برونر

ارائه مسائل بهت انگیز

تفکر شهودی

دریافت اصول و مفاهیم

اکتشاف و یادگیری

آزوبل

تحریک کنجکاوی ذهنی با ارائه پیش سازمان دهنده ها

کنجکاوی،دستکاری،درک و فهم

معنی دار شدن مطلب جدید

کشف روابط و یادگیری

دیویی

ارائه مسائل

تفکر علمی

راه حل

حل مسائل و یادگیری

نکته مهمی که در روش حل مساله مورد توجه است ارائه محتوا به صورت مساله است تا یادگیرنده نسبت به آن حساس شده و نسبت به حل آن برانگیخته شود. رومی (۱۹۶۸) نیز اصرار می ورزد که محتوا باید به شکلی باشد که فرد را نسبت به یادگیری برانگیزد. از این جهت رومی محتوایی را که سوالاتی مطرح می سازد و بلافاصله به آن پاسخ نمی دهند را در زمره محتوا و جملات فعال دسته بندی می کند.
در مورد مساله انگیزشی دانش آموز برای یادگیری که مورد توجه برونر (۱۹۷۲) در “یادگیری اکتشافی” و آزوبل (۱۹۶۸) در “یادگیری معنادار” و دیویی (۱۹۳۸) در “شیوه پژوهش” و از نظر پیاژه (۱۹۷۲) در “یادگیری شناختی” است، از دست دادن تعادل می باشد. رومی آن دسته از مقولات محتوایی را که به صورت عبارتی مطرح می شوند که برای جلب توجه هستند در زمره مقولات فعال دسته بندی می کند.

در زمینه نقش یادگیرنده در جریان یاددهی – یادگیری، رومی معتقد است که آموزش علوم باید به شیوه تجربی، آموزشی و آزمایشگاهی محور باشد. اگر چه کتاب درسی نقش مهمی را در یادگیری بازی می کند، ولی رومی معتقد است که در حد امکان یادگیرنده خود باید در آزمایشگاه موضوعات را مورد بررسی قرار دهد و در همه حال فعالیت باید به عهده یادگیرنده باشد.
ویلیام رومی در مورد فعالیتهای آموزشی مراحل زیر را پیشنهاد می کند که با حل مساله دیویی همخوانی کامل دارد و در جدول زیر نظرات رومی با دیویی در زمینه مراحل فعالیت های آموزشی مقایسه می گردند .(صداقت، ۱۳۷۴ ، ص ۳۲).
جدول شماره (۲-۲) مقایسه مراحل فعالیتهای آموزشی از نظر رومی و دیویی

مراحل فعالیتهای آموزشی ازنظر رومی

مراحل فعالیتهای آموزشی
از نظر دیویی

۱- مساله را طرح و بیان می کند.

۱- شناخت مساله

۲- طرحی برای حل آن در نظر می گیرد.

۲- تعریف و تبیین مساله

۳- به جمع آوری اطلاعات لازم می پردازد.

۳- پیشنهاد راه حل احتمالی

۴- پس از حل مساله آن را تعمیم می دهد.

۴- جمع آوری اطلاعات

۵-قبول یا رد راه حل
احتمالی(حل مساله)

جمع‌بندی ۱۶۱
نتیجه‌گیری و پیشنهادات ۱۶۳
منابع و مأخذ ۱۷۱
الف)کتاب‌ها ۱۷۲
ب) مقاله‌ها ۱۷۳
ج) مصوبات مجلس ششم………………………………………………………………………………………………۱۷۴
د) طرح ها و لوایح مجلس ششم……………………………………………………………………………………۱۷۵
هـ) مصوبات مجلس هفتم………………………………………………………………………………………………۱۷۷
و) طرح‌ها لوایح مجلس هفتم………………………………………………………………………………………..۱۷۸
ز) قوانین…………………………………………………………………………………………………………………………….۱۷۹
ل) پایگاه‌های اینترنتی………………………………………………………………………………………………….. ۱۷۹
م) نرم‌افزار‌ها…………………………………………………………………………………………………………………….۱۸۰
پیوست‌ها ۱۸۱

مقدمه

الف) بیان مساله
مجلس شورای اسلامی پایگاه اصلی انعکاس خواسته‌های مردم است که «در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند». (اصل هفتاد و یکم قانون اساسی) و «هر نماینده در برابر تمام ملت مسئول است و حق دارد در همه مسائل داخلی و خارجی کشور اظهار نظر نماید». (اصل هشتاد و چهارم قانون اساسی) لذا وظیفه یک نماینده توجه به تمام ابعاد زندگی مردم در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، پرورشی و… است تا با درک واقعی از نیازها و خواسته‌های مردم انعکاس دهنده آن‌ها در مجلس باشد.
در این میان توجه به مسائل و مشکلات زنان که در واقع نیمی از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند از عمده‌ترین وظایف نمایندگان به خصوص زنان منتخب حاضر در مجلس محسوب می‌شود. زیرا از جمله تکالیف مهمی که قانون اساسی مقرر داشته این است که «دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین نماید» و «زمینه‏های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او را ایجاد کند». (اصل بیست و یکم قانون اساسی).

با توجه به نابرابری جای‏گاه زنان نسبت به مردان در عرصه حقوقی و قانون‌گذاری علی‌رغم ظهور جنبش‌های برابری‌خواهانه زنان در تاریخ معاصر و علی‌الخصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، گاهی نگاه قانون‌گذاران و مجالس قانون‌گذاری در راستای تحقق ادعای خود مبنی بر دفاع از حقوق زنان، به تأمین حقوق زنان با تدوین و تصویب قوانینی معطوف گردیده است. هرچند در حمایت قانونی از حقوق زنان در مقایسه با سده‌های پیشین، تفاوت چشم‌گیری را شاهد هستیم، هنوز بین آن‌چه که در واقعیت شاهد هستیم و آن‌چه که باید باشد، فاصله زیادی وجود دارد؛ بنابراین در این تحقیق بر آن شدیم تا با توسل به مستنداتی که در اختیار داریم این شکاف را در دو دوره مجلس شورای اسلامی ایران با دو ایدئولوژی سیاسی متفاوت طی دو دوره زمانی: «۷ خرداد ۱۳۷۹ تا ۶ خرداد ۱۳۸۳(مجلس ششم)» و «۷ خرداد ۱۳۸۳ تا ۶ خرداد ۱۳۸۷(مجلس هفتم)» نشان دهیم.
با توجه به این‌که قانون اساسی، وظایفی را به عهده مجلس شورای اسلامی به عنوان قوه قانون‌گذار در احقاق حقوق مادی و معنوی زنان قرار داده است، در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سوال هستیم که: مباحثات و مصوبات مجالس قانون‌گذاری ششم و هفتم چه تأثیراتی بر جایگاه قانونی زن و احقاق حقوق او گذاشته‌اند؟
برای این منظور ابتدا سعی می‌کنیم دیدگاه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را بر مبنای سه نگرش کلی تقسیم بندی کرده و ببینیم چه نوع نگاه و نگرشی بر دیدگاه امام و قانون اساسی حاکم بوده و آیا برابری و یکسانی حقوقی زن و مرد که مدنظر امام بوده، در قانون اساسی کشور منعکس شده است؟ و اگر نشده، این خلأ ها کجاها نمود بیشتری پیدا کرده و در راستای تحقق برابری‌ها، دو مجلس مردمی ششم و هفتم شورای اسلامی چه اقداماتی را انجام داده‌اند و در این دو مجلس چه نگرشی بر مصوبات و مباحثات در حوزه زنان سایه افکنده است؟ تقسیم‌بندی مواد قانون اساسی و دیدگاه زن‌محور رهبر انقلاب اسلامی و مصوبات زن‌محور دو مجلس ششم و هفتم بر مبنای دو دیدگاه و نگرش صورت گرفته که عبارتند از:
۱- دیدگاه تساوی‌گرای هویتی: که بر مبنای آن فردیت و استقلال زن مدنظر بوده و زن دارای هویت مستقل است و به عنوان یک انسان و نه صرفاً یک زن دارای هویت است و در قالب یک انسان مطرح می‌شود و دارای جای‏گاه خاص انسانی است و همه حقوق یک انسان به او تعلق میگیرد. (زن مستقل)
۲- دیدگاه تفاوت‌محور جنسیتی: که بر مبنای این دیدگاه، زن در قالب نقش مادری و همسری هویت پیدا می‌کند و حضورش در اجتماع هم به صرف تکالیف و مسئولیتی است که صرفاً به لحاظ نقش شهروندی بر او حمل می‌شود نه به لحاظ یک حق انسانی و به عبارتی؛ زن متناسب با نقش خود صاحب حقی می‌شود. (زن به عنوان مادر، همسر، دختر)

ب) اهمیت موضوع

با توجه به این‌که «رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی» در صدر وظایف برای تضمین حقوق او قرار دارد، لذا باید نهادها و سیاست‌گذاران قانونی موظف باشند تا مسیر رسیدن به این امر مهم را هموار نمایند. بدین ترتیب، زنان در سایه این حمایت‌های قانونی می‌توانند از امکانات قانونی برای رشد همه‌جانبه خود بهره ببرند و نهادها و سازمان‌های مختلفی که در ارتباط با این امر کار می‌کنند نیز مکانی برای طرح مسائل و مشکلات خود داشته باشند تا بهتر بتوانند در همکاری با یکدیگر در این راستا گام بردارند.

ج) پرسش‌های تحقیق

در این تحقیق به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها هستیم:
سوال اصلی:
مجالس قانون‌گذاری ششم و هفتم در وضع قوانین برای بهبود جایگاه زنان بر وفق قانون اساسی تا چه اندازه موفق بوده‌اند و خلاء قانون‌گذاری در این باره چگونه است؟
سوالات فرعی:
زن در نگاه امام خمینی چه جای‏گاهی دارد؟
زن در قانون اساسی چه جای‏گاهی دارد؟
آیا نگرش امام خمینی بر قانون اساسی کشور در حوزه زنان منعکس است؟
نگاه غالب مجلس ششم نسبت به زن چه نگاهی است؟
آیا مجلس ششم در راستای تحقق اهداف امام در حوزه زنان حرکت کرده است؟
نگاه غالب مجلس هفتم نسبت به زن چه نگاهی است؟
آیا مجلس هفتم در راستای تحقق اهداف امام در حوزه زنان حرکت کرده است؟
مجالس ششم و هفتم در مقایسه با یکدیگر چه اقداماتی برای بهبود جایگاه قانونی زنان انجام داده‌اند؟
آیا دو مجلس ششم و هفتم در مصوبات خود، در راستای تحقق نگرش امام خمینی و قانون اساسی در حوزه زنان گام برداشته‌اند؟
کدام ‌یک ازدو مجلس ششم و هفتم در مقایسه با یک‏دیگر در حوزه زنان موفق عمل کرده است؟
در چه حوزه‌هایی از حقوق زنان، خلاء قانون‌گذاری هم‌چنان باقی مانده است؟

د) فرضیه‌های تحقیق

فرضیه اصلی:
به نظر می‌رسد که مصوبات مجالس قانون‌گذاری ششم و هفتم در وضع قوانین برای بهبود جایگاه زنان بر وفق قانون اساسی ناموفق بوده‌اند و خلاء قانون‌گذاری در این‌باره هم‌چنان وجود دارد.
هـ) پیشینه تحقیق
در مورد بررسی نگرش حاکم بر زن در قانون اساسی و متن سایر قوانین چه در داخل و چه در خارج از کشور کمتر مطلبی صریحاً به این موضوع اشاره داشته است و تنها چند مقاله و کتاب که به نوعی می‌توان گفت صرفاً اشاره‌هایی داشته و بیشتر به قوانین مرتبط با زنان یا قوانین تبعیض‌آمیز پرداخته‌اند، در دسترس می‌باشد. بیشتر منابع در دسترس، عمدتاً خود کتب قوانین و مصوبات و مباحثات و مذاکرات مجلس در سایت مجلس شورای اسلامی ایران و نیز مصاحبه‌ها و نوشته‌های خود نمایندگان دوره‌های مختلف مجالس قانون‌گذاری و مقالات نه صرفاً علمی همین افراد می‌باشد که در فهرست منابع ذکر خواهند شد. در ادامه به کتب و مقالات چندی اشاره می‌شود که ارتباط هرچند ناچیزی با موضوع داشته‌اند.
در مقاله‌ای تحت عنوان: «زن و خانواده در مشروح مذاکرات قانون اساسی» نگرش خبرگان ملت به زن و خانواده در مشروح مذاکرات مجلسِ بررسى نهایى قانون اساسى در سه حوزه: معرفت‏شناسى، حقوق و تکالیف و مشارکت سیاسى اجتماعى، بازیابى شده است.^[۱]
درتحقیقی با عنوان «مقایسه جای‏گاه زنان در برنامه‌های توسعه و کلان جمهوری اسلامی ایران» به نظر می‌رسد توجه به جای‏گاه زنان در برنامه‌های توسعه بر روی محور حداقل‌ها و حداکثرها در نوسان بوده، و حداقل‌ها از برنامه اول شروع شده و در برنامه چهارم و پنجم به سمت حداکثرها پیش می‌رود. در مجموع توجه به جای‏گاه زن در فرایند توسعه کشور در برنامه‌های سوم، چهارم و پنجم توسعه، دارای روندی رو به بهبود و پیشرفت بوده است و هر جا که این مهم (جای‏گاه و نقش زنان) تضعیف شده، کل فرایند توسعه انسانی کشور دچار فرسایش آماری گشته است.^[۲]
در کتابی تحت عنوان: «حقوق زن در قوانین جمهوری اسلامی ایران» به نقد و بررسی حقوق خاص زنان در قانون اساسی و سایر قوانین موضوعه پرداخته شده و در فصل دوم از کتاب، نگرش قانون اساسی به زن را نگرشی مبتنی بر نقش سنتی آنان در جامعه یعنی مشارکت آنان در تشکیل خانواده دانسته است. به عبارت دیگر زن به مناسبت همسر و مادر بودن مورد توجه قرار گرفته است.^[۳]
در کتابی با عنوان: «حقوق زن در ایران و اسناد بین‌المللی» به بررسی حقوق مختص زن در قانون اساسی و سایر قوانین موضوعه ایران و مقایسه این قوانین با اسناد بین‌المللی و حقوق بشری پرداخته شده است.^[۴]

و) مبانی نظری

از آن‌جایی که قوانین ما، تحت تأثیر فقه ما قرار دارد، بنابراین در تبیین دیدگاه‌های نظری درباره حقوق زنان ناگزیر از بیان نظرات فقها و صاحب‌نظران، عموماً در گستره کشورهای اسلامی و خصوصاً ایران هستیم.
در دو قرن اخیر به موازات حرکت‌های ملی‌گرایانه، استعمار ستیز، استقلال طلب و آزادی‌بخش، زنان در کشورهای اسلامی نهضتی را آغاز کردند. از طرفی آشنایی مسلمانان با تحولات و اندیشه‌های مدرن غرب که در نتیجه گسترش روابط با دنیای غرب صورت گرفت، سبب تغییراتی در ساختار سیاسی و اقتصادی و … شد که زمینه ساز تحولات بسیاری در جوامع مسلمان گردید. این تغییرات در جهان عرب، با آغاز «نهضت رنسانس» در ابتدای قرن ۱۹ میلادی، منجر شد تا زنان به کندی، حقوق از دست رفته خویش را دوباره کسب کردند…».^[۵]
در راستای مبارزات زنان در کسب حقوق از دست رفته، مهم‌ترین مساله دست‌یابی به حق آموزش و تحصیل برای دختران و تأسیس مدارس دخترانه بود. در شرایطی که سنت‌گرایان دینی و مذهبی به شدت با این تحول مخالفت می‌ورزیدند، مصلحان و اندیشمندانی که از نزدیک با تحولات و دستاوردهای تمدن غرب آشنایی پیدا کرده به دنبال راه حلهایی بودند تا به این جوامع عقب مانده سامان بخشند و بتوانند پیشرفت و توسعه را آن‌چنان که در جوامع غربی و اروپایی به وضوح دیده میشد، برای مسلمانان به ارمغان آورند.

۱۰-سابقه تاریخی سازمان ( محمدی ،‌۱۳۸۹ ).
و اما ویژگی های فرهنگ سازمانی را نیز می توان بر طبق دیدگاه های دیگری نیز مطرح نمود که ویژگی های آن، آن طور که مشبکی آورده، عبارتند از:

1. 1. هویت عضویتی: آیا شخص هویت خود را بیشتربه شغلش نسبت می دهد یا به سازمانش؟

1. 1. تأکید بر وظایف یا رضایت افراد: آیا شخص تصمیمات خود را بیشتر به وظایف معطوف می کند یا به افراد سازمان؟

1. 1. تأکید بر منافع خودی است یا جمعی: آیا شخص بیشتر به منافع خود توجه دارد یا به منافع سازمان ؟

1. 1. کنترل زیاد یا کم در سازمان: به چه میزان واحد های مختلف یک سازمان تحت کنترل هستند و رفتار آن ها چقدر تحت کنترل و مراقبت و آئین نامه های اداری هستند.

1. 1. هماهنگی واحد های سازمان: به چه میزان واحدهای مختلف یک سازمان به مأموریت و هدف های سازمان توجه دارند.

1. 1. ریسک پذیری: میزان گرایش کارکنان سازمان به پذیرفتن خطر و خلاقیت و نوآوری چقدر است؟

1. 1. معیار های پاداش: آیا پاداش در مقابل عملکرد مطلوب پرداخت می شود یا در برابرمعیار هایی مثل ارشدیت، وفا داری و… ؟

1. 1. میزان تحمل تعارض و اختلاف : عبارت است از توان تحمل اختلاف سلیقه و انتقاد پذیری.

1. 1. تأکید بر هدف یاوسیله: مدیریت یا افراد یک سازمان بیشتر به تحقق اهداف توجه دارند یا به رعایت مقررات، حضوروغیاب و سایر وسایل و روش هایی که به منظور تحقق اهداف ایجاد شده است؟

۱۰- وجود نگرش سیستمی: رابطه سازمان با محیط خارج مورد تأکید است یا خیر؟ ( عسکریان ، ۱۳۸۸ ، ص ۱۰۷ )
۲٫۳٫۲٫ انواع فرهنگ سازمانی
استراتژی و فرهنگ خارجی اثرات بسیار شدیدی بر فرهنگ سازمان دارند . فرهنگ سازمان مظهری از نیازهای سازمانی است که باید در محیط خارجی به صورتی موثر تامین گردد . برای مثال ، اگر محیط خارجی مستلزم انعطاف پذیری و واکنش در برابر تغییرات خارجی باشد ، فرهنگ سازمانی باید پدیده انعطاف پذیری را تشویق و ترغیب نماید . اگر رابطه ای مناسب بین باورها و ارزش های فرهنگی ، استراتژی سازمانی و محیط شرکت یا سازمان وجود داشته باشد عملکرد سازمان افزایش خواهد یافت . تحقیقاتی که در زمینه فرهنگ سازمانی و اثر بخشی انجام شده به این نتیجه رسیده است که رابطه مناسب بین استراتژی ، محیط و فرهنگ به گونه ای است که می توان آن را در چهار گروه گنجانید . این گروه ها به دو عامل بستگی دارند : ۱) میزانی که محیط رقابتی باید تغییر کند یا ثابت بماند و ۲) میزانی که توجه سازمان باید به امور داخلی یا خارجی معطوف گردد . با توجه به این تفاوت ها چهار گروه مزبور عبارت اند از : انعطاف پذیری ، مشارکتی ، ماموریتی و تداوم رویه در رفتارها ( بروروکراتیک ) ( ال دفت ^[۶۵]، ۱۳۸۳ ، ص ۶۴۴).

الف) فرهنگ انعطاف پذیری : از ویزگی های فرهنگ انعطاف پذیری یا سازشکاری یا فرهنگ کار آفرینی این است که از مجرای انعطاف پذیری و از نظر استراتزیک به محیط خارجی توجه شده و کوشش می شود تا نیاز مشتریان تامین گردد در این فرهنگ هنجار ها و باور ها ئی مورد تائید و یا تقویت  قرار می گیرد که بتوان بوسیله آن علائم موجود در محیط را شناسائی کرد و بر آن اساس واکنش مناسب را از خود  نشان داد یا رفتاری مناسب را در پیش گرفت ( گرایی ، ۱۳۸۷ ).
.ب) فرهنگ مأموریتی : سازمانی که چنین فرهنگی بر آن حاکم باشد می کوشد تا نیازهای خارجی را تأمین نماید ولی الزامی در خود نمی بیند که به سرعت دستخوش تغییرات قرار گیرد . در فرهنگ ماموریتی به دیدگاه های مشترک ( از نظر هدف سازمان ) توجه زیادی می شود . این دیدگاه نوع فعالیت اعضای سازمان را تعیین می کند و این فعالیت ها مفهومی به خود می گیرد که از حد کارهای موظف فراتر میرود . افراد کاملا ( و گاهی در حد افراط ) در جریان امور و مسیری که شرکت باید طی کند ، نوع نقش و هدف سازمان ، ‌قرار می گیرند ، رهبران سازمان دارای دیدگاه مشترک می شوند ، آینده را ترسیم می نماید ، آن را در معرض دید همگان قرار میدهند و تصویر به گونه ای در می آید که برای یکایک اعضای سازمان اهمیت خاصی پیدا میکند ( ال دفت ^[۶۶]، ۱۳۸۳ ، ص ۶۴۶ ).
ج) فرهنگ مشارکتی : از اعضای سازمان خواسته می شود در امور مشارکت کنند تا شرکت بتواند از عهدۀ انتظارات عوامل محیط در حال تغییر بر آید . مشارکت در امور باعث می شود فرد احساس مسئولیت و مالکیت در سازمان کند و از این رو نسبت به سازمان تعهد بیشتری پیدا می کند ( ال دفت ، ۱۳۸۳ ، ص ۶۴۷ ).
د)فرهنگ بروکراتیک : یا دیوان سالاری به امور داخلی سازمان توجه می کند و برای محیطی مناسب است که از ثبات نسبی برخوردار باشد . در چنین سازمانی فرهنگی حاکم است که برای انجام کارها از روش مشخص و با ثبات استفاده میشود . سازمان از طریق شعارها است و رعایت رویه ها و سیاست ها پا برجاست و از طریق آن ها در صدد تأمین اهداف خود بر می آید . افراد مشارکت اندکی در امور سرنوشت ساز سازمان دارند و کارها بر اساس رویه های با ثبات و با ایجاد هماهنگی انجام می شود و موفقیت سازمان در گرو یکپارچگی و کارایی بالاست ( ال دفت ^[۶۷]، ۱۳۸۳ ، ص ۶۴۸ ).
۳٫۳٫۲٫ سطوح فرهنگ سازمانی از دیدگاه های مختلف
الف) سطوح فرهنگ سازمانی از دیدگاه دنیسون^[۶۸]:
دانیل دنیسون(۲۰۰۰) تحقیقاتی را در زمینۀ فرهنگ سازمان و تغییر در سازمان انجام داده است . وی در مدل خود ابعاد فرهنگ را برای سازمان ها در چهار محور اصلی شامل درگیر شدن در کار ، سازگاری ، انطباق پذیری و رسالت در نظر می گیرد که هریک از این ابعاد با سه شاخص اندازه گیری می شوند .
۱- درگیر شدن در کار^[۶۹]: این ویژگیها با سه شاخص توانمندسازی، تیم سازی ، و توسعۀ قابلیت ها اندازه گیری می شود. سازمان های اثربخش افرادشان را توانمند می سازند، سازمان را بر محور تیم های کاری تشکیل می دهند و قابلیت های منابع انسانی را در همۀ سطوح توسعه می دهند . تعهد در بین افراد سازمان افزایش می یابد و خود را به عنوان پاره ای از پیکره سازمان احساس می کنند. افراد در همۀ سطوح احساس می کنند که در تصمیم گیری نقش دارند و این تصمیمات است که بر کارشان مؤثر است و کار آنها مستقیماً با اهداف سازمان پیوند دارد( رحیم نیا ، علیزاده ، ۱۳۸۸ ، ص ۱۵۶ ).
۲- سازگاری ^[۷۰]: این ویژگی با سه شاخص ارزش های بنیادی، توافق و هماهنگی و انسجام اندازه گیری می شود. تحقیقات نشان داده است که سازمان هایی که اغلب اثربخش هستند با ثبات و یکپارچه بوده و رفتار کارکنان از ارزش های بنیادین نشأت گرفته است .رهبران و پیروان در رسیدن به توافق مهارت یافته اند (حتی زمانی که دیدگاه مخالف یکدیگر را دارند) و فعالیت های سازمانی به خوبی هماهنگ و پیوسته شده است. سازمان هایی با چنین ویژگی هایی، دارای فرهنگ قوی و متمایزند و به طور کافی بر رفتار کارکنان نفوذ دارند ( رحیم نیا ، علیزاده ، ۱۳۸۸ ، ص ۱۵۶ ).
۳- انطباق پذیری^[۷۱]: این ویژگی با سه شاخص ایجاد تغییر ، مشتری گرایی و یادگیری سازمانی اندازه گیری می شوند. سازمان هایی که به خوبی منسجم هستند به سختی تغییر می یابند . لذا یکپارچگی درونی و انطباق پذیری بیرونی را می توان مزیت و برتری سازمان به حساب آورد. سازمان ها ی سازگار که به وسیلۀ مشتریان هدایت می شوند، ریسک پذیر هستند، از اشتباه خود پند می گیرند و ظرفیت و تجربۀ ایجاد تغییر را دارند. آنها به طور مستمر در حال بهبود توانایی سازمان در جهت ارزش قائل شدن برای مشتریان هستند. این سازمان ها معمولاً رشد فروش و افزایش در سهم بازار را تجربه می کنند.
۴- رسالت^[۷۲]: این ویژگی با سه شاخص گرایش و جهت گیری استراتژیک ، اهداف و مقاصد و چشم انداز اندازه گیری می شوند. شاید بتوان گفت مهمترین ویژگی فرهنگ سازمانی رسالت و مأموریت آن است. سازمان هایی که نمی دانند به کجا می روند ، وضعیت موجودشان چیست ، معمولا به بیراهه می روند. سازمان های موفق درک روشنی از اهداف و جهت خود دارند، به طوری که اهداف سازمانی و اهداف استراتژیک را تعریف کرده و چشم انداز سازمان را به روشنی ترسیم می کنند . سازمان هایی که مجبورند مأموریت اصلی شان را به طور مداوم تغییر دهند پردردسرترین سازمان ها هستند . وقتی یک سازمان مجبور است رسالت خود را تغییر دهد، تغییر در استراتژی، ساختار، فرهنگ و رفتار الزامی است . در این وضعیت رهبر قوی چشم انداز سازمان را مشخص می کند و یک فرهنگ را خلق می کند که این چشم انداز را پشتیبانی می کند (رحیم نیا ، علیزاده ، ۱۳۸۸ ، ص ۱۵۶ ).
ب) سطوح فرهنگ سازمانی از دیدگاه شاین^[۷۳]
شاین سه نوع فرهنگ مدیریتی را بیان می‌کند این فرهنگ‌ها عبارتند از :
۱- متصدیان (فرهنگ متصدی): گروهی که به نوعی با ما کار می‌کنند، متصدیان نامیده می‌شوند و نیز به مدیران صف و کارگرانی که در ساخت و تحویل تولیدات و خدماتی که رسالت اصلی سازمان را به انجام می‌رسانند دخالت می‌کنند، گفته می‌شود.
۲- فرهنگ مهندسی: در هر سازمانی مرکز تکنولوژیکی زمینه سازمان را تشکیل می‌دهد و این تکنولوژی بوسیله چندین نوع از مهندسین که دارای یک فرهنگ کاری مشترک می‌باشند طراحی و نظارت می‌شود برای مثال طراحان سیستم‌های تکنولوژی اطلاعات، برنامه‌های نرم‌افزاری را طراحی می‌کنند. طراحان سیستم‌های مالی یا پژوهشگران برنامه‌ریزی بازاریابی نیز وابسته به این گروه کاری می‌باشند یعنی شامل فرهنگ مهندسی می‌باشند. در این نوع فرهنگ، سیستم‌های برتر، ماشین‌ها، قوانین روتین که بطوری خودکار عمل می‌کنند، کاملاً معتبر می‌باشند.
۳- فرهنگ اجرایی (هیئت رئیسه): اگر کسی در سازمانهای وسیع جهانی جستجو کند، یک اجتماع از دفاتر مدیریت اجرائی را شناسایی خواهد کرد که مفروضاتی مانند وقایع روزانه، وضعیتها و نقش آنها مشترک می‌باشد و از نردبان ترقی در این موقعیتها بالا می‌روند. ماهیت این نقش قابلیت جوابگویی مالی به سهامداران می‌باشد و بیشتر در حفظ سهام تجلی می‌یابد ( یزدی ، ۱۳۸۷ ).
۴٫۲٫ پیشینه تحقیق:
در رابطه با فرهنگ سازمانی و کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی تحقیقاتی انجام شده است که در اینجا به برخی از آنها می پردازیم :
در تحقیقی که طبرسا و ایمانی دلشاد در سال ۱۳۸۶ با موضوع تجزیه و تحلیل و تبیین تعاملات فرهنگ سازمانی با تعهد سازمانی کارکنان سازمان صنایع شیر ایران انجام دادند به این نتیجه رسیدند که فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی جامعه مورد نظر تاثیر مثبت داشته است ( طبرسا ، ایمانی دلشاد ، ۱۳۸۶ ، ص ۴۵).
در مطالعاتی که حسینی سر خوش و همکاران با موضوع اثر میانجی گری فرهنگ سازمانی بر رابطه بین رهبری تحول آفرین و تعهد سازمانی در شرکت برق منطقه ای تهران در سال ۱۳۸۹ به انجام رسانید به این دستاورد رسید که رهبری تحول آفرین قادر است از ترویج فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی تاثیر بگذارد .
بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی و تعهد سازمانی در مدیریت درمان تامین اجتماعی استان سیستان و بلوچستان موضوع تحقیقی است که مالکی در سال ۱۳۸۷ به پایان رسانید و به این نتیجه رسید که میان فرهنگ سازمانی و تعهد سازمانی رابطه معنی دار و مثبت وجود دارد. همچنین بین تعهد سازمان و مولفه فرهنگ سازمانی: حمایت مدیریت و هویت سازمانی رابطه وجود داشته و بین تعهد سازمانی و دیگر مولفه های فرهنگ سازمانی از جمله: نوآوری فردی، تحمل مخاطره، پاداش براساس عملکرد ، الگوهای ارتباطات سازمان، سیستم کنترل، هدایت مدیریت، تعارض پذیری و یکپارچگی رابطه ای وجود ندارد ( مالکی ، ۱۳۸۷ ، ص ).
همچنین در تحقیقی که لی^[۷۴] در سال ۲۰۱۲ با موضوع ارتباط بین گزارش فرهنگ سازمانی و نرخ اشغال و تعهد سازمانی در بین کارکنان خانه های سالمندان در کره جنوبی انجام داد به این نتیجه رسید که ارتباط معنا داری میان فرهنگ سازمانی و نرخ اشتغال و تعهد سازمانی وجود دارد .
هانگ تا ^[۷۵] نیز در سال ۲۰۱۱ پژوهشی با موضوع رابطه بین شیوه های مدیریت منابع انسانی و فرهنگ سازمانی نسبت به تعهد سازمانی به پایان رساند و به این نتیجه رسید که رابطه مثبت و قابل توجه بسیار بالایی میان فرهنگ سازمانی و تعهد سازمانی وجود دارد .
در تحقیقی که سیاتا^[۷۶] در سال ۲۰۱۲ با موضوع تاثیر فرهنگ سازمانی، تعهد سازمانی بر رضایت شغلی و عملکرد کارکنان شهرداری جایاپورا اندونزی انجام داد به این دستاورد رسید که فرهنگ سازمانی به طور مستقیم عملکرد را تحت تاثیر قرار نمی دهد اما تعهد سازمانی از طریق رضایت کارکنان به طور مستقیم عملکرد را تحت تاثیر قرار میدهد .
در مقاله ای که لوک^[۷۷] در سال ۲۰۰۷ با موضوع سابقه رضایت شغلی و تعهد سازمانی و نقش واسطه از فرهنگ سازمانی نگاشته است به این نتیجه دست یافت که رابطه معنا داری بین تعهد سازمانی و فرهنگ سازمانی وجود دارد . همچنین در مقاله ای با موضوع تاثیر فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی در انتخاب شهرداری محلی نوشته وان^[۷۸] در سال ۲۰۰۷ به این نتیجه رسید که فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی تاثیر گذار است ( وان،۲۰۰۷ ، ص ۲ ).
در تحقیقی که حسینی و همکاران در سال ۱۳۸۷ با موضوع رابطه بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان اداره کل تربیت بدنی استان اصفهان به پایان رسانید به این نتیجه رسیدند که همبستگی مثبت و معنی داری بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان تربیت بدنی استان اصفهان وجود دارد.تحلیل رگرسیونی نیز نشان داد که تعهد عاطفی و تعهد هنجاری تحت تاثیر کیفیت زندگی کاری کارکنان تربیت بدنی استان اصفهان قرار دارد..
همچنین در پژوهشی که قصری و همکاران نیز در سال ۱۳۸۹ با موضوع نقش کیفیت زندگی کاری در تعهد سازمانی کارکنان دانشگاه علوم انتظامی انجام دادند به این نتیجه رسید که بین مولفه های کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی رابطه معنا داری وجود دارد .
در تحقیقی که فخرپور و همکاران در سال ۱۳۹۱ با هدف تعیین رابطه بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی اعضای هیات علمی دانشکده ها و گروه های آموزشی تربیت بدنی دانشگاه های کشور انجام دادند به این نتیجه دست یافتند که بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی و همچنین مولفه های آنها رابطه معناداری به دست آمد و همچنین همبستگی بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی در گروه های آموزشی مستقل تربیت بدنی بیشتر از دانشکده ها بود.. بر اساس یافته های این تحقیق به منظور ارتقای سطح کیفیت زندگی کاری و بهره مندی از مزایای ‌آن و همچنین با توجه به رابطه بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی توصیه می شود برنامه هایی در راستای بهبود کیفیت زندگی کاری و افزایش میزان تهعد سازمانی اعضای هیات علمی در دانشکده ها و گروه های تربیت بدنی به اجرا در آید..
همچنین در تحقیقی که دکتر محمد طالقانی و همکارش با هدف تعیین ارتباط بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان بانک ملی حوزه غرب مازندران در سال ۸۹-۱۳۸۸ به پایان رسید به این نتیجه دست یافت که بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد..
مایر^[۷۹] در سال (۲۰۰۳) به نقل از قاسم زاده (۲۰۰۵) در پژوهشی که درآن به بررسی تاثیر کیفیت زندگی کاری پرستاران بر مراقبت آن ها از بیماران و ارتباطشان با همراهان بیمار پرداخت ، به این نتیجه رسید که افزایش کیفیت زندگی کاری پرستاران موجب بهبود مراقبت آن ها از بیماران و بهبود برخورد آن ها با خانواده های بیماران خواهد شد .

دکتر احمد صبحی منصور از نویسندگان سنی مذهب با مناقشه در مبانی فقهی حکم ارتداد می گوید:
«دربارۀ حد مرتد فقط دو حدیث وجود دارد: یکی را اوزاعی بدون سند نقل کرده است که قابل اعتماد نیست، به علاوه آنکه اوزاعی از وابستگان به دستگاه خلافت اموی و عباسی است که با جعل این حدیث در صدد توجیه رفتار حکام ظالم در سرکوب مخالفان بوده است تا آنها را به عنوان مرتد، مهدورالدم قلمداد کند. روشن است که سخنان چنین فردی، بدون اعتبار است ولی متأسفانه علمای بعد به این حدیث اعتماد کرده و به «سندسازی» برای آن پرداخته ­اند و در نتیجه مسلم پس از دو قرن آن را در صحیح خود وارد ساخته است».^[۱]

حدیث دوم دربارۀ قتل مرتد، از «عکرمه» نقل شده است و در صحیح بخاری دیده می ­شود، ولی عکرمه نیز فردی منحرف و غیر قابل اعتماد است. (الواقدی،۱۴۱۰: ۶۱)^[۲]
دکتر صبحی صالح نیز همین مسیر را طی کرده است؛ «ایشان نیز با خبر واحد دانستن اینگونه احادیث به مناقشۀ اصولی پرداخته و خبر واحد را در زمینۀ احکام شدید مانند «دماء» معتبر ندانسته ­اند. ایشان نوشته ­اند: “من بَدَّل دینَه” هرچند از نظر سند صحیح است ولی دربارۀ جان انسانها به خبر واحد نمی توان اکتفا کرد. مقصود آن است که حکم اعدام هیچکس را به استناد روایتی که در حد تواتر نباشد، نمی توان صادر کرد، زیرا نصوص قرآنی و نبوی بر حفظ جان انسان تأکید دارد و تنها در صورتی که مسأله مورد اجماع مسلمین باشد، از این قاعده می ­توان صرف ­نظر کرد، و درباره مرتد چنین اجماعی وجود ندارد به ­طوری که مرتد صرفاً به دلیل «تغییر عقیده» مستحق قتل باشد».(صبحی صالح، ۱۹۹۰: ۲۱۳)
از جمله کسانی که حکم ارتداد را در مورد مرتد به معنای عقیده باطل می داند و دوباره آن را در مورد مرتد به عنوان محارب اثبات می کند جناب محمد منیر ادلبی است که کتاب مستقلی تأ لیف کرده اند بنام ” القتل المرتد الجریمه التی حرّمَها الاسلام” در نه فصل همانگونه که از نام کتاب پیداست ایشان در صدد اثبات این مدعا هستند که اسلام به قتل مرتد حکم نکرده است و حکم قتل مرتد خلاف کتاب و سنت و عقل می باشد.
بعضی از کلمات ایشان عبارتند از:

1. 1. ” حقیقت تاریخ ثبت کرده است که شمشیر هرگز نتوانسته است حاکم باشد و هرگز نتوانسته است بر قلوب مردم حکمرانی کند. زیرا ایمان مسأله ای قلبی است و این جزو طبیعت لایتغیر انسانی می باشد.” (ادلبی، ۱۳۷۲: ۱۶)

1. 1. انبیا(علیهم السلام) هرگز عقاب نکرده اند کسی را به خاطر ارتداد از دین به دین دیگر. حتی یک کتاب آسمانی را نیافتیم که چنین عقوبتی برای کسانی که دین خود را تغییر می دهند در نظر گرفته باشد. (همان:۱۷)

1. 1. ” … لکن پیامبر رحمه للعالمین دعوت خود را البته با تسامح مطرح نکرده است و لذا پس از اعلام ” لا اکراه فی الدین" و بیان ” قد تبین الرشد من الغی” ادامه آیات از برحذر دانستن مردم نسبت به تداخل این دو راه و انتخاب باطل سخن گفته و کسانی را که راه باطل برگزینند را سرزنش و تقبیح نموده است و اعلام خشم و نفرت از آنان شده است.

لکن قرآن کریم مکرراً از رسول خدا خواسته است” قل الحق من ربکم فمن شاء فلیومن و من شاء فلیکفر"(کهف، ۲۹) و از واضحات است که علت این امر آن است که در حقیقت این قضیه امری قلبی است و هیچ علاقه ای بین قلب و زور و اکراه وجود ندارد. و به همین دلیل مشاهده می شود که هیچ قدرتی قادر به اسارت آن نیست. و به همین دلیل قرآن کریم تأکید دارد که پس از بیان حقیقت و تعلیم آن ما مختار هستیم آن را بپذیریم یا نپذیریم و می فرماید:” انَّ هذه تذکره فمن شاء اتخذ الی ربه سبیلا" (دهر، ۲۹)
ایشان در فصل دیگری از کتاب سخن خود را نقض کرده وآورده است:
” البته تردیدی نیست که مرتد مورد غضب الهی و عذاب شدید اوست و لکن قتل از آنها استشمام نمی شود. زیرا خداوند به وضوح جزاء ارتداد و کفر را لعنت خدا و ملائکه و تمام انسانها قرار داده و اینکه آنان در عذاب جهنم جاودانه خواهند بود و هیچ تخفیفی در عذاب آنان داده نخواهد شد. و مورد توجه و نظر عنایت حق قرار نخواهد گرفت(انسانهای فراموش شده در قیامت)” (ادلبی، ۱۳۷۲: ۹۸)
سپس با طرح این سوال که کجای آیات قرآن دلالت بر حکم قتل مرتد می کند؟ همان حکم باطلی که به رغم مفتی ها از قرآن و سنت استنباط نمی شود؛ سپس با این سوال که چگونه ممکن است رسول خدا حکمی تشریع کنند که برخلاف نص صریح قرآن باشد به توجیه روایات وارده پرداخته و آورده اند: به اتفاق همه مسلمین که اجماع دارند احادیث باید عرضه به قرآن شود و در صورت تعارض با قرآن ساقط می شوند؛ احادیث مثبت قتل مرتد به دلیل تعارض با نص صریح قرآن ساقط و یا توجیه باید شوند آنگاه برای توجیه روایات قتل و مواردی از مرتدین که به دست رسول خدا(ص) اعدام و مجازات شده اند گفته است:
” اگر حقایق تاریخی به دقت تحقیق و بررسی شود در خواهیم یافت که حکم قتل در جمیع کسانی که به اجرا درآمده به سبب ارتداد آنها نبوده است بلکه به سبب جرائمی بوده است که مرتکب شده و مستحق قتل شده اند قتلی که حق و منطبق با جرم آنها بوده است."(همان:۱۱۱)
و در نهایت خلاصه نظریه خود را چنین آورده است:
” از این حقایق واضح به این حقیقت نائل می شویم که قتل مرتد به دلیل تبدیل و تغییر دین او نیست بلکه سبب شمشیر کشیدن و محاربه است. زیرا مسلمانی که در جامعه اسلامی بین مسلمین زندگی می کند مانند سربازی است از لشکر اسلام. که در چنین زمانی ارتداد و الحاق او به کفار به منزله فرار از یک ارتش ملی به اردوگاه دشمن تلقی می شود. که در این حالت معنای ارتداد او قرار گرفتن او در صف دشمن است. و چنین چیزی را تمام امت ها محکوم و برای آن مجازات اعدام مقرر کرده اند".(همان:۱۱۲)
آقای موسوی غروی نیز به پیروی از همین افرادی که برشمردیم همان فرمایشات انفعالی را تکرار کرده و نوشته است:
” ما در هیچ یک از کتابهای مفسران عامه و خاصه ندیده ایم که حدیث یا سخنی از فقیه یا محدثی در ذیل آیات مذکور برای قتل مرتد آورده باشند. پس فتوای به قتل مرتد، دلیلی از کتاب بر آن قائم نیست، با آن که در بالاترین مراتب اهمیت است، بنابراین از فقهای عظام می پرسیم: اگر از شما سوال شود از کدام آیه چنین حکمی را استفاده کرده اید، چه پاسخ خواهید داد؟ آیا به آن علم داشتید؟ مبادا کثرت قائلان به آن، که از یکدیگر تقلید کرده و بدون تدبر، دین رحمت و رأفت و حریت را به دین خشونت و قهر مبدل ساخته اند، شما را فریفته باشد! (موسوی غروری، ۱۳۷۷: ۶۰۶)
تحقیق این است که اخبار ضعاف وارد در قتل مرتد نه موجب علم است و نه ظن و شک، بلکه با تدبر و دقت معلوم می گردد که این اخبار مخالف کتاب عزیز است، زیرا واجب محتوم آن بود که چنین حکمی اگر حق باشد در قرآن ذکر شود.” (غروی، بی تا:۶۰۶-۶۱۴)
شیخ محمود شلتوت می­گوید: دشمنی با دین به وسیله ارتداد یا با انکار آنچه که ضروری دین حساب می­ شود و یا با ارتکاب اعمالی است که نشان از تحقیر و تکذیب دین دارد که جریمه آن در آیه ۲۱۷ سورۀ بقره نابودی اعمال در آخرت و عقاب دنیوی این جنایت قتل می ­باشد.
به نظر ایشان علما در احادیث مورد استناد قتل مرتد مناقشه کرده و گفته ­اند که حدود الهی با خبر واحد اثبات نمی ­شود و کفر به تنهایی نیز موجب قتل و باعث مباح شدن خون نمی گردد و آنچه باعث مباح شدن خون است، محاربه با مسلمین و دشمنی با آنان است و به فتنه انداختن مسلمانان در دینشان است در حالی که ظواهر آیات ابا از اکراه در دین دارد.(امینی، ۱۴۲۹، ج۲: ۵۲۱)
عده­ ای نیز با تمسک به مقتضیات زمان حکم ارتداد را مخصوص زمان پیامبر (ص) و صدر اسلام دانسته و اجرای آن را در حال حاضر خلاف مصلحت اسلام می­ دانند که نویسنده کتاب آزادی در قرآن از آن دسته است.
ایشان می گوید:
اسلام مانند هر دین و انقلاب بزرگ دیگر در طول تاریخ ، دو دوره مهم را از سر گذرانیده است: نخست، دوره ای که پایه ها و ارکان جامعه دینی همواره در تلاطم و کشمکش و احیاناً با تهدیدهای خطرناک مواجه بوده است. طبیعی است که در این دوره پیامبر اسلام(ص) نگران از دست رفتن دین و دستاوردهای آن بوده و به سرعت و با قاطعیت اقدام کند، و یا براساس مصالح خاص این دوره، به وضع قوانین و احکام مناسب با تحولات پرداخته، یا خداوند در نزول احکام با ملاحظه مخاطبان و شرایط خاص نومسلمانان به تشریع احکامی بپردازد که از ویژگی های دوران تأسیس محسوب می گردد.
دوم، دوره ای که ارکان و پایه های دین نوبنیاد تثبیت شده و مسلمانان در استقرار و آرامش ­اند، و دیگر آن خطرهای دوران تأسیس آن ها را تهدید نمی کند و ملاحضات خاص آن دوره مورد توجه نیست. بی گمان کسی نمی تواند مدعی شود احکامی که از عصر بعثت در دوران مدینه تا عصر امامان معصوم(ع) تشریع و بیان شده همگی بر یک منوالند و در شرایط مساوی تشریع و بیان شده اند و از وضع ثابت و دگرگون ناپذیری برخوردارند. تحولات نخستین دوران صدر اسلام اقتضای قوانینی خاص را داشته که در قالب احکام عرضه شده است. (ایازی، ۱۳۷۹: ۲۷۵)

• • نقد

تصور غلط از آزادی عقیده از یک سو، واصل قرار دادن آن به عنوان امری خدشه ناپذیر، و تصور غلط از مسئله ارتداد، از سوی دیگر باعث گردیده، این اندیشمندان در مقابل تهاجم به حکم ارتداد عقب نشینی کنند.
نکات قابل تأمل دیگر در این فرمایشات عبارتند از:

1. 1. با حذف و انکار حکم ارتداد این پارادوکس حل نمی شود. زیرا در هر حال ارتداد از نظر قرآن کریم امری منفور و مغضوب و مورد خشم و مجازات دنیوی و اخروی است که آیات آن را متذکر شدیم.

با تکذیب حکم ارتداد پارادوکس به خود خدا برمی گردد یعنی خداوند از یکسو بر آزادی عقیده تاکید دارد و از سوی دیگر شخص مرتد را ملعون خدا و ملائکه و انسان شمرده و غیر قابل آمرزش و معذب به عذابهای دنیوی و اخروی نموده است و این تناقض به خود قرآن کشیده می شود.

1. 1. تصور منکرین حکم ارتداد که این چنین از این حکم دچار وحشت شده اند و به فکر تبرئه اسلام از خشونت افتاده اند تصوری کاملا اشتباه است که در فصول آتی به آن پرداخته ایم.

1. 1. اول اینکه هیچ تناقضی بین روایاتی که قتل مرتد را واجب شمرده با آیات قرآن وجود ندارد ثانیاً آیات زیادی وجود دارد که خداوند مرتدین را دچار عقوبت های دنیوی کرده و وعده عذاب اخروی را نیز داده است.(ر.ک. موسوعه احکام مرتد و جزوه حجت الاسلام محمد جوادفاضل لنکرانی که در پاسخ به این شبهه و شبهه خبر واحد بودن روایات ارتداد تألیف شده است.)

1. 1. روایات ارتداد همانگونه که ذکر کرده ایم بالغ بر صدها مورد می شود که اگر بخواهیم به مباحث فقهی آن بپردازیم به نوبه خود تبدیل به یک کتاب قطور می شود. مانند کتاب موسوعه احکام ارتداد، که به مسائل احکام مرتد فطری، ملی، مرد مرتد، زن مرتد، اموال مرتد، ارث مرتد بعنوان وارث یا به عنوان ارث گذارنده. یا شهادت مرتد و احکام نکاح مرتد و نجاست مرتد و ده ها فرع فقهی دیگرپرداخته است. یک چنین موضوعی که با فروعات آن صدها روایت در مورد قتل و احکام پس از قتل آن و نحوه اثبات جرم آن وارد شده مطلبی نیست که بگوئیم یک یا دو روایت در مورد قتل آن وجود دارد. فقط بیست و سه تا از آنها در کتاب شریف کافی، ج۷، ص۲۵۶ و بسیاری دیگر در کتاب التاج الجامع للاصول فی احادیث الرسول، ج۳، ص۱۷ و مجمع الزوائد هیثمی، ج۶، ص۲۶۱ و تنقیح مرحوم خوئی، ج۳، ص۸۴ ودیگر کتب روایی آمده است.

1. 1. چگونه ممکن است در طول ۱۴۰۰ سال تمام فقهاء شیعه و عامه در مورد چنین مسأله مهمی اشتباه کرده و حکمی برخلاف قرآن صادر کرده باشند؟! این یک اتهام بزرگ است که ناشی از کم اطلاعی گوینده آن است و اگر نگوییم بی تقوائی و پرمدعائی.

1. 1. ده ها مورد قتل مرتدین در زمان شخص پیامبر اکرم(ص) و امیرمومنان(ع) را چگونه توجیه می کنند؟ آیا پیامبر اسلام(ص) و علی(ع) برخلاف قرآن حکم صادر کرده اند؟ آیا از نظر نویسنده کتاب فقه استدلالی که این قدر عاشق رأفت اسلامی هستند علی(ع) و پیامبر اکرم(ص) خشونت طلب بوده و رحمانیت اسلام را خدشه دار نکرده اند؟! شاید ایشان بهتر از آورنده اسلام رحمانیت اسلام را می فهمند! ایشان مجازاتهای اسلامی را چگونه توجیه می کنند؟! آیا در ارتباط با حذف یا تاویل این مجازات ها برای پیامبر اسلام یا امیر مومنان(ع) دستورالعمل ویژه ای دارند؟! کسی که از درک این مسأله مهم عاجز باشد که حدود اسلامی مانند شلاق و رجم عین رحمت الهی است هرگز قادر به فهم حکم ارتداد نخواهد بود!

1. 1. اینکه کسی بگوید در قرآن کریم هیچ اشاره ای به حکم قتل مرتد نشده است ناشی از بی اطلاعی گوینده است. ما در فصل پیش آیات زیادی را شمردیم که به حکم قتل مرتد تصریح می کند و بعلاوه وقتی سخن رسول خدا(ص) عین وحی است و بلکه چیزی جز تفسیر قرآن کریم نمی باشد. فقدان حکم قتل در قرآن هیچ خللی به استواری حکم قتل مرتد در روایات وارد نمی کند علاوه بر آن مفسرین زیادی در ذیل بسیاری از آیات به حکم قتل مرتد تصریح کرده اند.(آلوسی، ج۱، ص۲۶۰ و فخر رازی، ج۶، ص۴۰ و العاملی، بی تا، ج۱۵، ص۲۲)

۳-۳- رویکرد سوم ( رویکرد سیاسی ، اجتماعی و امنیتی)

بعد از برداشت گیاه و جدا کردن شاخه و ساقه آن، وزن تر شاخه و ساقه بر مبنای گرم اندازه گرفته شد.
۳-۸-۵- وزن تر گل و برگ
بعد از برداشت گیاه و جدا کردن گل و برگ آن، وزن تر گل و برگ بر مبنای گرم اندازه گرفته شد.
۳-۸-۶- وزن کل تر گیاه
بعد از برداشت گیاه، کل وزن تر گیاه(گرم) بر مبنای گرم با جمع وزن تر شاخه و ساقه (گرم) و وزن تر گل و برگ (گرم) بدست آمد.
۳-۸-۷- وزن خشک شاخه و ساقه
بعد از برداشت گیاه، خشک کردن آن در هوای آزاد و دور از نور مستقیم آفتاب و به روش طبیعی صورت گرفت. در این مرحله با جدا کردن اندام های شاخه و ساقه گیاه، وزن خشک شاخه و ساقه آن بر مبنای گرم اندازه گرفته شد(فتاحی و همکاران، ۱۳۸۹).
۳-۸-۸- وزن خشک گل و برگ
بعد از برداشت گیاه، خشک کردن آن در هوای آزاد و دور از نور مستقیم آفتاب و به روش طبیعی صورت گرفت. در این مرحله با جدا کردن اندام های گل و برگ گیاه، وزن خشک گل و برگ آن بر مبنای گرم اندازه گرفته شد(فتاحی و همکاران، ۱۳۸۹).
۳-۸-۹- وزن کل خشک گیاه
بعد از برداشت گیاه، خشک کردن آن در هوای آزاد و دور از نور مستقیم آفتاب و به روش طبیعی، کل وزن خشک گیاه بر مبنای گرم با جمع وزن خشک شاخه و ساقه (گرم) و وزن خشک گل و برگ (گرم) بدست آمد.
۳-۸-۱۰- مقدار و میزان ترکیبات اسانس گیاه
بعد از خشک کردن و خرد کردن گیاه، اسانس تیمارهای مختلف آن با بهره گرفتن از دستگاه اسانس گیری کلونجر و به روش تقطیر با آب بدست آمد و بر مبنای میلی لیتر اندازه گرفته شد (امید بیگی، ۱۳۸۸).
۳-۹– تجزیه و تحلیل داده ها
جامعه آماری این پژوهش، به صورت آزمایش فاکتوریل و در قالب طرح پایه بلوک کاملاً تصادفی با چهار تکرار و ۷ تیمار انجام شد. در این تحقیق گردآوری اطلاعات از طریق مشاهدات صورت گرفت. همچنین از ابزارهای ساده ای مثل متر، خط کش و ترازوی دیجیتال برای جمع‌ آوری داده‌ها استفاده شد. سپس با دستگاه کلونجر اسانس گیری انجام شد و سایر داده ­های مربوط به کیفیّت و کمیّت اسانس با انجام آزمایشات در آزمایشگاه معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با دستگاه جی سی مس و یا گاز کروماتوگرافی اندازه ­گیری و اطلاعات مورد نظر ثبت گردید. همچنین در این تحقیق مطالعات به صورت کتابخانه‌ای و اینترنتی انجام شد و توجه به منابع و مآخذ موجود در کتابخانه ها و جستجوهای اینترنتی (جمع آوری مقالات فارسی و خارجی و مجلات علمی - پژوهشی) و اطلاعات لازم در مورد گیاه دارویی مرزه تابستانه تهیه گردید. پس از جمع‌ آوری داده‌ها تجزیه و تحلیل اطلاعات توسط نرم­افزار SPSS انجام شد و مقایسه میانگین بین داده ها نیز با آزمون چند دامنه دانکن صورت گرفت و سپس نمودارها با اکسل رسم گردید. در این تحقیق چهار تکرار و هفت تیمار مختلف وجود داشت، ابتدا گونه های مرزه تابستانه در گلدانهای پلاستیکی کاشته شد سپس به طور جداگانه در هفت تیمار مختلف تفکیک شدند و کودهای آلی و شیمیایی مورد نظر طبق محاسبه صورت گرفته در گلدانها اضافه گردید، بعد از رسیدن گیاه مرزه به مرحله گلدهی کامل هر کدام از تیمارهای چهار تکرار به صورت جداگانه برداشت شد و میزان رشد گیاه در تیمارهای مختلف توسط خط کش اندازه گیری شد و وزن تر گیاه در هر تیمار هم توسط ترازوی دیجیتال اندازه گرفته شد. سپس اندامهای مختلف گیاه شامل: ساقه، برگ و گل به صورت طبیعی و در هوای آزاد و دور از نور مستقیم آفتاب خشک شد و وزن خشک گیاه در هر تیمار هم توسط ترازوی دیجیتال اندازه گرفته شد و بدین ترتیب اندازه گیری صفات انجام شد. سپس هر کدام از تیمارها به صورت جداگانه توسط دستگاه کلونجر اسانس گیری شد و نهایت به منظور شناسایی میزان ترکیبات مختلف شیمیایی نمونه های گیاه مرزه توسط دستگاه جی سی مس بررسی های لازم صورت گرفت. در این تحقیق از ترازوی دیجیتال برای محاسبه میزان کودهای آلی و شیمیایی تعیین شده برای هر تیمار استفاده گردید. از خط کش به منظور اندازه گیری میزان رشد و طول گیاه در هر تیمار استفاده شد. از قیچی باغبانی برای برداشت گیاه مرزه پس از گلدهی کامل استفاده گردید. از ترازوی دیجیتال به منظور محاسبه وزن تر و وزن خشک گیاه در هر تیمار استفاده شد. از دستگاه کلونجر برای اسانس گیری گیاه مرزه استفاده گردید و برای شناسایی میزان ترکیبات مختلف شیمیایی نمونه های گیاه مرزه از دستگاه جی سی مس آزمایشگاه معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مازندران بهره برده شد.

تجزیه و تحلیل نتایج داده ها نشان داد که:
- مقایسه میانگین های ارتفاع گیاه مرزه تابستانه در مرحله گلدهی در تیمارهای مختلف این تحقیق نشان داد که: میانگین ارتفاع گیاه مرزه تابستانه در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین ارتفاع گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار هفت NPK (80،۷۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های تعداد شاخه های فرعی (جانبی) گیاه مرزه تابستانه در تیمارهای مختلف نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین تعداد شاخه های فرعی (جانبی) گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های تعداد گل بر روی هر گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین تعداد گل بر روی هر گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های وزن تر شاخه و ساقه (گرم) گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین وزن تر شاخه و ساقه (گرم) گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های وزن تر گل و برگ (گرم) گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین وزن تر گل و برگ (گرم) گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های کل وزن تر گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین کل وزن تر گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های وزن خشک شاخه و ساقه (گرم) گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین وزن خشک شاخه و ساقه (گرم) گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های وزن خشک گل و برگ (گرم) گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین وزن خشک گل و برگ (گرم) گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) و کود شیمیایی ترکیبی تیمار هفت NPK (80،۷۰،۸۰) به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های کل وزن خشک گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود ورمی کمپوست دارای بیشترین و کمترین میانگین کل وزن خشک گیاه در کود شیمیایی ترکیبی تیمار شش NPK (60،۵۰،۸۰) و کود شیمیایی ترکیبی تیمار هفت NPK (80،۷۰،۸۰) به به خود اختصاص داده است.
- مقایسه میانگین های مقدار اسانس گیاه در تیمارهای مختلف مرزه تابستانه نشان داد که: در تیمار کود حیوانی دارای بیشترین و کمترین میانگین مقدار اسانس گیاه در تیمار شاهد به خود اختصاص داده است.
فصل چهارم
یافته های پژوهش
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین تیمارهای تحقیق از نظر تاثیر روی ارتفاع، تعداد شاخه فرعی، تعداد گل در گیاه، وزن تر ساقه و شاخه، وزن تر برگ و گل، کل وزن تر، وزن خشک شاخه و ساقه، وزن خشک گل و برگ و کل وزن خشک بوته های گیاه داروی مرزه و همینطور مقدار اسانس آن در سطح (p<0.01) معنی دار گردید (جدول ۴-۱). لذا فرضیه تحقیق مبنی بر اینکه بین تیمار شاهد و سایر تیمارهای کودی از نظر تاثیر در صفات ارتفاع، تعداد تعداد شاخه فرعی، تعداد گل گیاه، وزن تر ساقه و شاخه، وزن تر برگ و گل، کل وزن تر، وزن خشک شاخه و ساقه، وزن خشک گل و برگ و کل وزن خشک و همینطور مقدار اسانس بوته گیاه دارویی مرزه تفاوت وجود دارد تایید می شود (جدول ۴-۱).
جدول ۴-۱- تجزیه واریانس