وبلاگ

در بسیاری از بخش های بازار مهمترین سئوال استراتژیک به پیش‌بینی سهم بازار مربوط می شود، عامل کلیدی سئوالات استراتژیک با پرسش در باره این نکته که سهم بازار به چه چیز یا چیزهایی مرتبط است آغاز می شود . و شناسایی نیروهایی که این سهم بازار را ایجاد می‌کنند بسیار مهم است .‌بنابرین‏ پرسش های مهم استراتژیک برای یک کسب و کار چنین است.

۱-چرا یک کسب و کار دارای سهم بازار مناسبی است ؟

۲-اجزای اصلی سهم بازار کدامند؟

متغیر های بسیاری را میتوان در پاسخ به پرسش استراتژیک در خصوص سهم بازار به کار برد که مهمترین آن ها عبارتند از :

۱-قدرت دارایی ها

۲-شایستگی ها

۳-قوت نام تجاری

۴-رضایت مشتری

۵-وفاداری مشتری

۶-دسترسی به منابع سرمایه گذاری

۷-موقعیت نسبی هزینه ها

۸-سودآوری

۹-نوآوری

۱۰-قدرت توزیع

سهم نسبی بازار به دلایل مختلفی به عنوان شاخص منحصر به فردی از جایگاه یک شرکت در بازار تلقی می‌گردد زیرا:

۱- شرکتی که بیشترین سهم بازار را دارد به احتمال زیاد دارای مزیت های از قبیل قدرت دارایی ها و شایستگی ها ، صرفه جویی هایی اقتصادی ، معتبر بودن مارک تجاری ، نفوذ در کانال های توزیع و قدرتمند ترین جایگاه چانه زنی با مشتریان و عرضه کنندگان برخوردار است.

۲- رهبر بازار بهترین موقعیت را برای بهره برداری از منحنی تجربه را دارد .چرا که تجربه را سریع تر از رقبا کسب خواهد کرد.

۳-مشاهدات تجربی نشان می‌دهد که سهم بازار با سود آوری ارتباط دارد .یکی از مرتبط ترین مطالعات تجربی در این زمینه مطالعات پی آی ام اس (Profit Impact of Market Strategy) که پایگاه اطلاعاتی گسترده ای را در این زمینه ارائه می‌دهد .

ضرورت تحقیق^[۱]

مدیریت پورتفولیوی دارایی های یک شرکت را می توان به عباراتی چون مدیریت سبد کاری دارایی ها تعبیر کرد.در زبان انگلیسی «هلدینگ» مترادف با Corporate Parent، آورده شده است و در زبان فارسی شاید بتوان آن را مترادف با «فراگیر» و یا «مادر» قرار داد.به طور کلی سازمان‌های هلدینگ را می‌توان چنین تعریف کرد: گروهی از شرکت‌ها که در آن ها یک شرکت مالکیت و اداره و یا فقط اداره کلیه شرکت‌ها را به عهده دارد، ‌بنابرین‏ مدیریت یک شرکت معمولی با مدیریت شرکت‌های هلدینگ بسیار متفاوت است. از آنجا که بازتاب عملکرد مدیریت و نتایج حاصل از تصمیمات اتخاذ شده بر خود شرکت مادر (ستاد) تأثیرگذار خواهد بود، لذا ضروری است، مدیریت ارشد به منظور تصمیم‌گیری و اعمال نظر، علاوه بر بررسی و شناخت ستاد سازمان با دیدی وسیعتر و شناخت کامل در شرکت‌های تابعه تصمیم‌گیری کند.دیدگاه سهام‌داران در شرکت‌های هلدینگ می‌تواند به عنوان یک شاخص همواره مورد نظر باشد . انتظارات سهام‌داران از بنگاه ها در فضای کسب و کار فعلی عبارتند از: رشد پایدار و متمادی ارزش‌زایی بنگاه که از طریق ارزش فعلی نقدینگی‌های قابل کسب طی سال‌های آتی محاسبه می‌گردد.

تجزیه و تحلیل پورتفولیو ، بیش از همه در تدوین استراتژی سطح شرکت هولدینگ کاربرد دارد تا آنکه در تدوین استراتژی رقابتی رشته‌های صنایع مختلف به کار رود. شرکت (هولدینگ) می‌تواند در پورتفولیوی خود توازن ایجاد و از طریق تصحیح عدم توازن تخصیص منابع، بین گروه ها، بخش ها و واحد های کسب و کار بر روابط آن ها اثر گذارد . روش های مختلفی که در تجزیه و تحلیل پورتفولیو ی شرکت یا هولدینگ به کار می‌روند هر کدام روش‌ها و شاخص هایی را برای تصمیم گیری معرفی کرده‌اند ، البته همه این روش‌ها به دنبال سرمایه گذاری در با دوام ترین و متناسب ترین زمینه‌های سود آوری است.در میان روش های به کار گرفته شده دو روش ماتریس بوستون و روش جنرال الکتریک جزو معروف ترین روش های به کار گرفته شده است . پیدا کردن ترکیب و رابطه بین تکنیک‌های مختلف تجزیه و تحلیل پورتفولیو برای یک سازمان می‌تواند ضمن مشخص کردن جایگاه یک صنعت در شرایط رقابتی به تشخیص کلی در خصوص اثربخشی هر یک از تکنیک ها نیز منجر شود .

اهداف تحقیق:

این تحقیق درصدد است تا با ارائه مدلی ، این مسئله را تبیین نماید که فاکتورهای قدرت رقابتی در مبحث رقابت شرکت‌ها چگونه ضمن ترکیب با هم می‌توانند بر سهم بازار ، تاثیرات مثبتی داشته باشند. مشابه این تحقیق به طور مجزا از طریق ماتریس جی ئی و بوستون انجام شده است اما ما درصددیم تا مدل مذکور را به صورت ترکیبی در ایران پیاده و مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم تا بتوان از آن در موارد زیر استفاده کرد:

دستیابی به راهکارهای کارا و مفید مبتنی بر یافته های تحقیق

افزایش آگاهی مدیران و به کارگیری آن در برنامه ریزی استراتژیک کسب و کار

کمک به انجام مطالعات علمی در خصوص برنامه ریزی استراتژیک کسب و کار

سوالات تحقیق

با توجه به اهداف تعیین شده در این تحقیق، سئوالات تحقیق را می توان در قالب سئوالات اصلی و فرعی به صورت زیر بیان نمود:

سوال اصلی تحقیق

آیا عوامل قدرت رقابتی کسب و کار در ماتریس جنرال الکتریک بر سهم بازار تأثیر دارند؟

سوالات فرعی تحقیق

1. 1. آیا قدرت دارایی‌های کسب و کار رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

1. 1. آیا شایستگی های کسب و کار رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

1. 1. آیا قوت نام تجاری کسب و کار رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

1. 1. آیا رضایت مشتری کسب و کار رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

1. 1. آیا دسترسی به منابع سرمایه گذاری رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

1. 1. آیا سودآوری کسب و کار رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

1. 1. آیا نوآوری درکسب و کار رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

1. آیا قدرت توزیع کسب و کار رابطه معناداری با سهم بازار دارد؟

فرضیه های تحقیق^[۲]

فرضیه اصلی تحقیق:

بین سهم بازار و قدرت رقابتی کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد .

فرضیه های فرعی:

1. 1. بین سهم بازار و قدرت داراییها کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد .

1. 1. بین سهم بازار و شایستگی های کسب و کار معناداری وجود دارد

1. 1. بین سهم بازار و قوت نام تجاری کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد .

1. 1. بین سهم بازار و رضایت مشتری از کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد .

1. 1. بین سهم بازار و دسترسی به منابع سرمایه گذاری در کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد .

1. 1. بین سهم بازار و سودآوری کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد .

1. 1. بین سهم بازار و نوآوری در کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد .

1. بین سهم بازار و قدرت توزیع کسب و کار رابطه معناداری وجود دارد.

استفاده کنندگان از نتایج تحقیق

از سال ۱۹۷۰ تا کنون پژوهش های انجام شده در قلمرو مفهوم پردازی، تعریف و عوامل تشکیل دهنده ی احساس تنهایی پیشرفت های زیادی داشته اند، داده های تجربی با ارزشی به دست آورده اند، مفهوم سازی های پیچیده و متعددی از آن را ارائه کرده اندو شیوع آن را در جمعیت عمومی و دانشجویی گزارش کرده‌اند( حجت و کراندال^[۱۲۸]، ۱۹۸۹؛ پپلو و پرلمن، ۱۹۸۹) احساس تنهایی را یک حالت روانشناختی ناشی از نارسایی های کمی و کیفی در روابط اجتماعی می دانند. این احساس در موقعیت هایی که روابط هیجان انگیز کمتر از میزان دلخواه فرد است یا صمیمیت مورد نیاز او کمتر از میزان دلخواه فرد است یا صمیمیت مورد نیاز او تحقق نمی یابد، بروز می‌کند و ممکن است در هر سنی رخ دهد و تجربه شود. بر اساس نظریه هایی مانند ویس (۱۹۷۳) و فروم-ریچمن^[۱۲۹](۱۹۵۹) این گونه استدلال یک تجربه منفی شدید است که فرد از به یاد آوری آن فعالانه اجتناب می‌کند. اگر هم مجبور به یادآوری شود، با نارضایتی زیادی این عمل را انجام می‌دهد و درماندگی ناشی از احساس تنهایی را کم اهمیت جلوه می‌دهد. وود^[۱۳۰] (۱۹۸۶) این گونه استدلال می‌کند که احساس تنهایی یک هیجان بنیادی و یکی از قوی ترین تجربه های انسانی است. وی بر این باور است که احساس های تداعی شده با احساس تنهایی، عدم وجود روابط اجتماعی مناسب را به فرد گوشزد می‌سازند.

احساس تنهایی با بسیای از متغیرهای شناختی، عاطفی، هیجانی و اجتماعی در ارتباط قرار می‌گیرد. یکی از این مؤلفه‌ های اجتماعی خوداثربخشی اجتماعی است خوداثربخشی اجتماعی به معنای ادراک فرد از توانمندی خود در دست یابی به معیارها و ارتباطهای اجتماعی است (کوپمن^[۱۳۱]،۲۰۰۹).

تحقیقات حاکی از آن است که افرادی که احساس تنهایی می‌کند معمولا از مهارت های اجتماعی ضعیف تری برخور دارند و احساس می‌کنند که دیگران آن ها را در برخی زمینه‌های اجتماعی نسبتا غیرماهر می دانند. متغیرهای کیفی نظیر رضایت مندی از روابط اجتماعی در مقایسه با فراوانی تماس اجتماعی، پیش‌بینی کننده های قوی تری از احساس تنهایی هستند(کاسیپو^[۱۳۲] و همکاران، ۲۰۰۰). افراد مبتلا به احساس تنهایی نسبت به مهارت‌های اجتماعی خود مستعد تجربه ی اضطراب زیادی هستند(به نقل از کاسیپو و همکاران ۲۰۰۶). آشر و پاکوئیت^[۱۳۳] (۲۰۰۳) معتقدند که تنهایی هم می‌تواند یک تجربه ی زندگی باشد و هم می‌تواند به صورت بالقوه ی آسیب زا باشد. یافته های پژوهشی موید آن است که احساس تنهایی یک عامل سبب شناختی در سلامت و بهزیستی جمعیت های گوناگون می‌باشد و پیامدهای آنی و درازمدت جدی در بهداشت روانی دارد(هنریچ و گالون، ۲۰۰۶) حجت^[۱۳۴] (۱۹۹۸) بین احساس تنهایی و انزوای اجتماعی و روان آزردگی رابطه ی معناداری یافت. هاوکلی^[۱۳۵] و همکاران (۲۰۰۳) بدین نتیجه رسیدند که افراد دارای احساس تنهایی در تعاملات اجتماعی خود احساسات مثبت کمتری دارند و احساس تنهایی با صمیمیت کمتر، عدم اطمینان و تعارض همبسته بود. یافته های یانگر^[۱۳۶] و همکاران (۲۰۰۰) شری^[۱۳۷] و همکاران (۲۰۰۹) جونز^[۱۳۸] و همکاران (۱۹۹۰) و آندرسون و هاروی^[۱۳۹] (۱۹۸۸) نشان داد که افراد احساس تنهایی خود را به صورت کناره گیری، افسردگی، اضطراب ، مصرف مواد بزهکاری، شکست تحصیلی و خودکشی نشان می‌دهند.

فرانسویی و دیویس به ارتباط منفی معنی داری بین احساس تنهایی در هر دو جنس و ادراک گرمی از پدرانشان دست یافتند. لمپرز و همکاران نشان دادند که شرایط سخت اقتصادی باعث بالا رفتن میزان افسردگی و احساس تنهایی در نوجوانانی می‌شوند که سبک فرزند پروری والدین خود را طرد کننده و ناهمسان ادراک کرده‌اند. کانگرو همکاران در یافتند که شرایط سخت اقتصادی باعث پریشانی های هیجانی والدین می شود. این حالت های هیجانی منفی به طور مستقیم بر ظرفیت والدین برای تربیت و ارتباط با فرزندانشان تاثیر می‌گذارد و در نهایت به ایجاد مشکلات سازگاری همچون رفتار ضد احساس تنهایی افراد درگیر را با احساس خلاء غمگینی و بی تعلقی مواجه می‌کند. و به شیوه های مختلف بر تعاملات اجتماعی با دیگران نحوه زندگی و سلامت جسمانی و روانی تاثیر می‌گذارد(الهاگین، ۲۰۰۴).

1. 1. . Perlmam & Peplau ↑

1. 1. . Berguno, Leroux, McAinish & Shaikh ↑

1. 1. Elhageen ↑

1. 1. Dun & Bydoz ↑

1. 1. Write ↑

1. 1. Identity commitment ↑

1. 1. ^۵ express ↑

1. 1. alone feeling ↑

1. 1. .Kerlvus & Pulo ↑

1. 1. Hinrich & Gulton ↑

1. 1. Adulph ↑

1. 1. Berth ↑

1. 1. Poyrazli ↑

1. 1. Bermann ↑

1. 1. Erikson ↑

1. 1. Marcia ↑

1. 1. Berizonsky & Ferary ↑

1. 1. Archer ↑

1. 1. .Whaterman ↑

1. 1. Kalsner , L. & M. C. Pistole ↑

1. 1. . Muris ↑

1. 1. Ratancy&Fonix ↑

1. 1. Gambrill Richei ↑

1. 1. Elhagin ↑

1. 1. Lirox ↑

1. 1. Mc Eynish ↑

1. 1. Stockly ↑

1. 1. Belk ↑

1. 1. Arselan, Humarta, Our & Ozicil ↑

1. 1. Tilen ↑

1. 1. Brich whold ↑

1. 1. Weiss ↑

1. 1. Russel, Katrona, Ross& Yorko ↑

1. 1. Witenberg ↑

1. 1. De tomaso & Spinear ↑

1. 1. Szhmit & Sermet ↑

1. 1. Skys, Ginter & Greshtein ↑

1. 1. Rokeg &Berack ↑

1. 1. De Jong-Gierveld, J. ↑

1. 1. DiTommasso E, Brannen, C, Best LA. ↑

1. 1. Pulman ↑

1. 1. Anderson ↑

1. 1. Matheis, S. & Adams, G.R ↑

1. 1. Identity Commitment ↑

1. 1. Arnett ↑

1. 1. Wheeler, H. A., Adams, G. R., & Keating, L. ↑

1. 1. Shulthes, D, P., & Blustein, D. I. ↑

1. 1. Luyckx ↑

1. 1. Goossens ↑

1. 1. Soenens ↑

1. 1. .Beyers ↑

1. 1. O’Brien & Epstein ↑

1. 1. Campbell, Assanand, & Di Paula ↑

1. 1. Dunkel ↑

1. 1. Sahel & Levin ↑

1. 1. James ↑

1. 1. Meyerz ↑

۲- بیان مسئله

امنیت و آسایش از جمله نیاز های بشری است که با جوهر هستی انسان پیوند ناگسستنی دارد. از این رو واژه امن و امنیت از قدمتی به دیرینگی تاریخ بشر برخوردار است و حتی از جهتی واژه امنیت بر مفهوم اجتماع و جامعه مقدم می‌باشد اما این نکته را نباید از نظر دور داشت که مفهوم امنیت در طرف اجتماع متبلور خواهد شد یعنی انسان‌ها به منظور بر آوردن نیازهای گوناگون زیستی خود از جمله در امان بودن از هر گونه تعرض زندگی با دیگر همنوعان خود را خواه از روی عقل و حسابگری و خواه از روی ناچاری پذیرفته اند همین خصیصه مدنی الطبع بودن بشر و نیاز او به زندگی با دیگر همنوعان خود تامین امنیت فردی را به امنیت اجتماعی وابسته ‌کرده‌است.

به هر حال مفهوم امنیت با گذشت زمان ابعاد گسترده و تازه ای پیدا ‌کرده‌است به طوری که امروزه امنیت نه تنها حوزه جغرافیایی و سرزمینی که مردم در آن زندگی می‌کنند بلکه شامل تامین سیاسی و اقتصادی ، فرهنگی و شغلی نیز خواهد شد و این امر توجه دانشمندان و قانون گذاران را به خود معطوف ‌کرده‌است. مطالعه تاریخ حقوق نشان می‌دهد که از زمانی که حکومتها پراکنده ملوک الطوایفی و امپراطورها ی بزرگ جای خود را به دولت های ملی یا کشور دولت‌ها داده‌اند و دولت‌ها به عنوان واحد اصلی با یکدیگر مناسباتی برقرار کرده‌اند ‌به‌تدریج‌ اصطلاح اهمیت با مفهوم ملی مصطلح و مورد توجه قرار گرفته است.

از این دیدگاه امنیت ملی عبارت از موقعیت خاص است که به یک کشور امکان می‌دهد تا با اینکه ‌بر قدرت ملی خود ؛ ضمن در امان بودن از تهدیدها ی گوناگون نظامی ؛ اقتصادی ؛ سیاسی ؛ فرهنگی دیگران فعالیت های بنیادی خود را برای پیشبرد توسعه اقتصادی ؛ اجتماعی ؛ فرهنگی و تامین وحدت ملی و سازندگی دنبال کنند .

با این ذکر مقدمه مسئله آسایش عمومی و فردی نیز در سایه استقرار نظم و امنیت میسر خواهد شد با این تعبیر مراد از آسایش به طور کلی این خواهد بود که افراد ملت با وجود استقرار نظم و امنیت ، قادر خواهد بود به هر نوع فعالیت های مشروع اقتصادی ، صنعتی ، فرهنگی ، اجتماعی و شغلی که مایل باشند در محیط زندگی خود اشتغال ورزند و زمینه شکوفایی و پیشرفت آن ها نیز فراهم می‌باشد.^[۱۲]

با گذار از نظام سنتی به نظم نوین جهانی ؛ مسئله امنیت و آسایش عمومی دچار تحول شده و تحولات ناشی از به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات جوامع بشری را در تمامی عرصه های اجتماعی با چالش های نوینی مواجه نموده است و حوزه ها و افقهای جدیدی را فرا روی بشر گسترده است بگونه ای که طراحان ساختارهای اجتماعی ، اقتصادی فرهنگی و حتی سیاسی نسل نوین ؛ ناگزیرند برای ایجاد مناسب‌ترین بستر و پویا ترین ابزار در فضایی قاعده مند و قانون مدارکلیه مقیاس ها و معیارهای موجود را به روز کنند^[۱۳]

امروز صحبت از فضایی است که از آن با عنوان فضای تبادل اطلاعات ( فتا) یاد می‌کنیم ؛ هر چند صرفا” بستری برای فعالیت‌های بشری با بهره گرفتن از داده ها و اطلاعات است و از این منظر قرابت ها و تشابهات بسیاری با فضای فیزیکی کلاسیک دارد ؛ لیکن مقتضیات ؛ اوصاف و شرایط خاص خود را نیز دارا می‌باشد ؛ از بعد امنیت که از مهم ترین نیازها و دغدغه های بشری است نیز این دو فضا تفاوت هایی با یکدیگر دارد ؛ اگر چنانچه گفتیم امنیت را در ساده ترین مفهوم آن یعنی دوری از ترس ( بی بیمی ) و آسودگی خاطر در نظر بگیریم نیاز بشر به امنیت همچون نیاز او به خوراک و تنفس خواهد بود ؛ زیرا فقدان امنیت و فقدان هوا یا خوراک هر دو در این وصف اشتراک دارند که حیات و بقای او را به مخاطره می اندازند . ویژگی هایی که برای فضای تبادل اطلاعات بر شمردیم موید آن است که امنیت در این فضا بیشتر از فضای واقعی و کلاسیک دستخوش آسیب و تهدید است . چنین وضعیتی موجب می شود که هر گونه برنامه ریزی برای توسعه کاربردی ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی تحت الشعاع امنیت فضای تبادل اطلاعات قرار گیرد.^[۱۴]

با شیوع استفاده از رایانه در زندگی شخصی و روابط اداری، بزهکاری و تخلف در استفاده از رایانه نیز ؛ واقعه ای اجتناب ناپذیر است آنچه امروز تحت عنوان جرایم رایانه ای نام برده می شود مجموعه ای از همین تخلفات و بزهکاری هاست که از طریق رایانه یا مؤثر ترین رایانه اتفاق می افتد و مصادیق متعدی از آن نیز در ذهن ما نقش بسته است. چه بسا ساده ترین مصادیقی که به جهت کثرت اتفاق در ذهن داریم مواردی مانند هک پایگاهی در اینترنتی یا انتشار داده های محرمانه از طریق وب سایت هاست که اغلب با تصور تخلف در خلا قانون ؛ عدم امکان تعقیب افتاده است . این خلاء قانونی یا عدم شناخت قوانین مرتبط در حدی است که قربانیان این تخلفات همواره در یافتن پناهی برای تظلم خواهی عاجز می مانند.^[۱۵]

آنچه مطرح است آن دسته از جرایم رایانه ای است که امنیت و آسایش عمومی را تهدید می‌کند، زیرا چنانچه گفتیم مسئله امنیت مانند نیاز انسان به هوا یا خوراک است و با توجه به اینکه امروز امنیت از فضای کلاسیک به سوی فضای مجازی حرکت کرده و به مرزهای فیزیکی و زمینی محدود نمی شود توجه نمودن به آن دسته ‌از قوانین و مقررات که آسایش و امنیت عمومی را احصا کرده و حایز اهمیت بوده تا بتوان از طریق بررسی و نقد قوانین موضوعه و نگاهی به جرایم رایانه ای در حوزه امنیت و آسایش عمومی بپردازیم .

۳- اهمیت و ضرورت تحقیق

رایانه محصول حیرت انگیز فکر بشری طی سالیان اخیر است که امروزه به نحوی شگفت انگیز وارد ساختار زندگی انسان ها شده است . ورود این ماشین متفکر به عرضه حیات آدمی اساس زندگی وی را دگرگون ساخته و معضلات ناشی از زندگی در جوامع انسانی را که نیازمند حفظ و دسترسی به اطلاعات گسترده و نیز تسریع در تبادل این اطلاعات است ؛ با سرعت و دقتی بسیار بالا مرتفع ‌کرده‌است.

از سوی دیگر پیوند رایانه ها به هم در قالب شبکه های اطلاع رسانی ؛ بر شتاب گردش اطلاعات در جهان افزوده و قابلیت تحصیل اطلاعات را بسیار افزایش داده است گسترش انفجار سان و عطش روز افزون استفاده از اینترنت ؛ به طور غیر منتظرانه ای شرکت ها ؛ سازمان ها و افراد حقیقی با حسن نیت را در کابو س های بالقوه ای فرو برده است

بدین ترتیب باید بر آن بود که چون دنیای داده رایانه در عصر اطلاعات به نیازهای اطلاعاتی مردم ؛ گروه ها و سازمان ها به سرعت پاسخ می‌دهد و این امر به نوعی موجب ((وابستگی )) جوامع انسانی ‌به این دنیایی نوین شده است که هر لحظه نیز بر این وابستگی افزوده می شود.

آن طورکه گفته شد به نظر می‌رسد تقصیر زیان‌دیده هیچ تأثیری بر مسئولیّت عامل‌زیان ندارد.

ج) صور مختلف تقصیر زیان‌دیده‌

دخالت متضرردر ورود زیان به شکل‌های گوناگون ظهور می‌یابد. در این خصوص عنوان شد که:«برخی از این عملکردها غیر معمول هستند و با قواعد فرض شده نظام اجتماعی ‌در تعارض می‌باشند. در مواردی دخالت در حد سرپیچی از قانون است و در مواردی زیان‌دیده با علم پیشین به نتایج احتمال خطرات را می‌پذیرد و یا با سهل‌انگاری و تعجیل در غیرجایگاه شایسته و مقتضی به نوعی ورود زیان و یا تشدید آن دخالت دارد.»^[۷۲]

برحسب این که تقصیر زیان ‌دیده و عامل زیان، با هم برابر باشند دو حالت متصور است. یکی از دو تفصیر دیگری را بپوشاند و رابطه سبّبیت بین ضرر و تقصیر دیگر را قطع و آن را بی‌تأثیر نماید؛ هر دو تقصیر عامل مؤثر در زیان تلقی شوند و زیان منتسب به هر دو باشد.

د) دخالت سبب خارجی بین فعل عامل زیان و ضرر

در جایی که بین فعل عامل زیان و ضرر ایجاد شده سبب دیگری دخالت داشته باشد؛ هم چنین مطرح شد که «دخالت شخص ثالث بیشتر در مواردی اهمیّت پیدا می‌کند که خطای خوانده و رابطه سببیت بین این خطا و خسارت ثابت شده است و او به منظور کاستن از مسئولیّت خود ادعا می‌کند که تنها عامل ورود ضرر نیست و خطای شخص ثالثی نیز در این راه مؤثر بوده است.» ^[۷۳]

ملاحظه می‌گردد که هرگاه شخص مرتکب تقصیر شود ولی بین خطای او و ضرر ایجادشده سبب دیگری واقع شود، مانند اقدام ثالث یا خود زیان دیده، هرگاه این اقدام از ناحیه مقصر اوّلی قابل پیش‌بینی نباشد؛ رابطه مقررّ بین تقصیر او و ضرر ایجاد شده قطع می‌شود و او مسئول جبران خسارت نیست. ولی هرگاه اقدام دوّم از ناحیه مقصر اوّلی قابل پیش‌بینی باشد، او مسئول ضرر می‌باشد.

به عنوان نتیجه‌ این مبحث می‌توان گفت: نسبت به مسئله مسئولیّت مدنی در نظام‌های مختلف حقوقی رویکردهای متفاوتی وجود دارد. در ‌نظریه‌های جدید تلاش بر این شد که از قالب سنتی خارج گردند و به ‌نظریه‌های عمومی مسئولیّت روی آورند. مبانی نظری مسئولیّت‌مدنی در نظام حقوقی ایران را می‌توان در ق.م مصوب ۱۳۰۷و ق.م.م مصوب ۱۳۳۹جستجو کرد. همچنین در کنار قوانین عام و اصلی، مقررات زیادی وجود دارد که در امور مختلفی مانند: سوانح رانندگی، مسئولیّت متصدی حمل و نقل، مسئولیّت تولیدکنندگان یا فروشندگان موادغذایی احکامی را در خصوص مسئولیّت‌مدنی مطرح می‌کنند. مضافا نظام حقوقی ایران فقط مبتنی بر حقوق نوشته و مقررات قانونی نیست بلکه بنا به تصریح قانون، قضات می‌توانند در موارد سکوت و ابهام و اجمال قانون به فقه و اصول حقوقی استناد نمایند.

هرچند در قانون مدنی ایران راجع به خسارات ناشی از عدم انجام تعهدات قراردادی به مباحث زیادی پرداخته شد ولی در باب مسئولیّت‌مدنی خارج از قرارداد بخش محدودی از خسارات مادی را مورد ملاحظه داشته است. در حقوق مدنی و فقه رابطه سببیت خسارت به فعل زیان بار ملاک مسئولیّت است و تقصیر به عنوان رکن متغییر مسئولیّت مطرح ‌گردید که درگفتارچهارم مبحث دوم همین فصل بدان پرداخته خواهد شد.

با افزایش روز افزون حوادث و پیشرفت‌های صنعتی، ضرورت بحث مبانی مسئولیّت‌مدنی و گسترش دامنه آن و نحوه جبران خسارت یک تئوری واحد نمی‌تواند در همه موارد مبنای مسئولیّت‌مدنی قرار گیرد. لذا بازشناسی و تبیین قواعد عمومی مسئولیّت‌مدنی امری لازم و ضروری می‌باشد.

مبحث دوّم) مفاهیم، مبانی، منابع و ارکان مسئولیّت‌مدنی دولت

این مبحث در چهار گفتار ارائه می‌گردد. در گفتار اول و دوم مفاهیم و مبانی نظری مسئولیّت‌مدنی دولت، گفتار سوم ارکان مسئولیّت‌مدنی و در گفتار چهارم ضرروت وجود رابطه سببیت ارائه خواهد شد.

گفتاراوّل: مسئولیّت‌مدنی دولت

در حقوق ایران«خطا» یا «تقصیر» اصلی‌ترین مبنای مسئولیّت مدنی دولت است. در خصوص رفتار تقصیرآمیز گفته شد:

رفتاری که با سهل‌انگاری، ‌بی‌مبالاتی و اشتباه همراه باشد. درحالی که چنین صفات فقط به اشخاص حقیقی قابل انتساب است. دولت مفهومی انتزاعی است یعنی دارای ابعاد خارجی نیست. مفهومی است ساخته و پرداخته ذهن که به حکم قانون دارای شخصیت گردیده است. پس چگونه می‌توان خروج از رفتار متعارف و فرض بی‌مبالاتی و یا قصد انجام خطا را به دولت که شخصیتی انتزاعی است نسبت داد. به همین جهت به طور فیزیکی، امکان ارتکاب یک عمل و در نتیجه یک خطا در معنا و به شکلی که برای اشخاص حقیقی متصور است، ندارد.^[۷۴]

ملاحظه می‌گردد که در حقوق عمومی ملاک قانون است. نه عرف. در قانون نیز تعریفی از متعارف بودن وجود ندارد و عرف درنهایت دارای نقشی فرعی است.

بنداوّل) مفهوم لغوی و اصطلاحی دولت

«دولت» در لغت کلمه عربی است به معنای مال یا قدرت و پیروزی می‌باشد. که بین اشخاص و افراد در حال گردش دست به دست شدن است. در اصطلاح نیز دولت یک شخصیت حقوقی، عمومی است بر هیئت حاکم کشور اطلاق می‌گردد. ممکن است که دارای اشکال متفاوت باشد. در زبان فارسی دولت به معنای هیئت وزرا هم به کار می‌رود. در این صورت اغلب کلمه هیئت به آن اضافه می‌شود و آن را هیئت دولت می‌گویند.

عنوان شدکه«دولت مبیّن شخصیّت حقوقی ملّت است. شخصیتی که در جهت تمرکز سیاسی اقتصادی و حقوقی عناصر تشکیل‌دهنده آن استمرار دارد و برای ایجاد یک نظام سیاسی تحققّ می‌یابد.»^[۷۵]

همچنین درتعریف حقوقی دولت آمده است«مجموعه‌ای از مردم که در قلمرو معیّن تحت ‌حاکمیت‌ خاصی سکونت داشته باشند.»^[۷۶] با توجّه به تعاریف فوق به مفهوم عام و خاص دولت می‌پردازیم.

الف) مفهوم عام دولت

دولت^[۷۷] در لغت به معنای نیک بختی، سعادت، ثروت و مال است چنان که در فرهنگ معین به معنای«گذشتن از حالی به حالی، گروهی که بر مملکت حکومت می‌کنند، مملکت، قوه مجریه می‌باشد»^[۷۸]

گاهی نیزواژه«دولت به معنای هیئت وزرا نیز به کار می‌رود که منظور لایه سیاسی کشور یا رده‌های فوقانی سیاسی نظیر نخست‌وزیر و یا در نظام‌های ریاستی رئیس‌جمهور است.»^[۷۹]

واژه‌«دولت» هم‌چنان که در صدر ماده ۱۱ قانون مسئولیّت‌مدنی به کار رفت تنها شامل کارمندان قوه مجریه نمی‌گردد.«دولت در این مفهوم شامل کلیه اشخاص حقوقی حقوق عمومی اعم از وزارت خانه ها، مؤسسات دولتی، نهادهای انقلابی، بانک‌ها، شهرداری‌ها، قوه قضائیه، مقننه و غیره می‌شود.»^[۸۰] بعضی نیز معتقدند«منظور اشخاص حقوقی، حقوق عمومی قانون بودجه است که از بودجه عمومی استفاده می‌کنند و به اعتبار شخصیت حقوقی دولت فعالیّت می‌نمایند.»^[۸۱] مفهوم یاد شده از دولت مدّنظر ما در این تحقیق نمی‌باشد.

ب) مفهوم خاص دولت

مفهوم حقوقی دولت آخرین مرحله سیر اندیشه‌ها درباره فلسفه حقوق است. پس در تعریف دولت می‌توان گفت: «قدرت سازمان یافته ی حقوقی به منظور اجرای عدالت و انجام دادن خدمات عمومی است»^[۸۲]

امّا وزارتخانه‌ها مؤسسات وابسته به آن‌ ها دارای شخصیت حقوقی مستقل نیستند بلکه همگی آنان اجزای شخصیت حقوقی دولت را تشکیل می‌دهند و ‌فعالیت‌های آن‌ ها به هیئت وزیران منسوب می‌گردد. مؤید این مطلب است که در هیچ یک از قوانینی که وزارتخانه‌های مختلف بر اساس آن‌ ها تأسیس شده‌اند به شخصیت حقوقی وزارتخانه تصریح نشد است.^[۸۳]

برای بیشتر سازمان‌ها، سرعت تغییرات، به مراتب بیش از سرعت ‌پاسخ‌گویی‌ و توان تطبیق آن ها‌ است، در شرایط یاد شده اگر سازمان بخواهد به آن تغییرها واکنش نشان دهد و خود را با آن هماهنگ و منطبق سازد، تغییر بعدی از راه می‌رسد در این راستا نوآوری و تولید افکار و اندیشه‌های نو و به کارگیری آن توسط مدیران و کارکنان سازمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار شده و جایگاه والایی را به خود اختصاص می‌دهد(شکری و خیرگو، ۱۳۸۸،ص۴۶). تلاش برای سازگای سازمان ها با تغییرات پیچیده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و لزوم برخورداری از نظریه ها و سبک های تفکر اثربخش ایجاب می‌کند که مدیران از مقام کارمند ساده و مسئول اداری و کارپردازی خارج و به بهتر ین عامل نوسازی ، اصلاح و بهبود سازمان و موفقیت کارکنان مبدل شوند(سهرابی ،۹۱).

پایه ی حرکت های بهره وری، در منابع انسانی نهفته است و شاید بتوان ادعا کرد که افزایش بهره وری در کشوری به داشتن انسان هایی ماهر،توانمندو با انگیزه وابسته است معتقدند که بهره وری مشتمل بر اثربخشی و کارایی عملکرد است و افزایش تراز بهره وری در سازمان، نتیجه کارایی مدیریت است رأس (۱۹۷۷) بهره وری را تابعی از منبع، مدیریت زیردستان و وظیفه های مدیریتی می‌داند یکی از گام های اساسی در جهت افزایش بهره وری کارکنان، شناخت سبک های تفکر مدیران سازمان است (ناظم و رحمتی ،۱۳۸۷،صص۵۳و۵۴). استرنبرگ با بهره گرفتن از استعاره حکومت، نشان داد همان طور که در یک جامعه شیوه های متفاوتی از زمامداری وجود دارد، افراد نیز به طرق متفاوتی از توانایی‌های خود استفاده می‌کنند. سبک های تفکر به شیوه های ترجیحی افراد در استفاده از توانایی هی آن ها اشاره می‌کند(فرزاد و همکاران،۱۳۸۶،ص۹۱). ارسطو هرگز تفکر را نادیده نگرفت به اعتقاد او، تاثیرات حسی تنها آغازگر دانش هستند. پس از آن ذهن باید بر این تاثرات تعمق کند تا قانونمندی های آن را کشف نماید(خوئینی ،۱۳۸۴،ص۷۴).

شاید مهمترین مسئله ای که باید نسبت به آن آگاه و هوشیار بود وجود تفاوت در سبک های تفکر افراد است. بی توجهی به سبک های تفکر در موقعیت های مختلف منجر ‌به این می شود که بهترین و با ارزش ترین استعداد ها و سرمایه های بالقوه، حذف یا نادیده گرفته شود به نظر می‌رسد یکی از ویژگی های فردی تاثیرگذار در شیوه های مدیریت افراد، سبک تفکر آن ها‌ است(فتح الهی و هومن،۱۳۸۴،ص۹۴). سبک های تفکر که به شیوه های اندیشیدن انسان ها توجه دارد،انسان ها را به شکل های مختلفی تقسیم می‌کند. هر سبک می‌تواند در نحوه یادگرفتن، آموزش دادن و علاقه مندی انسان ها به مسائل مختلف تاثیر گذارد و سهم مهمی را در تعیین رفتار انسان ها به خود اختصاص دهد(معنو ی پور، خراسانی و ۱۳۸۴،ص۸۸).

بر پایه داده های تجربی، ۱۳ سبک تفکر درون ۳ نوع سبک می گنجد. سبک های تفکر نوع اول مولد خلاقیت بوده و سطوح بالاتر از پیچیدگی شناختی را طلب می‌کند و شامل سبک های تفکر قانونی، قضایی، سلسله مراتبی، کلی و آزاد اندیش هستند(دهقان صوفی، ۱۳۹۱،ص۷). ‌بنابرین‏ ما در این پژوهش به دنبال بررسی رابطه بین سبک های تفکر نوع اول و نوآوری سازمانی هستیم.

۱-۳- اهمیت و ضرورت پژوهش

ما اکنون در عصری قرار داریم که مهمترین ویژگی آن عدم اطمینان، پیچیدگی، جهانی سازی و تغییرات فزاینده تکنولوژیکی است. موفقیت سازمانی تحت این شرایط، تغییر در فعالیت‌های سازمانی و بویژه رهبری و اداره سازمان‌های هزاره سوم را ضروری می‌سازد. امروزه مهمترین دغدغه اکثر سازمان‌ها، تدوین و پیاده سازی استر اتژیهایی است که موفقیت و بقای آن ها را در شرایط متحول و پیچیده محیطی، تضمین نماید.

در سازمان‌های پژوهشی حفظ مزیت رقابتی منوط به نوآوری است. ‌بنابرین‏ می توان گفت با توجه به اینکه اکثریت سازمان‌های هزاره سوم پژوهش محورند و با شتاب روزافزون تحولات و دگرگونیها در دنیای کنونی که عصر اطلاعات و ارتباطات است و به دلیل بی ثباتی و تغییر پذیری و نیز غیرقابل پیش‌بینی بودن این تغییرات, آنچه که سازمان‌های عصر حاضر به شدت به آن نیازمندند تا بتوانند در بازارهای پویا و پیچیده امروزی جایگاهی داشته باشند و برای خود کسب مزیت رقابتی نمایند؛ توان تولید محصولات و خدمات جدید و منحصربفرد و قابل رقابت در بازارهای متغیر امروزی است. واین امر میسر نمی گردد مگر با نوآوری و خلاقیت مدیران و نیز تأثیر مدیران بر پرورش خلاقیت کارکنان که با کمک یکدیگر در جهت رشد و بالندگی سازمان خود بکوشند.

پرواضح است استراتژی کسب و کار هر سازمان که جهت دهنده در این زمینه می‌باشد نقش مهمی در رسیدن سازمان به وضع مطلوب در بین رقبا دارد، و چنانچه بیان شد خلاقیت و نوآوری نیز نقش اثرگذاری بر بهبود وضعیت سازمان و حفظ و بقاء بلندمدت آن و ایجاد مزیت رقابتی برای سازمان دارد. براین اساس, چگونه نهادینه کردن خلاقیت و نوآوری و هماهنگ کردن آن با اهداف سازمانی جهت تدوین و به خصوص اجرای استراتژی های مؤثر در سازمان؛ مسئله ای حائز اهمیت خواهد بود(مهدوی زاده و همکاران، ۱۳۸۹،ص۹).