراری و حذف فعالیتهای زاید با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات می تواند منجر به بهبود خدمات دهی به گردشگران شود. استفاده از پایگاه اطلاعاتی مسافران می تواند تا حد زیادی از اطلاعات مربوط به مسافرانی را که در گذشته به کشور سفر داشته اند را فراهم کند و بسیاری از تشریفات ورودی و خروجی آنها را از کشور کاهش دهد.

۳-۱۷-۵-۶٫ بکارگیری سیستمهای بازمهندسی فرایندها
گسترش همکاریها با سایر کشورها، ادغامهای افقی و عمودی با سایر سازمانهای فعال در صنایع وابسته، گسترش خدمات اتوماسیون شده، بکارگیری پرداخت الکترونیکی، صدور بلیط و رزرواسیون الکترونیکی، گسترش کانالهای توزیع الکترونیکی و… همگی نیاز به بازمهندسی فرایندهای فعلی^[۷۸] را در کشور الزامی می سازند. در حال حاضر در شهرهای مهم گردشگری جهان، روند فعالیتها بگونه ایست که گردشگری در بدو ورود به شهر، در ازای پرداخت مبلغی معین، کارت شناسایی دریافت می کند، که این کارت امکان استفاده از کلیه امکانات رفاهی و عمومی را در اختیار گردشگر قرار می دهد. بکارگیری این تکنولوژی، اطلاعات جامعی از فعالیتهای گردشگردر حین سفر را دراختیار تصمیم گیرندگان مقصد قرار می دهد. اینکه هر گردشگر، با توجه به نژاد، ملیت، تحصیلات، جنسیت و سطح درآمد، در یک مسافرت بیشتر تمایل به انجام چه فعالیتهایی را دارد. اما پیاده سازی اینچنین سیستم کارآمدی، نیازمند بازمهندسی در فعالیتهای کلیه واحدهای خدمات گردشگری، شامل خدمات حمل و نقل، جاذبه های فرهنگی و طبیعی، برنامه های تفریحی و … مقصد را بهمراه دارد بگونه ای که همگی این واحدها بتوانند بر اساس بکارگیری یک سیستم واحد به فعالیتهای خود ادامه دهند.(هاشمی و همکاران، ۱۳۸۹)

مقدمه
در این فصل داده های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد . همانطور که درگذشته آمد تحقیق حاضر از لحاظ طبقه بندی پژوهش بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از لحاظ طبقه بندی بر حسب روش، از نوع توصیفی- تحلیلی است از میان انواع پژوهش های توصیفی، از نوع رابطه ای بوده چرا که در آن ارتباط بین نقش IT با توسعه گردشگری مورد مطالعه قرار می گیرد. داده ها با بهره گرفتن از یک پرسشنامه ۱۶سوالی ، و به تعداد ۲۱۵ نمونه از بین ۸۰۰۰ نفر از دانشجویانی که از شبکه اینترنت استفاده کرده و به تصادف انتخاب شده اند جمع آوری گردید .
شکل ۴-۱ نمودار مقطع تحصیلی پرسش شوندگان
شکل ۴-۲ نمودارجنسیت پرسش شوندگان
ابتدا داده های پرت از طریق باقیمانده هایی استاندارد شده حذف و از طریق روش های نرمال سازی ، نرمال و آماده تجزیه و تحلیل گردید . درادامه آماره های توصیفی و نمودارهای مربوطه بررسی شده و با توجه به متغیرهای پرسشنامه‏ای طیف لیکرت متغیرهای همگروه در یک دسته قرار گرفته و با تعیین میانگین جهت تجزیه و تحلیل روش‏های همبستگی و رگرسیون و تحلیل مسیر مورد استفاده قرار گرفته است.
جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده از نرم افزار Excel و برای آزمون فرضیه ها از نرم افزار SPSS استفاده شد.
جهت استفاده از رگرسیون ابتدا باید پیش فرض هایی را مد نظر قرار داد . در هر مدل رگرسیون خطی چند پذیره داریم که با فرض درستی آن ها ، نتایج رگرسیون معتبر هستند و در غیر این صورت باید مدل دیگری را جایگزین ساخت. این پذیره ها(مفروضات) عبارتند از:
۱ - نرمال بودن
۲ – ثابت بودن واریانس ها
۳ – مستقل بودن
۴ - هم خطی
مفروضات رگرسیون از طریق آزمون باقیمانده های مدل پس از حذف داده های پرت مورد بررسی قرارمی گیرند که در ادامه آمده است .
۴-۱٫ تعریف فرضیه ها
فرضیه اصلی: بین نقشIT (متغیر مستقل) با توسعه گردشگری (متغیر وابسته) رابطه معناداری وجود دارد.
و بر این اساس پنج فرضیه فرعی به شرح ذیل تدوین شده است.
۱- بین فن‌آوری‌های نوین الکترونیک با توسعه گردشگری رابطه وجود دارد.
۲- بین آگاهی از فضای الکترونیک با توسعه گردشگری رابطه وجود دارد.
۳- بین شبکه های اجتماعی مجازی با توسعه گردشگری رابطه وجود دارد.
۴- بین امنیت کافی الکترونیک با توسعه گردشگری رابطه وجود دارد.
۵ -بین روابط عمومی الکترونیک با توسعه گردشگری رابطه وجود دارد.
در ادامه تاثیر مستقیم و غیر مستقیم فرضیه ها از طریق تحلیل مسیر مورد بررسی قرار گرفت .
۴-۲٫ بررسی آماره‏های توصیفی
ابتدا آماره های توصیفی متغیرهای فرضیه ‏های نقش IT (متغیرمستقل) و توسعه گردشگری(متغیر وابسته) به شرح ذیل مورد بررسی قرار می‏گیرند . آماره های توصیفی شامل میانگین ، انحراف معیار ، چولگی ، کشیدگی ، چارک ها ، دامنه …. می باشد .
جدول ۴-۱ آماره های توصیفی

۶۲

۴.۵

۷۰

۲۰-۲۵

۵.۵-۶

Pt Black

شرح پدیده‌هایی که در لایه کاتالیست رخ می‌دهد
همان‌طور که در بخش‏۱-۸-۱-اشاره شد، لایه کاتالیست را عموماً به سه روش زیر مدل‌سازیمی‌کنند:
مدل لایه نازک
مدل همگن
مدل توده ای
اختلاف اصلی بین این سه روش را می‌توان در مکانیزم انتقال اکسیژن جستجو کرد در حالی که مدل‌های نام برده در نحوه انتقال الکترون و پروتون به یکدیگر شباهت زیادی دارند.
از آنجایی که در دهه اخیر از مدل سوم یعنی توده‌ای بیشتر از دو مدل دیگر استفاده شده است، لذا فقط به معرفی ابتدایی دو مدل اوّل بسنده کرده‌ایم، و برای مدل‌سازی لایه کاتالیست از مدل توده‌ای که جامع‌تر از دو مدل قبلی است و نواقص آن دو مدل را پوشش می‌دهد استفاده شده است.

مدل لایه نازک
در مدل لایه نازک[۲۷] فرض بر این است که در لایه کاتالیست، ذرات پلاتین روی سطح کربن قرار داده شده و همان‌گونه که در شکل ‏۲‑۲نشان داده شده است این ذرات بوسیله الکترولیتی احاطه می‌شوند که با حفره گاز در تماس است. در اینمدل تقارن محوری وجود دارد که درشکل ‏۲‑۲با خط چین نشان داده شده است، بنابراین در فاصله‌یحفره‌ی گاز و الکترولیت، هیچ شاری از صفحات متقارن عبور نمی‌کند (شرط تقارن). در این مدل ضخامت الکترولیت و فاصله بین ذره‌ای، ثابت در نظر گرفته می‌شود، همچنین تخلخل لایه کاتالیست در این مدل صفر است. فرآیندهای انتشار، همدما بوده و سیستم نیز در شرایط حالت پایا فرض می‌شوند.
مدل لایه نازک معمولاً هنگامی استفاده می‌شود که هدف ما مطالعه اثرات ترکیب لایه کاتالیست نباشد [۱۱]. در این مدل لایه کاتالیست به صورت لایه بسیار نازکی فرض می‌شود و با فرض اینکه همه خواص در این لایه یکنواخت باشند، ترکیب و ساختار آن در نظر گرفته نمی‌شود. سپس این لایه به صورت فاصله‌ای مابین غشاء و لایه نفوذ گاز ملاحظه می‌شود.
شکل ‏۲‑۲: شماتیک مدل لایه نازک با تقارن محوری نشان داده شده بوسیله خط چین [۲۸].
به منظور مدل کردن اثر لایه کاتالیست بر کارایی پیل در این مدل، تنها یک معادله مورد استفاده قرار می‌گیرد (معادله تافل) که در هنگام مدل سازی به صورت یک شرط مرزی بین لایه نفوذ گاز و غشاء مطرح می‌شود. همان‌گونه که اشاره شد، به نظر می‌رسد که این مدل زمانی کافی باشد که اثرات دیگر، نسبت به اثرات لایه کاتالیست دارای اهمیت بیشتری باشند.
مدل همگن
مدل همگن را می‌توان شکل اصلاح شده مدل لایه نازک نامید. در این مدل، لایه کاتالیست به صورت یک ساختار متخلخل متشکل از: یک ماده هادی جامد (معمولاً کربن)، کاتالیست (معمولاً پلاتین) و یک الکترولیت (معمولاً نفیون) ساخته می‌شود، شکل ‏۲‑۳.
شکل ‏۲‑۳: تصویر شماتیک لایه کاتالیست سمت کاتد بر اساس مدل همگن[۱۴].
مدل همگن فرض می‌کند که فضای حفره، ماده هادی جامد و الکترولیت بهطور یکنواخت در لایه کاتالیست توزیع شده‌اند، این واقعیت در شکل ‏۲‑۴به خوبی به تصویر کشیده شده است.
واکنش روی سطح ذرات کاتالیست نهاده شده روی ماده هادی جامد اتفاق می‌افتد. بنابراین پروتون‌ها، الکترون‌ها و اکسیژن باید از میان لایه کاتالیست عبور کنند تا به محل انجام واکنش برسند. در لایه کاتالیست کاتد، الکترون‌ها از طریق ماده هادی جامد، پروتون‌ها از طریق الکترولیت و اکسیژن از طریق فضای حفره انتقال داده می‌شوند. مسیر انتقال اکسیژن به دو صورت فرض می‌شود. برخی از محققین فرض می‌کنند که اکسیژن از طریق آب مایعی که فضاهای حفره را پر می‌کند انتقال داده می‌شود [۱۵]. برخی دیگر از محققین فرض می‌کنند که اکسیژن از طریق انتشار در فاز گاز در میان حفره‌های گازی انتقال داده می‌شود [۲۹-۳۳]. هر دو فرض مدلی را نتیجه می‌دهند که برخی از اثرات بسیار مهم که در لایه کاتالیست اتفاق می‌افتد را شرح می‌دهند. هر دو فرض، همچنین ترکیب لایه کاتالیست را از طریق ربط دادن خواص لایه کاتالیست به نسبت حجمی هر فاز نشان می‌دهند.

شکل‏۲‑۴: نمایی از لایه کاتالیست همگن و توده­ای و اجزاء تشکیل دهنده آن­ها.

مدل توده‌ای
در سال ۱۹۸۰ ایزکوفسکی^[۷۲] و کاتلیپ^[۷۳] جزء اولین کسانی بودند که مدل توده‌ای را برای شبیه‌سازی لایه کاتالیست به کار بردند. آن‌ها از توده‌های استوانه‌ای برای شبیه‌سازی خود استفاده کردند و نشان دادند که لایه کاتالیست از توده‌های کربن تقویت شده توسط پلاتین ساخته شده است که بوسیله لایه‌ای نازک از نفیون احاطه شده و بوسیله حفره‌ها از هم جدا می‌شوند. این توده‌ها اگلومریت^[۷۴]نامیده می‌شوند. توده‌ها، کره‌هایی از الکترولیت معمولاً نفیون، هستند که با کربن و ذرات پلاتین پر شده‌اند و دارای شعاع حدوداً یک میکرونهستند [۲۰].این مدل، از جدیدترین مدل‌هایی است که برای لایه کاتالیست پیل سوختی ارائه شده است، شکل ‏۲‑۵(الف) یک نمای میکروسکوپیک از لایه کاتالیست که حاوی ذرات اگلومریت (توده) است را نشان می‌دهد.شکل ‏۲‑۵(الف) نشان می‌دهد که ذرات توده­ای از یک طرف با فیبرهای (رشته‌های) کربن موجود در لایه نفوذ گاز که در مرز مشترک لایه کاتالیست با لایه نفوذ گاز^[۷۵] قرار دارد در تماس بوده، و از طرف دیگر نیز در تماس با آیونومر الکترولیت موجود در مرز مشترک لایه کاتالیست با غشاء^[۷۶]می‌باشند. در این بین، ذرات توده­ای به صورت نامنظم در آیونومر موجود در لایه کاتالیست مستغرق می‌باشند. همان‌طور که در شکل ‏۲‑۵(الف) دیده می‌شود یک سری فضای خالی ما بین این ذرات وجود دارد، معمولاً فرض می‌شود که این فضاهای خالی با آب مایع بوجود آمده ناشی از انجام واکنش کاملاً پر می‌شود. این فرض مخصوصاً در مورد پیل‌های دما پایین که در آن‌ها تمامی آب تولیدی به صورت آب مایع می‌باشدصحیح بهنظرمی‌رسد. به این حالت، حالت غرقابی کامل^[۷۷]می‌گویند.شکل ‏۲‑۵ (ب) نمای بزرگ شده یکی از هزاران توده‌یموجود در لایه کاتالیست را نشان می‌دهد. این ذرات با یک فیلم بسیار نازک از آیونومر احاطه شده‌اند. همان‌طور که در شکل ‏۲‑۵(ب) دیده می‌شود ذرات پلاتین که بروی ذرات کربن بار گذاری شده‌اند و بوسیله آن‌ها تقویت شده‌اند به صورت کاتوره‌ایدرون آیونومر موجود در توده پخش شده‌اند.
به صورت کلی نفوذ اکسیژن از مرز مشترک لایه نفوذ گاز با لایه کاتالیست تا درون هر توده‌ی موجود در لایه کاتالیست را می‌توان به ترتیبدر فرآیندهای زیر خلاصه نمود:
نفوذ اکسیژن به درون لایه کاتالیست با حل شدن در آب مایع موجود در مرز مشترک لایه کاتالیست با لایه نفوذ گاز،
حل شدن اکسیژن در فاز آیونومر و همچنین فضاهای خالی پر شده از آب مایع، به منظور رسیدن به سطح توده‌ها،
نفوذ اکسیژن به درون فیلم آیونومر اطراف هر اگلومریت،
حل شدن اکسیژن درون توده و واکنش کاهش اکسیژن درون سایت‌های انجام واکنش (پلاتین‌ها).
شکل ‏۲‑۶تصویر میکروالکترونی (SEM)از توده‌ها را نشان می‌دهد. در شکل ناحیه خاکستری روشن آیونومر است. انتقال گاز در کاتالیست توسط حفره‌های ماکرو در ابعاد mm10-1آسان‌تر می‌شود. قطر ذراتکاتالیست پلاتین حدود۳ nm است.همان‌طور که در شکل ‏۲‑۶مشاهدهمی‌شود مدل توده­ای به تصاویر میکروالکترونیلایه کاتالیست بسیار شبیه تر ازمدل همگن است.
با توجه به مطالب گفته شده می‌توان گفت که روش همگن نسبت به روش توده‌ای از دقت کمتری برخوردار است. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که مدل انباشته پیشگویی‌های بهتری نسبت به نتایج آزمایشگاهی در اختیار قرار می‌دهد [۱۹]. مدل‌های انباشته نیازمند پارامترهایی هستند که به صورت تجربی تعیین شده‌اند و این امر می‌تواند دلیلی برای نزدیک‌تر بودن نتایج مدل نسبت به نتایج آزمایشگاهی باشد.