۲-۲۲٫ مطالعه موردی کارخانه یزد باف
کارخانه‌های یزدباف (سهامی عام) در سال ۱۳۳۵ در شهر تاریخی یزد در زمینی به مساحت ۱۲۰ هزار مترمربع برای ایجاد کارخانه‌های ریسندگی، بافندگی، چاپ و تکمیل انواع پارچه‌های پنبه‌ای تأسیس گردید.

شکل شماره ۲-۳ نمای بیرونی از کارخانه یزدباف
در سال ۱۳۵۹ طرح توسعه کارخانه‌های جدید در دستور کار قرار گرفت و با پیشرفته‌ترین علوم معماری و بهره‌گیری از توان بالای مهندسان کارآزموده در سال ۱۳۶۰ عملیات ساختمانی آن برای ایجاد ۶۵۰۰۰ مترمربع سالن سرپوشیده آغاز و همزمان اقدامات لازم برای ورود پیشرفته‌ترین ماشین‌آلات نساجی از کشورهای صاحب‌نام در تولید این ماشین‌آلات آغاز گردید.
رهاورد این تلاش‌ها به سالن‌های پیشرفته‌ای با محاسبات بالای مهندسی انجامید و تولید روزانه ۱۷۰۰۰ کیلو نخ ممتاز که از به‌کارگیری پیشرفته‌ترین دستگاه‌های روز دنیا به دست می‌آمد، حاصل گردید که در ادامه روند این تولید، روزانه ۲۰۰۰۰۰ مترمربع انواع پارچه تا ۳۰۰ سانتی‌متر عرض تولید میگردید که در خاورمیانه کم‌نظیر بود.
سهم عمده این محصولات پس از تأمین بازارهای داخلی به‌منظور تقویت و ایجاد توان بالای صادرات نساجی راهی کشورهای آلمان، ایتالیا، ترکیه، یونان و فرانسه می‌گردید که هرکدام جزو مدعیان طرح در تولید نساجی جهان بودند و تولیدات این شرکت باقدرت توانست مقام قابل‌توجهی در میان این کشورها از آن خود کند؛ که در این راستا برای چند مرتبه افتخار دریافت لوح تقدیر به‌عنوان صادرکننده نمونه نصیب این کارخانه گردیده است.
در حال حاضر شرکت یزدباف با سرمایه ثبت‌شده ۳۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال و بیش از ۷۵۰۰ سهامدار در زمینی به مساحت ۲۷۰,۰۰۰ مترمربع با مجموعه‌ای از مدرن‌ترین ماشین‌آلات اروپایی و دانش فنی روز در کنار تلاش شبانه‌روزی بیش از ۱۴۰۰ پرسنل متخصص و سخت‌کوش خود و با بهره گرفتن از بهترین مواد اولیه، تولیدکننده انواع پارچه‌های پنبه‌ای و الیاف مصنوعی و مخلوط آن‌ها به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های نساجی خاورمیانه مطرح می‌باشد.
کارخانه‌های یزدباف تعهد به رعایت تمامی قوانین و مقررات را افتخار خود دانسته و برای پاسخگویی به نیازهای متعهد و روزافزون مشتریان خود رعایت اصول زیر را ضروری می‌داند:
بهبود مستمر فرایندهای شرکت
افزایش رضایت مشتریان
ایجاد تنوع در محصولات تولیدی
کاهش ضایعات و افزایش راندمان
افزایش سهم بازار و دستیابی به بازارهای جدید جهانی
۲- ۲۲-۱٫ اهم اقدامات صورت گرفته در جهت بالا بردن انگیزه کارکنان جهت افزایش تولید
برگزاری جلسات ماهیانه جهت بررسی عملکرد کارکنان.
ایجاد قسمتی در شرکت جهت پیگیری شکایات و پیشنهاد‌های مشتریان و کارکنان.
ایجاد صندوق قرض‌الحسنه‌ای در شرکت جهت پرداخت تسهیلات به کارکنان بر اساس نوع عملکرد آها.
اختصاص پاداش نقدی برای کارکنان به‌صورت سالانه به‌عنوان تشویقی.
اجرای ترفیع سمت کارکنانی که از سوی سرپرست آن‌ها تأیید و به مدیریت معرفی می‌شوند.
تدوین یک سیستم تعیین دست مزد مبتنی بر بهره‌وری به‌منظور افزایش بهره‌وری نیروی کار برای کار بیشتر و مفیدتر.
۲-۲۳٫ پیشینه تحقیق
در این بخش، اشاره‌ای مختصر به پیشینه داخلی و خارجی تحقیق می‌کنیم:
۲-۲۳-۱٫ پیشینه داخلی
در سال ۱۳۹۲ تحقیقی تحت عنوان « بررسی ارتباط بین جریان‌های نقد آزاد و نسبت Q توبین با طرح‌های پاداش مدیران» توسط «جهانشاد و همکاران» انجام شد. یافته‌های پاداش بیانگر این است که بین پاداش مدیران با هر دو معیار جریان‌های نقد آزاد و نسبت Q توبین رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. بنابراین افزایش پاداش مدیران سبب عملکرد شرکت می‌گردد؛ اما درصد مالکیت سهام هیات مدیره با هیچ‌یک از دو معیار جریان‌های نقد آزاد و نسبت Q توبین رابطه معناداری ندارد. (جهانشاهان و همکاران،۱۳۹۲)
در سال ۱۳۹۲ تحقیقی تحت عنوان « ترسیم مدل مفهومی بهره‌وری کارکنان با بهره گرفتن از رهیافت مدل‌سازی ساختاری تفسیری (موردمطالعه: معاونت طرح و برنامه دانشگاه فردوسی مشهد)» توسط« لطیفیان و همکاران» انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که ترکیب عوامل بهره‌وری کارکنان دانشگاه شامل ۷ بعد و ۵۹ شاخص است و مدل مفهومی بهره‌وری کارکنان در معاونت طرح و برنامه دارای دو سطح است. در سطح اول مدل به ترتیب ابعاد: ارتباط مدیران و کارکنان، عوامل انگیزشی، فرهنگ‌سازمانی، محیط کار، فناوری قرارداد و در سطح دوم ابعاد: کیفیت نیروی کار و عوامل فردی قرار دارد که این ابعاد همانند سنگ زیربنای مدل عمل می کند. بنابراین لازم است بهره‌وری کارکنان با ابعاد مذکور شروع شود تا زمینه برای بهره‌ور شدن سایر ابعاد در سطح بالاتر فراهم گردد (لطیفیان و همکاران، ۱۳۹۲).
در سال ۱۳۹۱ تحقیقی تحت عنوان « بررسی نظرات مدیران در مورد نظام پاداش‌دهی مدیران بر اساس مدل کارت امتیازی متوازن» توسط « مرادی و همکاران» انجام شد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد پاداش‌های درونی کارایی بیشتری برای تأثیرگذاری بر عوامل کارت امتیازی متوازن (جنبه مشتری) دارند. به‌عبارت‌دیگر احساس شایستگی، رضایت شغلی و توسعه شغلی در مدیران، می‌تواند جنبه مشتری و رضایت ارباب‌رجوع را در سازمان بهبود بخشد. همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که آزادی عمل و اختیار مدیران در حوزه کاری خود و افزایش مرخصی‌های در اختیار آن‌ها، موجب بهبود در جنبه‌های کارت امتیازی متوازن (جنبه مالی) خواهد شد. به‌علاوه این تحقیق مبین این نکته است که هنوز هم قوی‌ترین انگیزاننده برای مدیران، پاداش‌های مالی است. توجه به این پاداش‌ها نیز باعث بهبود شاخص‌های عملکردی سازمان مبتنی بر کارت امتیازی متوازن خواهد شد. آنچه جای تأمل دارد آن است که اغلب سازمان‌ها علیرغم توجه جدی به حوزه عملکرد از ارزیابی سایر جنبه‌های عملکردی سازمان (به‌غیراز معیارهای مالی) غافل شده‌اند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که اگر مدل پیشنهادی محققان برای اعطای پاداش مدیران در دستور کار سازمان‌ها قرار گیرد، جنبه‌های مذکور نیز از اهمیت لازم برخوردار شده و موردتوجه خواهند شد. تخصیص پاداش بر اساس کارت امتیازی متوازن باعث می‌شود که به همه جنبه‌های شرکت توجه گردد و پاداش پرداختی به مدیران فقط بر اساس معیارهای عملکرد کلی نباشد (مرادی و همکاران، ۱۳۹۱).
در سال ۱۳۹۱ تحقیقی تحت عنوان « تأثیر پاداش هیات مدیره و مالکیت نهادی بر مدیریت سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران» توسط «مرادزاده فرد و همکاران» انجام شد. در این تحقیق برای اندازه‌گیری مدیریت سود از مدل تعدیل‌شده جونز استفاده‌شده است. نتایج تحقیق با به‌کارگیری آزمون داده‌های ترکیبی اثرات تصادفی بیانگر آن است که بین مالکیت نهادی سهام و مدیریت سود رابطۀ منفی وجود دارد. به‌عبارت‌دیگر، با افزایش درصد مالکیت نهادی سهام، انعطاف‌پذیری شرکت برای مدیریت اقلام تعهدی کاهش می‌یابد. علاوه براین نتایج حاکی از آن است که بین میزان پاداش هیأت مدیره و مدیریت سود رابطۀ مستقیم وجود دارد. این موضوع می‌تواند به‌جای تمرکز بر اهداف کوتاه‌مدت سودآوری موجب توجه به حداکثر سازی ارزش بلندمدت شرکت شود. هرچه میزان و سطح مالکیت نهادی بیشتر باشد، نظارت بر مدیریت بهتر انجام می‌شود و این یک ارتباط مستقیم است. نظارت مالکان نهادی بر فعالیت‌ها و اقدامات مدیریت موجب کاهش توانایی‌ها و فرصت‌های آنان در استفاده از اقلام تعهدی اختیاری برای مدیریت کردن سود شده و این خود موجب بهبود کیفیت سود خواهد شد (۲۰۰۵Seifert, et al). با توجه به مطالب یادشده در بالا در این تحقیق نیز مشاهده شد که بین مالکیت نهادی و مدیریت سود رابطه منفی معنی‌دار وجود دارد و بین پاداش هیأت مدیره و مدیریت سود رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد. نتایج با نتایج ژی^[۴۰] و همکاران (۲۰۰۴، پارک و همکاران (Park, et al.2004) و خوش‌طینت و همکاران (۱۳۸۲) مطابقت دارد.) مرادزاده فرد و همکاران، ۱۳۹۱)
در سال ۱۳۹۱ تحقیقی تحت عنوان « شناسایی شاخص‌های کلیدی سنجش عملکرد افراد برای پرداخت پاداش» توسط « روغنی و همکاران» انجام شد. نتایج نشان دادند در شاخص‌های عملکرد فردی عامل مهارت‌های ادراکی بیشترین امتیاز با میانگین ۰۱/ ۴ را داشته که شامل سه شاخص استقبال از ایده‌های جدید، طرح‌های پیشنهادی مؤثر برای سازمان و توانایی فکر کردن و بروز خلاقیت و عامل مدیریت عملکرد کمترین امتیاز را با میانگین ۶۱/۳ با پنج شاخص به خود اختصاص داده‌اند. همچنین با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، در هر واحد سازمانی شاخص‌های عملکرد اختصاصی شناسایی و رتبه‌بندی گردید که به‌عنوان‌مثال در واحد تولید شاخص‌های میزان تسلط به اطلاعات و تخصص مربوطه با میانگین ۱۳ /۴ و نحوه استفاده از ابزارها و دستگاه‌ها با میانگین ۸۹ /۳ و میزان دقت در تولید محصولات با میانگین ۸۹ / ۳ بیشترین امتیاز را در نظرسنجی کسب نمودند. درمجموع با توجه به نتایج به‌دست‌آمده الگویی در خصوص نظام پاداش مبتنی بر عملکرد فردی مشتمل بر ۵ جدول که در هرکدام ۱۵ شاخص عمومی عملکرد فردی و ۵ شاخص اختصاصی عملکرد فردی بر اساس واحد سازمانی مربوطه ارائه گردید( روغنی و همکاران، ۱۳۹۱).
در سال ۱۳۹۱ تحقیقی تحت عنوان « ارتقاء فرهنگ‌سازمانی: کاربرد الگوی تعالی سازمانی ایران» توسط « سلمانی نژاد و همکاران» انجام شد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد هویت و ابتکار فردی در بین ابعاد از وضعیت مناسبی برخوردارند. درعین‌حال برخی از ابعاد فرهنگ‌سازمانی وضعیت مطلوبی ندارند. این تحقیق که منجر به شناسایی نقاط قوت و ضعف شاخصه‌های فرهنگ‌سازمانی در دانشگاه گردیده است، زمینه‌ساز گامی مهم جهت ارتقاء فرهنگ‌سازمانی و به‌تبع آن کیفیت خدمات آموزشی خواهد بود. (سلمانی نژاد و همکاران، ۱۳۹۱)
در سال ۱۳۹۰ تحقیقی تحت عنوان بررسی رابطه بین طرح‌های پاداش مدیران و معیارهای اقتصادی ارزیابی عملکرد در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران» توسط « سجادی و همکاران» انجام شد. بررسی‌ها با بهره گرفتن از داده‌های ترکیبی، حاکی از رابطه معنی‌دار بین پاداش پرداختی به مدیران با معیارهای اقتصادی (ارزش‌افزوده اقتصادی، ارزش‌افزوده بازار و ارزش‌افزوده اقتصادی تعدیل‌شده) ارزیابی عملکرد است. همچنین یافته‌ها حاکی از رابطه معنی‌داری بین درصد مالکیت سهام مدیران باارزش افزوده بازار و عدم رابطه معنی‌دار با دیگر معیارهای اقتصادی ارزیابی عملکرد موردبررسی بوده است (سجادی و همکاران، ۱۳۹۰)
در سال ۱۳۹۰ تحقیقی تحت عنوان « موانع استفاده از مدل جایزه کیفیت ایران در آموزش علوم پزشکی کشور و ارائه راهکار، یک مطالعه کیفی» توسط « دهنویه و همکاران» انجام شد. مهم‌ترین موانع یادشده شامل ویژگی‌های خاص محیط دانشگاهی، ضعف در عملکرد مدیران ارشد، مشارکت ضعیف، ضعف در نوآوری، ضعف ارتباطی، ضعف در بسترسازی و ایجاد ثبات در فرایند بهبود، ضعف در تخصیص منابع و مشکلات ناشی از عوامل محیطی بود. می‌توان چنین نتیجه‌گیری نمود که با توجه به استفاده گسترده از مدل EFQM^[41] در مؤسسات آموزشی کشورهای مختلف و موانع مشاهده‌شده، در گام اول می‌بایست این موانع برای سازمان‌دهی آموزشی مشخص و در مرحله بعد علل ریشه‌ای آن‌ها شناسایی و راه‌کارهای لازم برای رفع آن‌ها اندیشیده شود. (دهنویه و همکاران، ۱۳۹۰)
در سال ۱۳۹۰ تحقیقی تحت عنوان «تبیین الگوی اثربخش تشویق کارکنان بخش عمومی با رویکردی کل نگرانه به پاداش» توسط «الوانی و همکاران» انجام شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که میان عناصر پاداش کل، انگیزش و عملکرد همبستگی معنی‌داری وجود دارد. چنین رابطه مثبت و معناداری میان عناصر پاداش کل و عملکرد نیز یافت شد. میان انگیزش کاری و عملکرد کارکنان رابطه معنی‌داری به دست نیامد. ضمن این‌که از میان عناصر پاداش کل، پاداش گروهی – رابطه‌ای و فردی – تبادلی از تأثیر بیشتری بر متغیرهای وابسته برخوردار بودند. لازم به ذکر است که روابط مذکور با کمک مدل‌سازی معادلات ساختاری در قالب یک الگو ارائه‌شده است (الوانی و همکاران، ۱۳۹۰).
در سال ۱۳۸۹ تحقیقی تحت عنوان « بررسی مداخله و پیش‌ران‌های راهبرد مدیریت عملکرد پاداش بنیان» توسط «کاندولا” انجام شد. پاداش در مدیریت عملکرد کارکنان بسیار اهمیت دارد. در حقیقت پاداش پایه رفتارهای انگیزشی کارکنان است. راهبرد پاداش اثربخش در پایان باعث بالا بردن سطوح انگیزشی می‌شود، درحالی‌که راهبرد پاداش ناکارآمد موجب بی‌انگیزگی را فراهم می‌آورد. این شمشیر دو لبه باید به شیوه‌ای علمی و نظام‌مند مدیریت گردد. اهمیت راهبرد پاداش در کسب تعالی عملکرد کارکنان ۱۰ عامل است که عبارت‌اند از:
پاداش منبع پربار اثربخشی سازمان
پاداش واسطه بین سازمان و کارکنان
پاداش راهی برای موفقیت انگیزشی چندگانه
پاداش عامل انگیزش
پاداش راهنمای عملکرد
پاداش منع تشخیص استعدادها
پاداش منبع مشارکت کارکنان
پاداش منبع نوآوری
پاداش منبع رقابت‌پذیری
پاداش منبع هماهنگی سازمانی (کاندولا، ۱۳۸۹)
در سال ۱۳۸۹ تحقیقی تحت عنوان بهره‌وری و نظام پرداخت» توسط « نجابت» انجام شد. نتیجه این مقاله این شد که نظام پرداخت یکی از اجزای کلیدی سیستم مدیریت منابع انسانی است که عملکرد آن نقش مؤثری در بهبود بهره‌وری نیروی کار و متعاقباً بهره‌وری کل سازمان خواهد داشت. در این خصوص روش‌های گوناگونی وجود دارد که از طریق آن‌ها می‌توان عملکرد نظام پرداخت را در جهت ارتقای بهره‌وری کلی سازمان قرارداد، به‌نحوی‌که در بهترین حالت، استراتژی پاداش با استراتژی کلی شرکت هماهنگ شده و منجر به تحکیم و تقویت یکدیگر می‌شوند. در این صورت سیستم‌های پاداش از طریق تأثیرگذاری بر رفتارهای فردی و سازمانی می‌توانند به بهبود عملکرد سازمان کمک کنند.(ر.ک. آرمسترانگ،۱۳۸۱:۲۷۵). البته تفاوت‌های موجود میان سازمان‌های مختلف ایجاب می‌کند که هر سازمانی متناسب با شرایط خاص و ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، روش متفاوتی را در خصوص متناسب کردن عملکرد نظام پرداخت با الزامات بهره‌وری به کار گیرد. در این رابطه سازمان‌ها و نهادهای مختلف، می‌توانند بر طبق فعالیت‌ها و اهداف سازمانی خود، از راهبردها و استراتژی‌های متنوعی در جهت افزایش تأثیر عملکرد نظام پرداخت بر بهبود بهره‌وری سازمان، استفاده نمایند (نجابت،۱۳۸۹).
در سال ۱۳۸۹ تحقیقی با عنوان «طراحی مدل تعالی منابع انسانی در سازمان‌های دولتی ایران با بهره گرفتن از تکنیک دلفی فازی» توسط «میر سپاسی و همکاران» انجام شد. با توجه به تغییرات روزافزون جامعه بشری و تغییر انتظارات ذینفعان سازمان‌ها، به نظر میرسد ارائه یک نسخه واحد مدل تعالی برای تمامی کشورها و سازمان‌های آن‌ها نمی‌تواند پاسخگو باشد و در این میان به رهگیری از یک مدل بومی تا حد زیادی خلأهای موجود را پرمی نماید. مدل ارائه‌شده در این مقاله قادراست زمینه را جهت توسعه منابع انسانی در سازمان‌های دولتی ایران فراهم نموده آن‌ها را قادر سازد تا ضمن آسیب‌شناسی جامع سیستم مدیریت منابع انسانی، طرح‌ها و اقدامات بهبود را استخراج نموده و موقعیت خود را در فرایند بلوغ منابع انسانی مورد ارزیابی قرار دهند (میر سپاسی و همکاران، ۱۳۸۹).
در سال ۱۳۸۷ تحقیقی به‌عنوان «ارزیابی بین پاداش و افزایش تولید با بهره گرفتن از معادلات همزمان» توسط “کرامتی و همکاران» انجام شد. تحلیل معادلات همزمان، حاکی از آن است که رابطه بین متغیرها با نتایج مورد انتظار در بعضی موارد مطابقت ندارد. به‌عبارت‌دیگر، پرداخت پاداش برمبنای تولید لزوماً اثربخش نبوده است (کرامتی و همکاران،۱۳۸۷).
در سال ۱۳۸۷ تحقیقی به‌عنوان « آسیب‌شناسی مدیریت منابع انسانی باهدف بهبود و توسعه» توسط « توکلی دارستانی و همکاران» انجام شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اولویت آسیب‌های هریک از عوامل و همچنین علل ریشه هر آسیب (به ترتیب گستردگی آسیب) عوامل ساختاری شامل گزینش و استخدام، انتصاب و ارتقای شغلی و ارزیابی عملکرد، عوامل رفتاری شامل انگیزش و رضایت شغلی، رهبری، فرهنگ‌سازمانی و امنیت شغلی و عوامل زمینه‌ای شامل پیمانکاران و مشاوران که از کمترین آسیب برخوردار بوده باشد( توکلی و همکاران، ۱۳۸۷).
در سال ۱۳۸۶ تحقیقی به‌عنوان « ارزیابی عملکرد مدیریت منابع انسانی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بر اساس مدل تعالی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت با دو رویکرد پرسشنامه و پروفرما»توسط « فرزانه اقبال و همکاران»انجام شد؛ که به این نتیجه رسیدند که با ارزیابی عملکرد بر اساس مدل تعالی سازمانی می‌توان به نقاط قوت و فرصت‌های بهبود دست‌یافت تا فعالیت‌ها یا الگوبرداری روی حوزه‌هایی متمرکز شود که بیشترین منافع را برای سازمان دارند، و با مداخله در حوزه‌های بهبود، و پیگیری تغییرات لازم در مسیر تعالی گام نهاد. در ضمن برای رسیدن به پیشرفت کامل اقدامات زیر ضروری است: جمع‌ آوری، تجزیه‌وتحلیل و استفاده از اطلاعات مربوط به محیط داخلی و خارجی سازمان به هدف بازنگری در استراتژی‌ها و خطی مشی‌های تهیه‌شده در سازمان و اعمال این تغییرات در مأموریت و چشم‌انداز سازمان شناسایی و تعیین ارتباط تنگاتنگ موجود بین استراتژی‌ها و ارزش‌های موردقبول سازمان توجه و تأکید بر طراحی سیستم‌های مدیریتی، کلان و جامع در سطح سازمان برای یکپارچه‌سازی فعالیت‌های سازمان و جلوگیری از بروز خطاها و اشتباهات و یا حذف علل وقوع آن‌ها ارزیابی فعالیت‌های سازمان بر اساس مقایسه عملکرد واقعی با عملکرد برنامه‌ریزی‌شده ارزیابی عملکرد داخلی و شناسایی شاخص‌های کلیدی موفقیت (شاخص‌هایی که بیشترین رشد را در افزایش ارزش‌افزوده سازمان ایجاد می‌کنند.)(اقبال و همکاران، ۱۳۸۶)
در سال ۱۳۸۶ تحقیقی تحت عنوان «انواع پرداخت‌های تشویقی» توسط« خلیل نژاد » انجام شد. تحقیقات نشان می‌دهند که پرداخت‌های تشویقی فردی در حدود ۳۰% و پرداخت‌های تشویقی گروهی در حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد بر عملکرد افراد و درنتیجه عملکرد کل سازمان اثر می‌گذارد (خلیل نژاد،۱۳۸۶).
در سال ۱۳۸۳ تحقیقی به‌عنوان بررسی اثر قراردادهای بدهی، هزینه‌های سیاسی، طرح‌های پاداش و مالکیت بر مدیریت سود در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران» توسط «پورحیدری و همکاران» انجام شد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که به‌طور میانگین بین نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام و دست‌کاری سود ارتباط مثبت و معناداری وجود ندارند. بررسی ارتباط متغیر اندازه (کل فروش) و دست‌کاری سود نشان داد که برخلاف نتایج تحقیقات غربی با افزایش اندازه شرکت، مدیریت انگیزه بیشتری جهت افزایش سود در جهت ارائه تصویری بهتر از عملکرد خود به سهامداران مسئولین دارند. یکی دیگر از متغیرهای مورداستفاده جهت بررسی اثر فشارهای سیاسی در رابطه با مدیریت سود، تعداد کارکنان شرکت بوده است. نتایج نشان داد که شرکت‌هایی که از تعداد بیشتری کارمند برخوردار می‌باشند، فشارهای سیاسی وارده بر آن‌ها نیز بیشتر است. درنتیجه مدیریت این‌گونه واحدها جهت کاهش فشار وارده اقدام به کاهش سود می‌نمایند. نتیجه آزمون فرضیه‌های متغیر پاداش و مالکیت حاکی از عدم ارتباط معناداری بین متغیرهای ذکرشده و دست‌کاری سود بوده است(پورحیدری و همکاران، ۱۳۸۳).

________________
¨ کنشهای اساطیری
- عاشق شدن
در این قصه، شاهزاده با شنیدن صدای دختر عاشق وی میشود (رجوع شود به قصهی ۸).
- سخن گفتن با حیوانات
(رجوع شود به قصهی ۷)
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
-غار
غارها معمولا از دیرباز محل عبادت و نیایش بوده این موضوع در آئین میترا و دیگر آئینهای مذهبی دیده میشود.
سابقهی قرار گرفتن غار به عنوان مکان نیایش به میترائیسم برمیگردد. در مهرپرستی مغاک، دخمه و یا غارهایی به نام مهراوه وجود دارند که جایگاه پرستش مهر یا میترا بودهاست (یاحقی،۱۳۸۸: ۴۷). هم‌چنان غارها مکان زندگی افراد نیز بوده است، به این موضوع در حکایت‌ها و داستان‌هایی از ادب فارسی اشاره شده است؛ به طور مثال در قصه‌ی ۴۴ از همین مجموعه، شخصیت‌ احمد خان در غار زندگی می‌کند. در این قصه هم دختر بعد از نجات یافتن از کشته شدن به غاری پناه میبرد و قرآن میخواند.
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
در این قصه، ستایش عفت و پاکدامنی زنان و مذمت هرزهگردیهای مردان است. در این قصه دو طبقه‌ی اجتماعی در مقابل هم قرار ندارند، بلکه تنها صحبت از یک طبقه است. تاجر از طبقات متوسط رو به رفاه جامعه است و اشاره به رفتن به سفر حج نیز این مطلب را تأیید می‌کند، چراکه در گذشته تنها ثروتمندان قادر به رفتن به اینگونه سفرها بودهاند. مورد دیگر شاهزادهای که جز طبقهی مرفه و حاکم است و از روی صدا عاشق دختر میشود و در نهایت هم با اثبات بیگناهی دختر دوباره با او زندگی میکند. از شخصیت‌های این قصه میتوان از پیرزن نام برد که غالبا در ادبیات فارسی نقش حیلهگری و مکاری را دارد و بیشتر به افراد خبیث قصه کمک میکند تا به آرزوهای شومشان دست یابند. البته این موضوع میتواند متأثر از فرهنگ، باورها و اساطیر هندی باشد؛ کما اینکه این قصه متعلق به سرزمین سیستان و نزدیکی این سرزمین با هند بیش از دیگر نقاط ایران است. در این قصه برای اولینبار شاهد این هستیم که ضدقهرمان یک مرد است و این امر به ندرت در قصهها اتفاق میافتد. عموی دختر و وزیر، ضدقهرمان هستند که در نهایت هم به سزای اعمالشان میرسند. مورد دیگری که باید دراینجا مطرح کرد، قرآن خواندن دختر است و این نشان میدهد که قصه متأثر از اسلام بوده است.

¨ آداب ورسوم
__________
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت و ثروت
____________________
■ عناصر روان شناسی
مقاومت دختر در مقابل در خواستهای خلاف عفت عمو و وزیر شبیه به پاک ماندن و تن درندادن به هیچ عشق دیگری است که شیرین، همسر خسروپرویز و سمن ناز، همسر جمشید انجام میدهند. این پارسایی در واقع سومین مرحلهی شناخت مادینهی روان است. « سومین مرحلهی شناخت مادینهی روان، رده و پایهی پارسایی آن است. این سومین مرحله میتواند به وسیلهی مریم باکره نشان داده شود، مرحلهای که در آن، عشق، خود را تا به مقام پارسایی روح بالا میبرد» (اتونی،۱۳۹۰: ۴۲).
علاوه بر آن در قصهها پرندگانی که به یاری انسانی دردمند میآیند، در واقع فرشتهی نگاهدار انسان هستند. « پرندگانی چون کبوتر، قناری، بلبل و خروس با لی بیدو در ارتباطند. کبوتر پیک عشق یا قاصد عاشق است هنگامی که در قصه پرندگان کوچک ظهور میکنند، یقین می‌توان کرد که کار به سرانجام میرسد» (ستاری، ۱۳۵۱، ۱۳، ۷۶). در این قصه هم کبوترانی را که به کمک دختر میآیند میتوان نیروهای یاریگری دانست که او را نجات دهند. این نیروی یاریگر را هم میتوان عشق خواهر و برادری دانست که مانع کشتن دختر توسط برادرش میشود.
■ باورهای عامیانه و خرافی
_________________
■ سایر عناصر
این قصه به قصهی یوسف پیامبر(ص) اشاره دارد. آنجا که برادر خون یکی از کبوتران را بر پیرهنی میریزد و به نشانهی کشته شدن دختر به نزد پدر میبرد.
۳-۱۷- آسهنی
این مورد نیز متلی از سرزمین مازندران و در واقع همان متل گنجشگک اشیمشی است، به دلیل ساختار متفاوت با قصهها به آن پرداخته نشده است.
۳-۱۸- آسیابان و روباه
* خلاصهی قصه
مرد زحمتکشی بود که هر روز چند نان میپخت؛ اما شب هنگام همهی نانها به سرقت می‌رفت. روزی مرد در کمین نشست و روباه را هنگام دزدی غافلگیر کرد. مرد روباه را کتک مفصلی زد و او را ناچار ساخت تا همهی نانهایی را که دزدیده بود از مخفیگاه درآورد و به او بازگرداند.
■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتهای اساطیری
____________
¨ کنشهای اساطیری
____________
¨ موجودات و پدیده های اساطیری
________________
■ عناصر اجتماعی
¨ طبقات اجتماعی، شخصیتها و روابط بین آنها
این قصه، قصه‌ی مرد زحمت‌کشی است که مورد ظلم روباهی واقع می‌شود؛ اما در پایان مرد روباه را مجازات کرده و تمامی نان‌های خود را پس می‌گیرد. از ارتباط روباه با مرد در پایان قصه‌ می‌توان چنین گفت که ممکن است روباه نماد انسان‌های دزد باشد که حاصل دست‌رنج دیگران را به غارت می‌برد. این ویژگی با آن‌چه که در قصه‌ی ۳ در مورد روباه گفته شد، مطابقت دارد.
¨ آداب و رسوم
__________
¨ وضعیت اقتصادی و رابطه با قدرت وثروت
________________
■ عناصر روانشناسی
___________
■ باورهای عامیانه و خرافی
___________
■ سایر عناصر
حیلهگری و مکاری همیشه امری مذموم و ناپسند بوده، این موضوع در قصهها نیز نمود داشته است. این قصه، علاوه بر آ‌ن‌چه در قسمت عناصر اجتماعی گفته شد می‌تواند به نوعی ترسیم‌کننده‌ی رابطه‌ی انسان با محیطش نیز باشد. مردم، به ویژه در منطقهی کردستان که قصه از آنجا برخاسته است، به دلیل بافت زندگی روستایی همیشه از حیواناتی نظیر روباه آسیب میدیدند. در نتیجه درباره‌ی این گونه حیوانات و مبارزهی آدمی با آنها قصه‌هایی ساخته شده است.
۳-۱۹- آفتاب و مهتاب
* خلاصهی قصه
روزی، خیاطی خوابی دید. پدرش هر چه به او اصرار کرد، خوابش را تعریف نکرد. پدر شکایت او را به حاکم برد. پسر در مقابل اصرارهای حاکم هم حاضر نشد خوابش را تعریف کند. حاکم او را به زندان انداخت. روزی، دختر حاکم به زندان رفته بود، در آنجا عاشق پسر شد. روزها گذشت تا اینکه حاکم کشور همسایه چند معما برای حاکم فرستاد، هیچکس نتوانست جواب معماها را بیابد، تا اینکه پسر را آوردند و او همهی معماها را جواب داد. پادشاه که از کار وی خشنود بود، دختر خود را به وی داد. حاکم همسایه هم وقتی فهمید آنکس که معماها را جواب داده پسرک خیاط بوده، دختر خود را به وی داد. روزی، پسر خیاط با زنان و فرزندانش نشسته بود، حاکم از او در مورد خوابی که چند سال پیش دیده بود، پرسید. پسر جواب داد: «خواب دیدم با دخترهای دو حاکم عروسی کردهام و از آنها دو تا بچه دارم، مثل حالا». حاکم متعجب شد و گفت: «چرا همان موقع خوابت را تعریف نکردی؟» پسرک گفت: «اگر میگفتم آنچه را که در خواب دیده بودم دیگر تعبیر نمیشد».
■ عناصر اساطیری
¨ شخصیتها اساطیری
___________
¨ کنشهای اساطیری
-آینده بینی

براساس ماده ۱۴ قانون مسئولیت مدنی : هر گاه چند نفر مجتمعاًزیانی وارد آورند، متضامناً مسئول جبران خسارت وارده هستند. در این مورد، میزان مسئولیت هریک از آنان به توجه به نحوه مداخله هریک، از طرف دادگاه تعیین خواهد شد.»
در رویه دادگاه ها معمولاً برای تعیین مسئولیت هریک از اسباب، توسط کارشناس میزان تقصیر هر کدام را مشخص کرده و آن را ملاک عمل قرار می دهدو به طور مساوی بین عاملین خسارت تقسیم خواهد شد.^[۱۸۰]

با توجه به این که اصولاًاداره کننده و سرگروه قاچاق کودکان اصولاً اداره کننده و عامل اصلی بوده و نقش فعال در ارتکاب جرم دارد و در حقیقت موتور دستگاه مجرمانه است،طبیعی است که اجرای عدالت در چنین شرایطی مجازات شدیدتری را طلب کند و چون سنگینی مجازات در برخی موارد می تواند خود دلیلی برای جلوگیری از ارتکاب جرم باشد.^[۱۸۱]

۶- مسئولیت دولت در قبال ازدواج کودکان

ازدواج اجباری دختران در سنین پایین که معمولأ به اصرار و خواست خانواده ها به صورت قهری صورت می گیرد از مصادیق سوء استفاده جنسی از اطفال بشمار می رود.طبق تصویب نامه ای که مجمع سازمان ملل متحد در سال ۱۹۶۵ مبنی بر رضایت در ازدواج،و حداقل سن و ثبت ازدواج مقرر نموده است حداقل سن برای ازدواج نباید کمتر از ۱۵ سال تمام باشد. لذا باید گفت این جرائم از جرائم غیر قابل گذشت می باشد. بر اساس قرار داد بین المللی تکمیلی منع بردگی و فروش و برده داری و ترتیباتی مشابه بردگی است (مصوب ۱۹۵۶ م)((هر ترتیب و یا رسوم ویا قانونی که به موجب آن پدر یا مادر یا قیم حق داشته باشد زنی را بدون این که رضایت داشته باشد به عقد ازدواج دیگری در آورند،برده فروشی محسوب و ممنوع است.هم چنین هر رسم ورسومی که اجازه زیر ۱۸ سال بوسیله والدینش به ازدواج دیگری در بیاید ممنوع است).
یکی از مباحثی که در حقوق خانواده مطرح است و نیازمند درنگ و تامل و بازنگری است ازدواج دختران نابالغ توسط ولی قهری است. این موضوع در فقه اسلامی به گونه ای طرح شده که بحث و بررسی جدی را می طلبد. در فقه اسلامی به صورت قطعی پذیرفته شده که پدر یا جد پدری می تواند دختر نابالغ را به ازدواج در آورد و پس از سن قانونی طبق عقیده غالب فقیهان حق فسخ عقد ازدواج را ندارد. ^[۱۸۲]
در اینجا لازم است به چند موضوع توجه نماییم یکی این که آیا بر اساس دلایل فقهی پدر و جد پدری چنین حقی دارند یا نه ؟دوم این که مجوز اقدام آنان چیست و آیا باید مصلحت کودک پس از بلوغ در نظر گرفته شود یا خیر؟ با توجه به پرداختن به این موضوعات نگاهی به اسناد بین المللی و حقوق مدنی ایران مفید خواهد بود. در بند دوم کنوانسیون رفع تبعیض از زنان که در سال ۱۹۷۹ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسیده آمده است : « نامزدی و ازدواج فرزند دارای قدرت اجرایی نمی باشد و کلیه اقدامات ضروری من جمله وضع قانون برای تعیین سن مناسب ازدواج به عمل آید و ازدواج در دفاتر رسمی ثبت گردد. » ^[۱۸۳]
در ماده ۲۳ میثاق حقوق مدنی سیاسی که در سال ۱۹۶۶ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید آمده است :
۱- حق نکاح و تشکیل خانواده برای زنان و مردان از زمانی که به سن ازدواج می رسند، به رسمیت شناخته می شوند.
۲- هیچ نکاحی بدون رضایت آزادانه و کامل طرفین آن منعقد نمی شود.^[۱۸۴] به جزء این ها در موارد دیگری نیز به اشاره بر این ممنوعیت تأکید شده است. ^[۱۸۵]که در حقوق مدنی ایران این موارد را پشت سر گذرانده است.
در ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی مصوب ۱۳۱۳ آمده است : « نکاح اناث قبل از رسیدن به سن ۱۶ سال تمام و نکاح ذکور قبل از ۱۸ سال تمام ممنوع است معذالک در مواردی که مصلحتی اقتضاء کند، با پیشنهاد مدعی العموم و تصویب محکمه ممکن است استثنائاً معافیت از شرط سن اعطا شود : ولی در هر حال این معافیت نمی تواند به اناثی داده شود که کمتر از ۱۳ سال تمام و به ذکوری که کمتر از ۱۵ سال تمام دارند.^[۱۸۶] » در ماده ۲۳ قانون حمایت خانواده، مصوب ۱۳۵۳،ماده ۱۰۴۱ بدین شکل اصلاح می شود : « ازدواج زن قبل از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام و مرد قبل از رسیدن ۲۰ سال تمام ممنوع است. معذالک در مواردی که مصالحی اقتضاء کند، استثنائا در مورد زنی که سن او ۱۵ سال کمتر نباشد و برای زندگی زناشویی استعداد جسمی و روانی داشته باشد و به پیشنهاد دادستان و تصویب دادگاه شهرستان ممکن است معافیت از شرط سن اعطا شود. زن یا مردی که بر خلاف مقررات این ماده با کسی که هنوز به سن قانونی برای ازدواج نرسیده، ازدواج کند، حسب مورد به مجازات های مقرر در ماده ۳ قانون ازدواج مصوب ۱۳۱۶ محکوم خواهد شد.»^[۱۸۷]در سال ۱۳۱۶ ماده ۱۰۴۱ اصلاح و برای ۵ سال به صورت آزمایشی به اجرا در آمد. اصلاحیه جدید از این قرار بود : نکاح قبل از بلوغ ممنوع است. تبصره : «عقد نکاح قبل از بلوغ با اجازه ولی صحیح است، به شرط رعایت مصلحت مولی علیه»^[۱۸۸] این اصلاحیه در سال ۱۳۷۰ به تصویب نهایی رسید و به صورت قطعی به اجرا در آمد. این اصلاحیه بر اساس فتوای مشهور فقهای امامیه صورت گرفته است. اکنون به طور اجمالی محور های سه گانه در این خصوص را بیان می نماییم :
۱- ولایت قهری در نکاح صغیره : همه فرق فقهی نکاح صغیره را از سوی ولی جایز می دانند. در میان فقیهان شیعی از مخالفی نام برده نشده، جز ابن ابی عقیل که با ولایت جد مخالف است.و در میان اهل سنت از سه تن یاد شده که با اصل تجویز مخالفند و آنها عبارتند از : عثمان البتی، ابن شبرمه و ابوبکر الاصم. و نیز «ابن حزم » با تزویج پسر خردسال مخالف است. و در کتب اهل سنت برای جواز به پنج دلیل استدلال شده است : ۱- آیه ۴ سوره طلاق،۲-ایه ۳۲ سوره نور،۳ - سیره پیامبر (ص)،۴ - به سیره برخی صحابه چون حضرت علی (ع)،۵ - به مصلحت استدلال شده است.
۲- رعایت مصلحت در نکاح صغیره : شکی نیست که اگر جواز نکاح صغیره فی الجمله ثابت شد، خود نمی تواند مجری آن باشد، زیرا اهلیت اجرای عقد را ندارد. از این رو این امر در اختیار اولیای او است. حال سخن این است که دایره اختیار تا چه اندازه است ؟ آیا اولیا مجازند هرگاه اراده کردند، دست به چنین عملی بزنند، یا اقدام آنان منوط به مفسده است و یا مشروط به مصلحت ؟ مورد اول که قطعی است که مورد قبول کسی واقع نشده و اختلاف در دو مورد دیگر است ؛بدین معنا که آیا صحت تزویج منوط به عدم مفسده است یا مشروط به وجود مصلحت ؟ مشهور فقهای امامیه رعایت مصلحت را مصحح نکاح می دانند،ولی گروه دیگر عدم مفسده را کافی دانسته اند،بدین دلیل که ادله مقید به رعایت مصلحت نشده است.^[۱۸۹]در برابر اینان باید گفت : ادله مقید به عدم مفسده هم نیست. به نظر می رسد جواز اقدام به تزویج صغیره منوط به مصلحت است،زیرا : ۱- دلیل لفظی که اطلاق داشته باشد و تزویج صغیره را به طور عام تجویز کند، در دست نیست. قدر متیقن ادله موردی خواهد بود که در کار اولیای عقد مصلحت باشد.
۲- به فرض که دلیل لفظی در مساله باشد، منصرف به صورت مصلحت است، زیرا هدف از ولایت حمایت از مولی علیه است. ولی می خواهد ناتوانی مولی علیه را جبران کند. خواه ناتوانی به جهت صغر باشد یا جنون و یا امر دیگر.
۳- اولویت مشهور علما بر اساس آیه ۱۵۲ سوره انعام : « ولا تقربوا مال الیتیم الا بالتی هی احسن ؛به اموال یتیم جز به زیبایی نزدیک نشوید » معتقدند که تصرف در اموال طفل باید به رعایت مصلحت باشد. بر این اساس به طرق اولی تصرف در زندگی آینده کودک باید با رعایت مصلحت باشد.
۴- ولایت اولیای امر ی عقلایی است و عقلاء مصلحت را عنصر اساسی می دانند. به تعبیر دیگر، اختیار ولی، تعبدی نیست،بلکه قاعده ای عقلایی است که دلایل شرعی نیز آن را تأیید و امضاء می کند.^[۱۹۰] به نظر می رسد با توجه به این دلایل،رعایت مصلحت،شرط صحت انعقاد عقد نکاح از سوی ولی است.
قاعده لاضرر یا برخی از ادله لفظی دیگر برای اعتبارعدم مفسده کافی نیست،زیرا زمانی نوبت به این ادله می رسد که دلیل بر اعتبار مصلحت نباشد و با وجود دلایل یاد شده، چنین استدلالی بی وجه است.^[۱۹۱]حال که رعایت مصلحت لازم است با توجه به این که تفسیرها از مصلحت متفاوت است در مثل شیخ طوسی رعایت مصلحت را در ازدواج معتبر می داند. اما از سوی دیگر می گوید :« پدرمی تواند دختر نا بالغش را به دیوانه و یا جذامی و یا برده شوهر دهد. شافعی در این مسئله مخالف است، اما دلیل ما این است که : همتایی و کفویت به چنین اوصافی نیست و اصل، اباحه است و منع، دلیل می خواهد.»^[۱۹۲] حکومت های دینی می توانند برای جلوگیری از سوء استفاده سیستم قضایی را ناظر بر اجرای صحیح این حکم بدانند، بدین معنا که احراز مصلحت باید توسط قاضی تأیید شود و سپس اولیاء براین امر اقدام کنند.
۵- مورد آخر این که آیا دختر خردسال پس از بلوغ حق خیار دارد یا نه ؟ مشهور فقهای امامیه و نیز فقیهان اهل سنت معتقدند که چنین حقی برای دختر نیست. در فقه امامیه، در این زمینه به اجماع و روایات استناد شده است. پس از بررسی نظرات و روایات مختلف در خصوص خیار دختر،به طور خلاصه می توان گفت : خیار پس از بلوغ برای دختر ثابت است، به وجوهی که یاد شده فهرست وار به آن اشاره می شود : الف - اگر دو دسته روایت موافق و مخالف را معارض دانستیم، ترجیح با روایاتی است که برای دختر پس از بلوغ حق خیار قایل است،زیرا روایات مخالف هم با اصول عقلایی موافق است و هم با فتوای اهل سنت مخالفت دارد. ب- اگر این روایات را معارض ندانیم، بدان دلیل که مدلولی اخص از روایات موافق دارد، در نتیجه روایات مخالف مقید آنها است ؛بدان معنا که صورت ازدواج پسر و دختر خردسال را استثنا می کند. و چون این فرض خصوصیتی ندارد،هر گاه یک طرف عقد خردسال باشد،پس حق خیار دارد. ج-اگر نتوانیم براساس روایات خاص حق خیار را ثابت کنیم،به کمک قاعده لاضرر لزوم عقد نکاح پس از بلوغ بر داشته می شود و خردسالان به بلوغ رسیده،می توانند معامله را فسخ کنند.
از مطلب فوق چنین می توان نتیجه گرفت که :
۱- دلیل لفظی یا عقلی که بتوان به عموم و اطلاقش تمسک جست و تزویج کودکان را جایز شمرد،وجود ندارد. بر این اساس باید به حداقل اکتفا کرد. ۲- رعایت مصلحت،عنصر اساسی در اقدام اولیا است و بدون آن عقد محکوم به بطلان است.
۳- مرجع تشخیص مصلحت برای ازدواج کودکان عرف جامعه و عقلا می باشد.
۴- سیستم قضایی می تواند جهت احراز مصلحت نظارت کند و حکومت های دینی می توانند با وضع قوانین،اقدام اولیای صغار را در چار چوب قوانین کنترل کنند.
۵- کودکان پس از بلوغ،حق خیار دارند و می توانند ازدواج را بر هم بزنند.
فصل سوم:

قلمرو مسئولیت مدنی ناشی از کودک آزاری و سوء رفتارهای عاطفی با کودکان

قلمرو مسئولیت مدنی ناشی از کودک آزاری

گاهی کودکان از لحاظ جسمی مورد تعرض دیگران قرار میگیرند و گاهی والدین در برخورد با آنها سوء رفتار اعمال میکنند. از پرداخت نفقه به آنان خودداری میکنند. در مواردی با تعرض جنسی باعث آسیب به آنان میشود. حال در این فصل برای روشن کردن موضوع مطالبی ازقبیل نفقه وترک انفاق به اولاد، خسارات مازاد بردیه، و نفعات گذشته و آینده آنها و ازاله بکارت مورد بررسی قرار میگیرد.

مبحث اول: ترک انفاق اولاد

هیچ تردیدی وجود ندارد، که پدر و مادر و فرزندان ملزم به انفاق به یکدیگر هستند. مقصود از الزام این است که اعضای خانواده در تامین معاش به یکدیگر کمک نماید.
در قانون مدنی احکام ویژه ای در رابطه نفقه زوجه نسبت به زوج و نفقه اولاد وجود دارد و از طرفی احکام نفقه اقارب در میان خویشاوندان می باشد. در این مبحث به توضیح احکام نفقه اولاد می پردازیم: ابتدا معنی نفقه. بعد قوانین مدنی در رابطه با پرداخت نفقه اولاد و سپس نفقات گذشته و آینده مورد بررسی قرار می گیرد.

گفتار اول: تعاریف

در ابتدا قبل از آنکه به تبیین مفهوم ترک انفاق بپردازیم، لغات «ترک» و «انفاق» را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

۱- ترک

از لحاظ واژه‌شناسی، ترک به معنای «واگذاشتن، دست کشیدن، دست برداشتن، هلیدن، هشتن و رها کردن» دانسته شده است.^[۱۹۳] با عنایت به معانی مذکور مشخص می‌شود که واژه ترک را می‌توان دارای دو جنبه متمایز دانست: ۱- انجام ندادن یک رفتار بصورت کلی ۲- رها کردن رفتاری که شخص بدان اشتغال داشته است. لذا می‌توان گفت ترک انفاق اعم از آن است که شخص از ابتدا نفقه منفق‌علیه را نپردازد یا آنکه پس از مدتی که نفقه طرف را می‌داده از ادامه تأدیه نفقه دست بردارد.

۲- انفاق

انفاق به معنای دادن نفقه و تأدیه آن می‌باشد. بنابراین ضرورت دارد که مفهوم نفقه در اینجا تبیین شود.
از نظر علم لغت، نفقه به آنچه که انفاق میشود اطلاق میگردد و جمع آن نِفاق میباشد و انفاق مال به خصوص معنای اصطلاحی نفقه، نظرات متعددی مطرح شده است.
به عقیدهی برخی نفقه به هزینه خوراک و پوشاک و اثاث خانه و مسکن میگویند.^[۱۹۴]
همچنین گفته شده است که نفقه عبارت از هر آن چیزی است که شخص هزینه زندگی افراد تحت تکفل خود میکند.^[۱۹۵] همچنین مادهی ۱۲۰۴ قانون.مدنی در مورد نفقه اقارب اشعار میدارد که «نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاثالبیت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجهی استطاعت منفق».^[۱۹۶]
اگر بخواهیم یک تعریف اجمالی از نفقه ارائه دهیم، میتوانیم بگوییم نفقه عبارت است از «تمهیداتی که شخص بموجب قانون جهت رفع نیازهای دیگری باید اتخاذ نماید». در این تعریف که شاید بتوان آنرا در کلیهی نظامهای حقوقی صادق دانست، نفقه را بر آن تمهیدی اطلاق نمودهایم که محقق نکردن آن مشمول عنوان ترک انفاق خواهد بود که این تمهید در برخی از نظامهای حقوقی با پرداخت پول و در برخی از نظامهای حقوقی با فراهم کردن خوراک می باشد.
از لحاظ حقوقی ترک انفاق را عبارت از «ندادن نفقه [خرجیِ زندگی] واجبالنفقه با وجود داشتن تمکن مالی»، تعریف کردهاند.^[۱۹۷]
اگر چه مفهوم ترک انفاق از بُعد حقوق خصوصی است اما در تشریح معنای ترک انفاق از دیدگاه حقوق کیفری هم تأثیرگذار میباشد.

گفتار دوم: مصادیق نفقه

نفقه تمهیداتی است که شخص قانوناً جهت رفع حوائج دیگری باید اتخاذ نماید. درحقوق جمهوری اسلامی ایران مصادیق نفقه، در مادتین ۱۱۰۷ و ۱۲۰۴ قانون مدنی مورد توجه قرار گرفته است، که در این راستا برخی از مقررات دیگر در اینجا قابلیت اعمال دارند. با این وجود با عنایت به مفاد اصل ۱۶۷ قانون اساسی و ماده ۲۱۴ قانون آئین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور کیفری، در صورتی که در موردی قوانین موضوعه کامل یا صریح نباشند یا متعارض باشند یا اصلاً قانونی در قضیه مطروحه وجود نداشته باشد با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر تعیین تکلیف میشود. رویه قضایی نیز منابع مذکور را در تمام قوانین جزایی اعم از شکلی و ماهوی قابل استناد میداند.^[۱۹۸] مصادیق نفقه را در دو قسمت جداگانه به اعتبار شخصیتِ فرد واجبالنفقه از دیدگاه مقرراتِ کشورمان مورد بررسی قرار گرفته،اما در این جا با توجه به اهمیت موضوع فقط به بررسی نفقه اقارب به خصوص نفقه اولاد میپردازیم:

۱- نفقه اقارب (اولاد)

یکی از وظایف والدین این است که از فرزندان خود نگهداری کنندو قانونگذار حضانت و نگهداری از فرزندان را هم حق وهم تکلیف والدین دانسته است. طبیعی است نگهداری از فرزندان مستلزم خرج کردن و هزینه کردن آنهاست. از طرفی از آن جا که قانون مرد را به عنوان قانون سرپرست خانواده معرفی می کند، پدر وظیفه دارد علاوه بر نفقه همسر، نفقه فرزند ش را پرداخت کند و این حقی است که با طلاق و جدایی والدین هم ساقط نخواهد شد و تحت شرایطی فرزندان می توانند در مقاطع مختلف تقاضای نفقه کنند. ذکر این نکته هم لازم است که نفقه فرزند یکی از مباحثی پیچیده حقوقی است که حتی در بخشی مانند شروط ضمن عقد نیز نمی توان در باره آن تصمیم گیری کرد. و اگر زن و شوهری بخواهند در این باره در عقد نامه چیزی درج کنند این مساله ممکن نیست. زیرا نه صاحب فرزند هستند و نه معلوم است که در آینده صاحب فرزند می شوند. و چون فرزند از نظر حقوقی وجود ندارد ؛در باره آن نمی توانند تصمیم گیری کنند.^[۱۹۹]
واضع قانون مدنی، ماده ۱۲۰۴ را به مسأله نفقه اقارب تخصیص داده است. موافق ماده مذکور «نفقه اقارب عبارت است از مسکن و البسه و غذا و اثاثالبیت به قدر رفع حاجت با درنظر گرفتن درجهی استطاعت منفق».
در مورد هزینه تحصیلِ فرزندان باید مفاد مادهی ۴ قانون تأمین وسایل و امکانات تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب ۲۰/۴/۱۳۵۳ را مطمحنظر قرار داد که بر اساس آن هر یک از پدر و مادر یا سرپرست قانونی کودک و نوجوان کمتر از هجده سال که قانوناً مسؤول پرداخت مخارج زندگی او میباشد و با داشتن امکانات مالی از تهیه وسائل و موجبات تحصیل کودک یا نوجوان واجد شرایط تحصیل مشمول این قانون در محلی که موجبات تحصیل
دوره های مربوط از طرف آموزش و پرورش فراهم شده باشد امتناع کند… به جزای نقدی از ده هزار تا دویست هزار ریال و به انجام تکالیف فوق نسبت به کودک و نوجوان محکوم خواهد شد.^[۲۰۰] باید توجه داشت که چنانچه نفقه اقارب موضوع مادهی ۱۲۰۴ قانون مدنی را شامل هزینه تحصیل فرزند نیز بدانیم، ترک آن مشمول دو عنوان مجرمانه و از مصادیق تعدد اعتباری جرم خواهد بود، ولی همچنانکه بیان شد تفسیر به نفع متهم مقتضی عدم تسری حکم مادهی ۱۲۰۴ قانون مدنی به سایر موارد است لذا ترک هزینه تحصیل فرزندان از شمول ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی خارج بوده

متغیر مستقل
سبک تفکر
تفکر شهودی
تفکر تحلیلی
جو سازمانی
توجه به هدف
ساختار
رهبری
توجه به ارتباطات
توجه به پاداش
مکانیزم های مفید
نگرش به تغییر
متغیر وابسته
شکل شماره (۲-۱۲) : مدل مفهومی تحقیق

فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
انجام پژوهش هایی که بتواند پژوهشگران را به اهداف واقعی نایل سازد ، کاری بس دشوار است. به همین دلیل پژوهشگران تلاش می نمایند تا با بهره گرفتن از روش های علمی به نتایج واقعی تری دستیابی پیدا کنند. گرچه در روش های علمی سعی می شود تا با واقع نگری و عدم توجه به نظرات فردی، حوزه عدم اطمینان را کاهش دهند، اما باید اذعان نمود که پژوهشهای کمی را سراغ داریم که در صحنه عمل به نتایج کاملا یکسانی دستیابی داشته اند. لذا دامنه عدم اطمنیان در حوزه پژوهشها غیر قابل انکار است. دستیابی به هدفهای علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود مگر زمانیکه با روش شناسی درست صورت گیرد. به عبارت دیگر تحقیق از حیث روش است که اعتبار می یابد نه موضوع تحقیق. پژوهشگر باید توجه داشته باشد که اعتبار دستاوردهای تحقیق به شدت تحت تأثیر روشی است که برای تحقیق خود برگزیده است(خاکی، ۱۳۷۹،۱۵۵).

این فصل ابتدا به بیان نوع هدف و روش تحقیق می پردازد و آنگاه روش جمع آوری داده ها و بعد از آن جامعۀ آماری بیان می شود. سپس به فرضیات و متغیرهای تحقیق اشاره می شود و در پایان فصل مراحل علمی تحقیق آورده می شود.
۳-۱- روش شناسی تحقیق
از لحاظ هدف و روشی که دنبال می شود، دو نوع تحقیق بنیادی^[۱۸۸] و کاربردی^[۱۸۹] از هم متمایز می شود(دلاور، ۱۳۷۸، ۲۸).
تحقیق بنیادی: هدف اساسی این نوع تحقیقات آزمون نظریه ها، تبیین روابط بین پدیده ها و افزودن به مجموعه دانش موجود در یک زمینه خاص است(سرمد و دیگران، ۱۳۸۰، ۷۹).
تحقیق کاربردی: تحقیقی است که یافته های آن را می توان برای حل مسائل اجتماعی به کار برد (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۸، ۳۷ ).
با این وجود این موضوع را بایستی در نظر داشت که مرز دقیقی بین انواع تحقیقات بر اساس نوع هدف آنان وجود ندارد و با یکدیگر وابستگی مفهومی زیادی دارند، همانند تحقیقات بنیادی که زیربنای تحقیقات کاربردی به شمار می آیند(خاکی،۱۳۸۷،۲۰۲).
در پژوهش حاضر نیز محقق با انجام نظرسنجی ، با مطلع گشتن از ضعف ها و نقاط قوتی که با وجود سبک های تفکر گوناگون در دانشگاه ها شکل می گیرد، جو سازمانی آنان شناسایی و نیز در این جهت می توان الگویی برای به وجود آمدن این شرایط احتمالی ترسیم نمود و از آن طریق پیشنهاداتی کاربردی و علمی ای بر اساس این تحقیق می توان ارائه داد . پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت مسأله و هدف تحقیق یک تحقیق کاربردی محسوب می شود.
از نظر روش:
انتخاب روش انجام تحقیق بستگی به هدف ها و ماهیت موضوع پژوهش دارد. هدف از انتخاب روش تحقیق آن است که مشخص نماییم چه شیوه و روشی را بکار گیریم، تا ما را هر چه دقیقتر، آسانتر و ارزانتر در دستیابی به پاسخ یا پاسخهایی برای پرسش یا پرسشهای تحقیق کمک نماید(خاکی، ۱۳۸۲، ۲۱۲).
تحقیق حاضر ، تحقیقی توصیفی از نوع همبستگی است؛تحقیق توصیفی آنچه را که هست توصیف وتفسیر می کند،تحقیق توصیفی،شامل جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه ها یا پاسخ به سؤالات مربوط به وضعیت فعلی موضوع مورد مطالعه می شود.اطلاعات توصیفی معمولا از طریق پرسشنامه ،مصاحبه یا مشاهده جمع آوری می شوند (خاکی،۱۳۸۷،۲۱۰).
در مطالعه همبستگی هدف اصلی آن است که مشخص شود که آیا رابطه ای بین دو یا چند متغیر قابل سنجش وجود دارد و اگر این رابطه وجود دارد اندازه وحد آن چقدر است؟هدف از مطالعه همبستگی ممکن است برقراری یک رابطه یا نبود آن و به کارگیری روابط در انجام پیش بینی ها باشد.مطالعات همبستگی،تعدادی از متغیر هایی را که تصور می رود با مسأله مرتیط هستند ارزیابی می کند(خاکی،۱۳۸۶،۲۱۸).
۳-۲- سنجش متغیر مستقل
به منظور سنجش سبک تفکر طبق تعریف و با توجه به متون نظری مربوط به آن و در تحقیقات پیشین لاتین ، شاخص هایی برای سنجش آن در نظر گرفته شده است که در این میان می توان به تحقیقات آلیسون و هیز^[۱۹۰] و نیز لوفسترام^[۱۹۱] اشاره نمود . و بنابراین با این پیشینه و نیز بررسی تحقیقات انجام شده و مکمل آن پایان نامه های مرتبط می توان شاخص های مورد نظر قرار گرفته را مطابق با هر بعد استخراج نمود و به صورت جدول شماره (۳-۱) به نمایش قرار داد.
جدول شماره (۳-۱) : شاخص های مربوط به سبک تفکر به همراه شماره سؤالات مربوطه در پرسشنامه

مفهوم

ابعاد

شاخص ها

شماره سؤالات مربوطه در پرسشنامه

سبک تفکر
سبک تفکر

سبک تحلیلی

علاقه مند به تفکر منطقی در تصمیم سازی

کرمی ( ۱۳۸۷ ) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به مقایسه بین اثربخشی فعالیت های فوق برنامه ورزشی دانشگاه های رازی و آزاد اسلامی کرمانشاه پرداخت و اعلام نمود که بین اثربخشی فعالیت های فوق برنامه ورزشی ، دانشجویان دو دانشگاه تفاوت معنی داری وجود ندارد . بین دیدگاه دختران و پسران دو دانشگاه ، تفاوت معنی داری وجود دارد . همچنین بین اثربخشی فعالیت های فوق برنامه ورزشی پسران دانشگاه آزاد اسلامی با دانشگاه رازی تفاوت معنی داری وجود دارد .
زراعتی ایده لو ( ۱۳۸۸ ) در پژوهش خود با عنوان “بررسی تاثیر فعالیت های فوق برنامه بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان از دیدگاه مدیران ، دبیران و دانش آموزان دبیرستان های شهرستان های استان تهران” به این نتایج دست یافت که از دیدگاه مدیران ، دبیران و دانش آموزان دبیرستان های استان تهران فعالیت های فوق برنامه ورزشی ، مذهبی ، هنری ، اردو و بازدید ، علمی و پژوهشی ، مشاوره و تشکل های دانش آموزی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر معنی داری دارد . بین شرکت در فعالیت های فوق برنامه و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد . بین جنسیت و شرکت در فعالیت های فوق برنامه رابطه معنی داری وجود ندارد . بین سطح تحصیلات والدین و شرکت دانش آموزان در فعالیت های فوق برنامه رابطه مثبت و مستقیم وجود دارد . از دیدگاه مدیران ، دبیران و دانش آموزان فعالیت های فوق برنامه علمی – پژوهشی بیشترین تاثیر را بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد .
فانی و همکاران ( ۱۳۸۹ ) در تحقیق خود “بررسی میزان اثربخشی فعالیت های فوق برنامه در تربیت شهروندی دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر بوشهر در سال تحصیلی ۸۹ – ۸۸ ” اعلام نمودند که بین میزان قانون مداری ، روحیه مشارکت جویی ، مسئولیت پذیری و اعتماد به نفس افراد شرکت کننده در فعالیته های فوق برنامه ، تفاوت معنی داری وجود دارد .
سلطانی شال و همکاران ( ۱۳۹۰ ) در پژوهشی با “عنوان اثربخشی ورزش بر سلامت عمومی ، کیفیت خواب و کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد” به این نتایج دست یافتند : بین گروه های چهاگانه آزمایش و شاهد قبل از مداخله تفاوت معنی داری در سلامت عمومی ، کیفیت خواب و کیفیت زندگی مشاهده نشد . اما بعد از سه ماه مداخله ، تفاوت بین گروه های آزمایش و شاهد در هر سه متغیر از نظر آماری معنی دار بود ( ۰۵/۰ > P ) . و به دانشجویان توصیه گردیده که رفتاری مبتنی بر ارتقادهنده سلامت داشته باشند و مسئولین فضاهای ورزشی و امکانات رفاهی دانشجویی را افزایش دهند .
تاجیک قنبری ( ۱۳۹۰ ) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی اثربخشی فعالیت های فوق برنامه ورزشی دانشجویان دانشگاه های کیش پرداخته و دریافت که بین دیدگاه دانشجویان پسر دانشگاه های کیش از فعالیت های فوق برنامه ورزشی تفاوت معنی داری وجود ندارد ، و بین دیدگاه دانشجویان دختر و پسر راجع به اثربخشی فعالیت های فوق برنامه ورزشی تفاوت معنی داری وجود دارد و دانشجویان دختر فعالیت های فوق برنامه را بسیار اثربخش توصیف نمودند .
۲ –۶-۲ ) تحقیقات انجام شده در خارج کشور
متس و باتیستا^[۵۹] ( ۱۹۸۵ ) تحقیقی تحت عنوان انگیزه های زنان و مردان دانشگاهی برای مشارکت در فعالیت های بدنی را انجام دادند . نتایج تحقیق نشان داد که رقابت ، سلامت ، آمادگی و تجربه اجتماعی به عنوان مهم ترین عوامل برای مشارکت بوده اند . سلامتی و آمادگی هم در ورزشکاران و هم در غیر ورزشکاران مهم تر از دو عامل دیگر شناخته شده اند . مردان رقابت را مهم تر و تجربه اجتماعی را بی اهمیت تر از زنان بر شمردند .

ماوسون ( ۱۹۹۳ ) در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند که کمیت و کیفیت امکانات یکی از عوامل اثرگذاری بر رضایت مشتریان می داند .
ابک و همکاران^[۶۰] ( ۱۹۹۵ ) تحقیقی تحت عنوان دلایل شرکت بزرگسالان در فعالیت های بدنی انجام دادند . در این تحقیق رویکردی متقابل به کار گرفته شده است تا عوامل فردی و محیطی را بطور همزمان بررسی نماید و دلیل شرکت بزرگسالان را در فعالیت های جسمانی بسنجد . در این تحقیق به اهمیت دلایل متنوع شرکت نمونه های تحقیق در رشته های رزمی ، شنا ، تنیس ، والیبال ، تمرینات وزنه و یوگا درجه بندی شده است . نتایج تحقیق نشان داد که نمونه های تحقیق به دلیل وابستگی داخلی ، رضایت فردی و خودباوری در فعالیت های بدنی مشارکت کرده اند . تحلیل واریانس آنووا نیز با بهره گرفتن از عامل درجه بندی متغیرهای وابسته ، اهمیت جنسیت را با تقابل فعالیت آشکار ساخته و اهمیت وابستگی داخلی به عنوان دلیلی برای مشارکت در فعالیت های بدنی ، بطور متنوعی برای مردان و زنان در ۶ گونه فعالیت کاملا” متفاوت بوده است .
چلادورای ( ۱۹۹۵ ) در پژوهشی در مورد ارتباط بین رضایتمندی دانشجویان از دانشگاه ، رضایت از اوقات فراغت و رضایت از زندگی ، با حجم نمونه ۴۰۰ نفر را مورد مطالعه قرار داد . نتایج تحقیق نشان داد که ارتباط ضعیف اما معنی داری بین سن ، برنامه و رضایت از زندگی مشاهده گردید . همچنین ارتباط ضعیف اما معنی داری بین متغیرهای زمان فراغت ، زمان مطالعه ، زمان ثبت نام و رضایت از اوقات فراغت مشاهده گردید .
احسانی و همکاران ( ۱۹۹۶ ) تحقیقی در رابطه با شناسایی عوامل بازدارنده گرایش به ورزش بر روی دو گروه دانشجویان ایرانی و انگلیسی انجام دادند . نتایج این تحقیق نشان داد که عواملی مانند : امکانات ، وسایل نقلیه و پول از جمله مهم ترین عوامل بازدارنده بودند . مهم ترین عوامل بازدارنده دانشجویان ایرانی : مسائل اجتماعی ، آگاهی ، آمادگی جسمانی ، سلامت و علاقه بودند . از جمله عوامل مهم بازدارنده دانشجویان انگلیسی : وقت ، علاقه ، پول و ایاب و ذهاب بوده است .
گونگیا زابو فلودسی^[۶۱] از دانشگاه مجارستان سال ( ۱۹۹۷ ) درباره الگوهای جدید مدیریت ورزش دانشگاهی مجارستان بیان می دارد که تربیت بدنی و ورزش بخشی از زندگی جوانان در مجارستان است و آنان دارای یک الگوی فعال از نظر جسمانی هستند . او در این پژوهش به این نتیجه رسیده که دانشجویان مجارستانی نیز از نظر جسمانی فعال هستند .
کی پدرور ایمندو فرناندو^[۶۲] از پرتغال ( ۱۹۹۸ ) درباره ارزشیابی سیستم ورزش دانشگاهی پرتغال مطالعه کرده و به این نتیجه رسید که ورزش جزء مهم زندگی دانشجویان است و ورزش دانشگاهی مکمل دیگر اجزای زندگی ( زندگی اجتماعی و فرهنگی ) این جامعه به حساب می آید .
گیوفنگ لیا او^[۶۳] ( ۱۹۹۸ ) به بررسی وضعیت برنامه های تربیت بدنی دانشجویان تایوان پرداخته و به این نتایج دست یافت :
- ۸۹ درصد دانشجویان فعالیت های ورزشی را بر اساس علاقه شخصی انتخاب می کنند .
- محتوی تدریس توسط توافق گروه معلمان تربیت بدنی تعیین و طراحی می شود .
- ۹۵ درصد از دانشکده ها ، برنامه های ورزش های توپی را برای کلاس تربیت بدنی دارند .
- هدف تدریس بر مهارت های ورزشی ، قوانین ورزشی ، آمادگی جسمانی ، تفریح و سرگرمی و عادت های ورزشی منظم تاکید دارد .
رومانو ایسلر و آنتونیو مازوئو^[۶۴] ( ۱۹۹۹ ) مقاله ای را تحت عنوان نقش دانشگاهی در ایتالیا جهت یک الگوی جدید ارائه نمودند . آنها اعلام نمودند که ورزش دانشگاهی در ایتالیا در پیروزی از دیگر کشورهای اروپای شرقی به سرعت در حال تغییر است و بنابراین ضروری است که فدراسیون ورزش دانشگاهی ایتالیا این تغییر را بپذیرد و خودش را با آن هماهنگ سازد . مهم ترین رویداد مربوط به قانون جدیدی است که در سال ۱۹۹۶ در ایتالیا تغییر یافت . این قانون به دانشگاه ها اختیار کامل می دهد تا تحقیقات علمی من جمله تحقیقات ورزشی را به طور مستقل انجام دهند و همانند گذشته به وزارت آموزش عالی وابسته نباشند . هر چند که دانشگاه ها اهمیت زیادی برای ورزش قائل نبودند ولی امروزه دانشگاه ها و خصوصا دانشجویان توجه بیشتری به فعالیت های ورزشی دارند و در آن به تحقیق می پردازند . نتایج تحقیقات به طور خلاصه در دانشگاه های ایتالیا نشان داد : ورزش دانشگاهی جزء فعالیت های رسمی دانشجویی شناخته نمی شوند و مسئولین و اساتید از ورزش دانشجویی اطلاع نداشته و تشویق در این زمینه وجود ندارد . دانشگاه هیچ حمایتی از فعالیت های ورزشی نمی کند و کارکنان و امکانات ورزشی توسط واحدهای فدراسیون دانشگاه ( CUS ) تامین می شود . باشگاه های ورزشی محلی مسئولیت همه فعالیت های ورزشی را بر عهده دارند و از فعالیت های آمادگی و اوقات فراغت گرفته تا فعالیت سطح بالا را اداره می کنند . به طور کلی نظم ورزش دانشگاهی در ایتالیا دارای محدودیت هایی است . اما امروزه باید برای آینده ، طبق یک الگوی جدید برنامه ریزی شود . این محققین نتیجه می گیرند که تغییرات در جوایز بین المللی و رشد تعداد زیادی از موسسات آموزشی جدید می تواند از عوامل رشد تربیت بدنی و ورزش در دانشگاه ها محسوب شود .
محمد علی ( ۱۹۹۹ ) از سودان تحقیقی را مبنی بر وضعیت تربیت بدنی در دانشگاه های سودان انجام داده و دریافت که : وضعیت تربیت بدنی در سطح قبل از دانشگاه نامناسب بوده و دانشجویان پذیرفته شده در دانشگاه در زمینه مفاهیم و مهارت های ورزشی ضعف دارند . به گفته دانشجویان ، کمبود وقت آزاد از دلایل اصلی نپرداختن به فعالیت های ورزشی است . دانشجویان ترجیح می دهند در اوقات فراغت به مطالعه دروس دانشگاهی بپردازند تا بتوانند واحدهای درسی را بگذرانند . علاوه بر آن ورزش در دانشگاه های سودان اجباری نیست ، یعنی این که در برنامه درسی آنها درس ورزش گنجانده نشده است و دانشجویان مردد هستند که بین پیشرفت در تحصیل و پرداختن به فعالیت های دیگر مثل تمرین و ورزش تعادل نسبی برقرار کنند .
پروفسور بولاتورا^[۶۵] ( ۱۹۹۹ ) از اوکراین به بررسی ورزش دانشگاهی پرداخت و اعلام نمود که در اوکراین بسیاری از قهرمانان المپیک ، دانشجویان ، معلمان و فارغ التحصیلان دانشگاه ها هستند .
اسمارت^[۶۶] ( ۲۰۰۰ ) در رابطه با اثربخشی ورزش بین دانشگاهی اذعان می دارد ورزش ها می تواند بر جو
فرهنگ و شهرت دانشگاه تاثیر مثبت بگذارند ، و می توانند وفاداری و اصالت اجزاء مهم همچون :
دانشجویان و فارغ التحصیلان را تقویت کنند .
ریچارد^[۶۷] ( ۲۰۰۰ ) معتقد است ورزش دانشگاهی می تواند بر روی شهرت موسسات یا منابع موجود برای
موسسات ، تعداد و کیفیت دانشجویان و فرهنگی که در آن کار می کنیم اثرگذار باشد .
آموسکا و موکایتی^[۶۸] ( ۲۰۰۰ ) به ورزش دانشگاهی در هزاره سوم در آفریقا پرداختند و دریافتند که ورزش در دانشگاه های آفریقا به دلیل اثرات مفید بر رشد جسمی ، ذهنی و اجتماعی دانشجویان مهم تلقی می شود . علاوه بر آن ، محتوای آموزشی و روش ها نیز در دانشگاه های افریقا مهم هستند . با تغییر جوامع ، آموزش دانشگاهی نیز در پاسخ به نیازهای جدید جامعه تغییر می یابد . در نتیجه ، این تغییر ورزش دانشگاهی را نیز دگرگون کرده است . عقاید و تغییرات در نیازهای دانشجویان موجب اصلاحات در آموزش به طور عام و ورزش به طور ویژه شده است .
پروفسور هاردمن^[۶۹] (۲۰۰۳) در کارگاه آموزشی فعالیت های تربیت بدنی و اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه های وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری در باره نحوه ارائه تربیت بدنی در دانشگاه های انگلستان اعلام نمود : ورزش در دانشگاه های انگلستان به صورت کاملا” آزاد و داوطلبانه می باشد و هیچ گونه اجباری در این زمینه وجود ندارد و تنها در آموزش و پرورش و از سنین ۵ تا ۱۵ سالگی ورزش به صورت اجباری ارائه می شود ولی در دانشگاه به صورت اختیاری می باشد ( کرمی ، ۱۳۸۷ ) .
رولاند^[۷۰] در مرکز تحقیقات و اثربخشی موسسات آموزشی ( ۲۰۰۳ ) به بررسی رضایتمندی دانشجویان در زمینه تقابل دانشجویان با دانشکده ، کیفیت زندگی دانشجویی و … به صورت آن لاین از طریق سایت : htt://oier.tnstate.edu/survey.asp. پرداخت ، که در این تحقیق۶/۵۲ درصد دانشجویان از کل دانشگاه راضی یا بسیار راضی بودند .
کَمپل^[۷۱] در مرکز ادبیات دانشگاه بروکس^[۷۲] ( ۲۰۰۳ ) تحقیق سه ساله رضایتمندی دانشجویان را از خدمات مرکز مورد بررسی قرار داد که در آن ۶۹ درصد دانشجویان از عملکرد این مرکز راضی بودند .
در تحقیقی که اُلافسون ، جی . ای در دانشگاه بروکس آکسفورد^[۷۳] در سال ( ۲۰۰۴ ) به منظور اندازه گیری رضایتمندی دانشجویان از کل دانشگاه در زمینه های وضعیت خوابگاه ، یادگیری و تدریس ، سازماندهی رشته های تحصیلی ، خدمات و امکانات دانشگاهی ، آزمایشگاه ، تسهیلات ورزشی ، خدمات کامپیوتری و سایت دانشگاه و … انجام شد . میزان رضایتمندی دانشجویان ۲/۷۴ درصد اعلام گردید . نتیجه همین تحقیق در سال ۲۰۰۵ میزان رضایتمندی را ۸۹ درصد گزارش داد .
ساموئل زی زی و همکاران^[۷۴] ( ۲۰۰۴ ) تحقیقی را به عنوان ارزیابی اثربخشی مراکز ادارات فوق برنامه روی دانشجویان سال اولی انجام دادند که در آن با اندازه گیری رضایتمندی دانشجویان سال اولی در کلاس های ایروبیک و وزنه برداری به این نتیجه رسیدند که ۹/۷۹ درصد شرکت کنندگان اعلام نمودند که برنامه ها مفید و رضایت بخش بوده است .
در پائیز ( ۲۰۰۵ ) سووکی . دی^[۷۵] تحقیقی از طرف دانشگاه تروی^[۷۶] به روی دانشجویان فارغ التحصیل انجام شد که هدف از این تحقیق بررسی رضایتمندی دانشجویان از دانشگاه تروی ، رشد دانشجویان در نتیجه آموزش دانشگاه و شناخت ضعف های دانشگاه عنوان گردیده که در آن ۶۰ درصد دانشجویان کاملا” راضی بودند ، این تحقیق به صورت آن لاین از طریق ایمیل انجام می شود و نتایج آن به طور سالانه منتشر می گردد .
دانشگاه الاخوین مراکش ریچارد^[۷۷] ( ۲۰۰۵ ) در تحقیقی به بررسی ارزیابی نیازهای تفریحی ورزشی دانشجویان پرداخته که در تلاش برای برآورده کردن نیازهای اساسی دانشجویان و گسترش عرصه های در حال جریان دانشگاه ، به این نتایج دست یافت : مهم ترین امکانات که به برآوردن نیازهای آنها کمک می کرد گسترش اتاق های بدنسازی و وزن کشی بود ، و دومین امکانات از نظر اهمیت که پاسخ های علاقه مندان به آن را ذکر می کرد ، زمین بسکتبال بود و کم اهمیت ترین امکانات فضایی ورزشی دانشجویان ، اتاق های مهمانی و مذاکره بود . در این پژوهش از پیشنهادات دانشجویان به عنوان فرصتی برای برآوردن نیازهای دانشجویان و رضایت آنها ذکر گردید ، مثل : لامپ های روی زمین^[۷۸] ، دستگاه فروش نوشیدنی ورزشی ، مکانی برای نرمش و حرکات کششی ، تخت های کنار استخر ….. .
کاماردین و فازی^[۷۹] ( ۲۰۰۷ ) در تحقیقی نگرش دانشجویان نسبت به فعالیت های حرکتی و ورزشی را مورد بررسی قرار دادند . نتایج نشان داد که لذت بردن از تمرین ، کاهش استرس و فشار به عنوان اصلی ترین دلایل مشارکت دانشجویان دختر و پسر در فعالیت های حرکتی و ورزشی محسوب می شود . همچنین نداشتن وقت برای دختران و اولویت داشتن کارهای دیگر برای پسران ، مهم ترین موانع فراروی مشارکت دانشجویان در فعالیت های حرکتی محسوب گردید .
توگرسن^[۸۰] ( ۲۰۰۸ ) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که عمده ترین موانع مشارکت در فعالیت های ورزشی کمبود امکانات ، دور بودن آنها از اماکن ورزشی ، عدم امکان استفاده از امکانات و تسهیلات ورزشی موجود به دلیل برنامه زمان بندی خاص و مشکلات مالی می باشد .
موسوی و همکاران (۲۰۱۱ ) در تحقیق خود به ارزیابی اثربخشی فعالیت های فوق برنامه ورزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران پرداختند که نتایج نشان داد ، فعالیت های فوق برنامه ورزشی در قم و تهران بسیار موثر بوده و تفاوت معنی داری بین جنسیت و شرکت افراد در فعالیت های فوق برنامه ورزشی وجود نداشت ، همچنین بین رضایت دانشجویان و مشارکت آنها در فعالیت های فوق برنامه ورشی ،تفاوت معنی داری مشاهده نشد ، وبین استقبال و شرکت دانشجویان در فعالیت های فوق برنامه ورزشی ، استقبال دانشجویان علوم انسانی بیش از دانشجویان رشته های تحصیلی دیگر بود .
۲-۷ ) جمع بندی
در این فصل به اهمیت تربیت بدنی و ورزش از دیدگاه دین مبین اسلام و ائمه اطهار (ع) پرداخته و از جنبه های مختلف اهداف آن را مورد بررسی قرار دادیم ، و به کارکردهای اجتماعی ورزش و تاثیرات آن بر آسایش روانی از نقطه نظر دانشمندان ، محققین و صاحب نظران اشاره نمودیم . مفهوم فوق برنامه ، فوق برنامه ورزشی ، تاریخچه و محتوی ، فواید و اهداف اصلی فوق برنامه ورزشی را از دیدگاه متخصصین مورد بررسی قرار دادیم . که با عنایت به اهمیت توجه ، به فوق برنامه دانشجویان که مدیران ریز و درشت ، متخصصان و والدین آینده جامعه را تشکیل می دهند ، لزوم توجه بیش از پیش متولیان ورزش را طلب می نماید تا این سرمایه عظیم را هدایت و نسبت به برنامه ریزی دقیق ، منظم و هدفمند آن ، اقدام نمایند .
در ادامه به معنی و مفهوم و تعاریف اثربخشی از دیدگاه دانشمندان و صاحب نظران پرداخته و روش های اثربخشی و عوامل موثر بر جلب رضایت مشتری را مورد مطالعه قرار دادیم . در مبحث پیشینه تحقیق به تحقیقات محققین در داخل کشور پرداختیم که در مورد این موضوع و میزان اثربخشی فعالیت های فوق برنامه ورزشی در سطوح مختلف به آن پرداخته اند و اکثر تحقیقات همسو و همراه با اوقات فراغت بحث گردیده است و تحقیقات صرف راجع به فوق برنامه ورزشی نسبت به اوقات فراغت کمتر می باشد . اکثر تحقیقات انجام شده اثربخش بودن فعالیت های فوق برنامه ورزشی در بین نوجوانان و جوانان و دانش آموزان و دیگر اقشار بخصوص دانشجویان را تایید کرده و نتایج نشان می دهد که دانشجویانی که از امکانات و فعالیت های فوق برنامه ورزشی استفاده می نمایند از نظر تحصیلی موفق تر بوده اند . در اکثر پژوهش ها میزان اثربخشی و رضایت دختران بیش از پسران اعلام گردیده است . و عده زیادی خواستار گسترش فعالیت ها و امکانات از طرف مسئولین دانشگاه ها بوده اند . در تحقیقات خارجی که محدود هم می باشد در دانشگاه های معتبر دنیا فعالیت های تربیت بدنی و ورزشی جزء لاینفک نظام آموزشی آنها به حساب آمده و از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد . تاثیرات مثبت فعالیت های فوق برنامه ورزشی تا حدی است که برنامه ریزی و سازماندهی امکانات از کودکی شروع شده و برای تمام رده های سنی برنامه دارند و طبق نظر محققین و پژوهش های خارجی ، تاثیرات فعالیت های ورزشی بسیار مثبت و مورد توجه است ، به نحوی که سعی بر این است تا تمامی دانشجویان در فعالیت ها و برنامه های ورزشی شرکت نمایند و در فواصل زمانی نزدیک از دانشجویان راجع به فعالیت ها نظرخواهی کرده تا طبق میل آنها برنامه ریزی نمایند .
فصل سوم
روش شناسی تحقیق
۳ – ۱ ) مقدمه
تحقیق از نظر روش شناسی عبارت است از کاربرد روش های علمی در حل یک مسئله یا پاسخگویی به یک سوال . روش علمی به عنوان شایسته ترین وسیله برای شناخت واقعیت ها است . روش علمی به فرآیندی اطلاق می شود که از طریق آن پژوهشگر ابتدا به صورت استقرایی با بهره گرفتن از مشاهدات خود ، فرضیه یا فرضیه هایی را صورت بندی می کند ، سپس با عنایت به اصول استدلال قیاسی به کاربرد منطقی فرضیه می پردازد . در نتیجه او قادر است با کمک فرضیه تدوین شده ، رابطه بین متغیرها را پیش بینی کند . چنانچه این پیش بینی با اطلاعات جدید سازگار باشد ، مجددا فرضیه مورد پژوهش آزمون می شود تا تایید یا رد شود . ( دلاور ، ۱۳۷۲ )
محقق بر اساس اهداف تعیین شده در پی این است که میزان اثربخشی ( نیل به اهداف ) فعالیت های فوق برنامه ورزشی در دانشگاه های آزاد اسلامی استان خراسان رضوی را از دیدگاه دانشجویان بررسی نماید . در این فصل کلیه روش های آماری استفاده شده ، جامعه و نمونه آماری توضیح داده می شود . همچنین ابزار و شیوه گردآوری اطلاعات و نحوه تجزیه و تحلیل و ارزیابی اطلاعات بیان می گردد .
۳ – ۲ ) روش تحقیق
تحقیق حاضر با توجه به ماهیت و اهداف پژوهش وبه لحاظ ویژگی در نحوه جمع آوری اطلاعات واقعی و مفصل ، موضوع و بررسی شرایط و وضعیت موجود از روش توصیفی استفاده شده است . این پژوهش به صورت نظرخواهی و به شکل زمینه یابی و میدانی با بهره گرفتن از پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفته است .
محقق بر آن بود تا با بهره گرفتن از ابزار پرسشنامه از نظرات دانشجویان در خصوص موضوع تحقیق آگاهی یابد ، و با تاکید بر اطلاعات جمع آوری شده اقدام به شناسائی عوامل تاثیرگذار فعالیت های فوق برنامه ورزشی در بین دانشجویان ، و از دیدگاه آنها نمود . همچنین با جمع آوری اطلاعات از نمونه آماری در سطح معنا داری ، اقدام به تعمیم نتایج به جامعه آماری گردید .
۳ – ۳ ) جامعه و نمونه تحقیق