الف: کمیته خاص ترجیحات
۱- به قطعنامه (۲)۲۱ سال ۱۹۶۸ کنفرانس توسعه و تجارت ملل متحد که در آن به اجماع به سود برقراری زود هنگام یک نظام متقابل قابل قبول از ترجیحات غیر متقابل و غیر تبعیضی که به حال کشورهای در حال توسعه مفید و سودمند باشد، توافق حاصل شد، اشاره میکند.
۲- موافقتنامهای که اهدافش یک نظام عام غیر تبعیضی و غیر متقابل از ترجیحاتی است که به نفع کشورهای در حال توسعه است و شامل اقدامات خاصی به نفع کشورهای توسعه نیافته در میان کشورهای در حال توسعه میباشد و بایستی اولاً افزایش محصولات صادراتی ثانیاً افزایش صنایع و ثالثاً افزایش رشد نرخ توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه را در نظر داشته باشد.
….
۹- این ترتیبات ترجیحی متقابلاً قابل قبولند و حاصل تلاش مشترکی است که از مذاکرات مفصل و طولانی میان کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه که در آنکتاد برگزار شد، بدست آمده است.
۱۰- تعیین کشورهای گیرنده ترجیحات، تا هر چه سریعتر ضمانت اجرای قانونی لازم یا هر ضمانت اجرای لازم دیگر با هدف اجرایی کردن ترتیبات ترجیحی تا سال ۱۹۷۱ مشخص شود.
ب: ترجیحات ملغی و ترتیبات خاص
۱- کمیته خاص مطابق با قطعنامه (۲) ۲۱ کنفرانس اشاره میکند که برای رسیدن به این هدف، در اصل، تمامی کشورهای در حال توسعه باید به عنوان ذینفع از آغاز شرکت کنند و در رابطه با مسأله ترجیحات ملغی که حل نشده باقی مانده است، توافق کنند. لذا به مذاکرات مستقیم بیشتر فی مابین طرفین نیاز خواهد بود. این مذاکرات بایستی به عنوان یک موضوع ضروری تلقی شود و دبیر کل آنکتاد در این مذاکرات به شرط توافق دولتها در جهت یافتن راه حلهایی برای اجرایی کردن برنامهها کمک خواهد کرد.
ج- ابزارهای حمایتی
کلیه برنامههای انفرادی پیشنهادی در خصوص ترجیحات، که ابزارهای حمایتی خاصی را مقرر میدارند بدین نحو که تا حدودی کشورهای اعطا کننده ترجیح بر تجارت و مزایای تعرفهای جدیدی که ممکن است ارائه شود، کنترل داشته باشند. به عبارت دیگر کشورهای اعطا کننده ترجیح حق اعمال تغییرات در جزئیات اقدامات اجرایی و بویژه چنانچه ضرورت داشته باشد در محدود سازی یا اعراض و انصراف کلی یا جزئی از مزایای تعرفهای اعطا شده را خواهند داشت. اما کشورهای اعطا کننده ترجیح اعلام میکنند که چنین اقداماتی استثنائی هستند و تنها بعد از بررسی کامل اتخاذ میشوند، تا جائیکه مقررات حقوقی این اجازه را به آنها بدهد و با در نظر گرفتن اهداف نظام عام ترجیحات و منافع عام کشورهای در حال توسعه و به ویژه منافع کشورهای کمتر توسعه یافته اتخاذ میگردند.
د- ذینفعها
کمیته خاص اشاره به لوایح انفرادی ترجیحاتی میکند که کشورهای اعطا کننده ترجیح ارائه دادهاند و وضعیت مشترک کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی که در بند ۱۳ از مقدمه سند محتوی لوایح مقدماتی کشورهای توسعه یافته به آن اشاره شده است.
به این شرح که در خصوص ذینفعان کشورهای توسعه یافته فوق بطور کلی براساس اصل خود انتخابی عمل خواهند کرد.
ه - اقدامات خاص به نفع کشورهای کمتر توسعه یافته در میان کشورهای در حال توسعه
۱- در اجرای قطعنامه (۲) ۲۱ کنفرانس، ضرورت خاص اصلاح وضعیت اقتصادی کشورهای کمتر توسعه یافته نسبت به کشورهای در حال توسعه مورد شناسایی قرار گرفته است.
آنچه مهم است، این است که چنین کشورهایی بایستی به کاملترین حد ممکن از نظام ترجیحات بهره مند شوند در این زمینه باید مقررات قطعنامه (۲)۲۴ سال ۱۹۶۸ را به خاطر داشت.
۲- کشورهای اعطا کننده ترجیح تا آنجا که ممکن است مورد به مورد درج محصولاتی را که عمدتاً نفع صادراتی برای کشورهای کمتر توسعه یافته نسبت به کشورهای در حال توسعه دارند را بررسی خواهند کرد و تا جایی که مقتضی است کاهش تعرفههای بیشتر بر روی چنین محصولاتی را در نظر خواهند گرفت.
و- دوره زمانی برای نظام عام ترجیحات یک دوره ده ساله خواهد بود. بازنگری جامعی تا قبل از پایان دوره ده ساله انجام خواهد شد تا مشخص شود که آیا در پرتو اهداف قطعنامه کنفرانس (۲)۲۱ نظام عام ترجیحات فراتر از آن دوره زمانی برود یا خیر.
ز- ترتیبات تأسیسی
۱- کمیته خاص ترجیحات میپذیرد که تشکیلات مناسب و مقتضی در نهاد آنکتاد جهت بررسی موضوعات مربوط به اجرای قطعنامه (۲)۲۱ کنفرانس با در نظر گرفتن قطعنامه (۲)۲۴ کنفرانس ایجاد شود. چنین نهادی اثرات نظام عام ترجیحات را بر صادرات و درآمدهای صادراتی، صنایع، و نرخ رشد اقتصادی کشورهای ذینفع بررسی خواهد کرد، بخصوص کشورهای کمتر توسعه یافته و در انجام این کار مسائل مربوط به سطح تولید فهرستهای استثنا شده، ابزارهای حمایتی و قوانین اصلی را در نظر خواهد گرفت.
ک – وضعیت حقوقی
۱- کمیته خاص به این نتیجه رسید که هیچ کشوری نمیتواند به فکر استیفای حقوقش بر طبق رفتار ملت کاملهالوداد به جهت دستیابی کلی یا جزئی به رفتار ترجیحی ارائه شده به کشورهای در حال توسعه مطابق قطعنامه (۲)۲۲ باشد و کشورهای عضو موافقتنامه عمومی راجع به تعرفه و تجارت میباید در جستجوی انصراف و اعراض از این حقوق تا حد امکان باشند.
۲- کمیته خاص اشاره به اظهارات کشورهای اعطا کننده ترجیح میکند که در آن وضعیت حقوقی ترجیحات تعرفهای اعطا شده به کشورهای ذینفع از سوی هر یک از کشورهای اعطا کننده ترجیح بطور انفرادی تحت سیطره ملاحظات ذیل تعیین میشود:
الف – اینکه تعرفههای ترجیحی ماهیتاً موقتی هستند.
ب – اعطای ترجیح یک تعهد الزامی نیست و به هیچ وجه نمیتوان جلوی فسخ و الغا بعدی آن را کلاً یا جزئاً و یا کاهش بعدی تعرفهها را بر مبنای ملت کاملهالوداد گرفت، خواه یکطرفه باشد یا به دنبال اصلاحات تعرفهای بینالمللی صورت گرفته باشد.
ج – اعطای ترجیح مشروط به چشم پوشی از تعهدات بینالمللی موجود به ویژه آنچه در موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت آمده است، میباشد. ↑
- Year book of the ILC 1970, vol. II, p. 232, doc. A/CN. 4 / 228 and Add. 1, para. 192. ↑
- Decision of 25 June 1971, “GATT Basic Instruments and Selected Documents Eighteenth Supplement” (sales No: GATT 1972, pp. (24-26). ↑
- Yanai, Akiko, op.cit., p.17. ↑
- Ibidem. ↑
- Official Records of the Trade and Development Board, Tenth Session, Supplement No. 6A (TD/B/329/Rev.1), part two, para. 192. ↑
- GATT Documents, L/3301 and L/4106.
ابزار حمایتی مقرر بدین نحو بود که وزرای تجارت خارجی زمانی با همکاری رئیس هیأت دولت میتوانستند در خصوص مواد و قیمتها، اعمال نرخهای تعرفهای مقرر در ستونهای ۱ و ۲ و ۳ را افزایش، کاهش یا معلق کنند. (ستونهای ۱ و ۲ تعرفه گمرکات، نرخهای تعرفهای ترجیحی و کامله الوداد را نشان میدهد. (بخصوص نرخهای تعرفهای مندرج در ستون ۳ نسبت به کالاهایی اعمال میشود که در کشورهایی تولید میشود که نه رفتار ترجیحی و نه رفتار ملت کامله الوداد نسبت به آنها قابل اعمال است.)
آیین نامه تفصیلی در اول ژانویه ۱۹۷۱ به اجرا درآمد. در سال ۱۹۷۴ تعداد کشورهای ذینفع افزایش یافت. نظام پوششی کالاها گستردهتر گردید و مقادیری از نرخهای تعرفهای کاهش یافت. ↑
- Public Law 93-918; came in to force on 3 January 1975, for text, see U.S. code congressional and Administrative News, Washington, D.C. No.13 (30 January 1975), p. 695. ↑
- “Official Records of the General Assembly Twenty – Eight Session”, supplement. No. 15 (A/9015/Rev.1), part one, chap. I, paras (89 and 90). ↑
- Trade and Development Board Decision 75 (s-IV) of 13 october 1970, annex
در بخش I آن قطعنامه تحت عنوان “اصلاح دسترسی به بازارهای کشورهای توسعه یافته برای کالاهای ساخته و نیمه ساخته کشورهای در حال توسعه” چنین آمده است:
“دستیابی به بازارهای کشورهای توسعه یافته برای کالاهای ساخته و نیمه ساخته بایستی به ویژه در حوزههای زیر اصلاح شود:
الف) نظام عام ترجیحات:
۱- نظام ترجیحات غیر متقابل و غیر تبعیضی بایستی به نفع کشورهای در حال توسعه با در نظر گرفتن منافع آن دسته از کشورهای در حال توسعهای که بهره مند از منافع ویژه هستند، همچنین نیاز به یافتن راه ها و طرقی برای حمایت از منافع شان، اصلاح شود. کشورهای اعطا کننده ترجیح بایستی در برنامههای مربوطه از طریق تصویب اقدامات ذیل به این هدف نائل شوند:
۱- توسعه پوششی نظام، به نحوی که قابل اعمال به محصولات صادراتی بسیاری باشد که به نفع کشورهای در حال توسعه میباشد، با در نظر گرفتن ضرورتهای صادراتی کشورهای در حال توسعه و تمایلشان به داشتن چنین محصولاتی که در طرحها آمده است.
۲- ورود بدون عوارض گمرکی کالاهای ساخته و نیمه ساخته شده و افزایش معتنابه سقفها و مظنّههای تعرفهای برای چنین کالاهایی، تا جائیکه امکان پذیر است.
۳- اعمال قواعد مربوط به عملکرد آزادانه و منعطف از قواعد مربوط به اجرای طرحها تا جائیکه امکان پذیر است.
۴- ساده کردن، یکنواخت سازی، و اصلاح قواعد اولیه نظام عام ترجیحات به منظور تسهیل حداکثر بهره گیری از طرحها و صادرات کالاهای مندرج در آن برنامه ها. کشورهای اعطا کننده ترجیح که تاکنون چنین نکردند، بایستی توجه خاص به تصویب اشکال خاص و مقتضی از رفتارهای چند منشأیی در رابطه با طرحهای مربوطه مبذول دارند.
۵- جرح و تعدیل نظام عام ترجیحات، به منظور پاسخ بهتر به نیازهای کشورهای در حال توسعه به ویژه با در نظر گرفتن منافع خاص کشورهای توسعه نیافته.
ب) کشورهای اعطا کننده ترجیح بایستی مقررات قطعنامه (II)21 کنفرانس در رابطه با نظام عام ترجیحات غیر متقابل و غیر تبعیضی را اجرا کند.
ج) نظام عام ترجیحات باید فراتر از دوره موقت ده ساله رود، چرا که اجرای طرح صادرات در کشورهای در حال توسعه نیاز به یک دوره طولانی مدت دارد لذا، مقررات بخش سوم کمیته خاص ترجیحات که در بخش دوم جلسه چهارم تصویب شد، باید در نظر گرفته شود.
د) نظام عام ترجیحات برای کمک به نیازهای توسعهای کشورهای در حال توسعه بنا شده و باید تنها به این منظور بکار رود و نه به عنوان ابزاری جهت اعمال فشارهای سیاسی یا اقتصادی یا اقدام تلافی جویانه علیه کشورهای در حال توسعه. به این منظور اتخاذ سیاستهایی که هدفشان منفرداً یا مشترکاً حمایت از منابع ملی و داخلی است، لازم و ضروری است.”
موازین مضاعف برای افزایش انتفاع از نظام عام ترجیحات
ه( کشورهای اعطا کننده ترجیح و کشورهای ذینفع بایستی تلاشهای خود را تا آنجا که ممکن است در جهت انتفاع از طرحهای متفاوت ترجیحات عام به همراه تمامی وسایل مقتضی و لازم بکار گیرند. در همین زمینه کشورهای توسعه یافته بایستی تلاشهای خود را جهت ارائه کمک فنی به کشورهای منتفع از ترجیحات عام بویژه کشورهای کمتر توسعه یافته بکار گیرند تا اینها بتوانند حداکثر سود را از ترجیحات ببرند. از جمله اقدامات دیگر این است که این کمکها میتواند به شکل اطلاع رسانی بهتر به کشورهای ذینفع در رابطه با منافع اعطا شده و همچنین به شکل آموزش فنی به پرسنل کشورهای در حال توسعه که نظام عام ترجیحات را بررسی میکنند، انجام شود. علاوه بر این توصیه شد که آنکتاد با کمک نهادهای بینالمللی مربوطه کار را در زمینه انتشار اطلاعات، افزایش تجارت و افزایش صنعتی شدن کالاهایی که تحت شمول نظام عام ترجیحات هستند، ادامه دهد.
و) مقررات فوق توسط کشورهای سوسیالیست کشورهای اروپایی شرقی در طرحهای ترجیحاتی شان با در نظر گرفتن اعلامیه مشترکی که از طرف کشورهای سوسیالیست اروپای شرقی در بخش دوم جلسه چهارم کمیته خاص ترجیحات و با توجه کامل به مقررات منشور حقوق و تعهدات اقتصادی دولتها صادر شد، اعمال میشوند.
در این مرحله با توجه به مقادیر R، S و Q مربوط به گزینهها که به صورت نزولی مرتب شده اند تصمیم میگیریم. برای تصمیم گیری دو شرط بررسی و بر اساس این دو شرط، سه حالت به وجود می آید که بر اساس آن تصمیم گرفته می شود:
الف) شرط1: شرط مزیت قابل قبول
اگر A(1) ، A(2) به ترتیب اولین، دومین گزینه بر اساس مقدار Q باشد و n بیانگر تعداد گزینهها باشد، رابطه (15) برقرار باشد:
[Q(A(2)) - Q(A(1))]≥ 1/n-1 (3-25)
ب) شرط2: شرط ثبات قابل قبول در تصمیم گیری
گزینه A(1) باید حداقل در یکی از گروههایR و S به عنوان رتبه برتر شناخته شود.
حالت هایی که پیش می آید:
حالت اول : زمانی که شرط اول برقرار نباشد، مجموعهای از گزینهها به صورت رابطه 16 به عنوان گزینههای برترانتخاب می شوند:
(3-26) ,….., A(M) A(2) , A(1) = گزینه های برتر
بیشترین مقدار M با توجه به رابطه (17) محاسبه میشود:
(3-27) 1/n-1> Q(A(1)) - Q(A(M))
حالت دوم : زمانی که تنها شرط دوم برقرار نباشد دو گزینه A(1) و A(2) بهعنوان گزینه های برتر انتخاب میشوند.
حالت سوم : اگر هر دو شرط برقرار بود رتبهبندی براساس Q خواهد بود. (به صورت کاهشی: هر چه Q کمتر باشد آن گزینه بهتر است)
3-8روایی و پایایی پرسشنامه پژوهش:
روایی آن خصیصه یا ویژگی ابزار گردآوری اطلاعات است که مقولاتی را تعیین می کند که برای آن ها در نظر گرفته شده است و پایایی خصیصه یا ویژگی های که در طول زمان ثبات و پایداری خود را حفظ نماید(جوانمرد ،1388) مبحث قابلیت اعتماد (پایایی)و اعتبار (روایی) ،از اصول اندازگیری و ارزیابی تحقیقات علمی بوده و از ویژگی هایی هستند که جهت مفید و موثر واقع شدن روش های جمع آوری داده ها،از شروط اساسی به شمار می روند.با توجه به این مهم ،در تحقیق حاضر تلاش شده است که مباحث فوق در مورد پرسشنامه مورد بررسی قرار گیرد.
روایی تحقیق ، میزان سازگاری ابزار سنجش با هدف تحقیق را نشان می دهد و روایی به این موضوع می پردازد که آیا ابزار سنجش واقعا آنچه را که قرار است سنجیده شود را می سنجد یا خیر و هر اندازه که روایی تحقیق انجام شده بالاتر باشد بر اعتبار آن افزوده می شود .(مهری ،1381)
مقصود از پایایی آن است که اگر ابزار اندازگیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار و به گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد.(کاظمی،1391)
برای اعتبار و روایی و پایایی مدل مفهومی و پرسشنامه این پژوهش از نظرات خبرگان صنایع شوینده ،اساتید محترم دانشگاهی استفاده گردید.بدین ترتیب که ابتدا شاخص ها از مقالات متعدد علمی و معتبر استخراج شد ه است که منابع آن ذکر شده است ،سپس مدل مفهومی پژوهش با نظر اساتید و خبرگان ساخته شد و از آن ها خواسته شد با تعیین اهمیت شاخص ها برای این پژوهش ،شاخص های نامطلوب را از مدل حذف کنند .
3-9مدل مفهومی پژوهش
تامین
کنندگان
نمودار (1-3) مراحل انجام تحقیق
:جدول (3-3) معیارهای اصلی و فرعی موثر بر توان مالی
معیارها | زیرمعیارها |
تحویل | موقعیت جغرافیایی(در دسترس بودن) |
سیستم حمل و نقل(انعطاف در حمل و نقل) | |
سهولت در سفارش دهی | |
بسته بندی مناسب | |
درصد تحویل به موقع | |
انعطاف پذیری | سازگاری با فرایند سازمان متقاضی |
توانایی پاسخگویی به نوسانات تقاضای سازمان |
مرغ: لوازم یدکی مرغ کالباس: گل لگو شده
خورش سبزی: خورش علف عدس پلو: سا چمه پلو
خیار شور:شیار شور آب خنک: داریم آب خنک می خوریم(یعنی زندانی می کشیم)
*زندانی نئشه: هنگامی که آهنگ می گذارند یا می خوابند.
*دستشویی: همیشه توی صف هستند(بشوت) قیچی کن
*بگاز آماره:هنگامی که صف دستشوی شلوغ است
*نظافت: هر اتاقی یکی از کارها را انجام می دهد که شهردار می گویند.
*مه خان: شخصی بوده در زندان کرمان کشته شده و فردی قوی و به نوعی قالتاق بوده است و برای زندانیان حکومت می کرده است بعد از فوت ایشان این اصطلاح مه خان در میان زندانیان مانده است ورد زبان آنها شده است و در حال حاضر کسی که قلدر بازی در بیارود مه خان می گویند و معمولاً شهردار شخصی دارند.
مشخصات مه خان: شلوار ۴ متری جیرفتی دوز- داشتن دستمال لاتی – داشتن انگشتر زیادی(۷ تا ۸)- زنجیر توی گردن – یقه باز- گیوه شیطونی- دستبند چرمی و دکمه ای
*یحیی ای: مشخصات مه خان با یحیی مطابقت دارد اصطلاحی که از آن می ترسند.
*مگر من شهردار شخصی اتم: کسی که موقعی که کاری را بهش واگذار می کنند و بهش بر می خورد
*رانندگی بلدی بده گاز- فوتبال بلدی بشوتش – چوپانی بلدی برونتش
*من: فردی می گوید من، طرف مقابل می گوید من سه کیلو تو سر آب بندی هم نیستی(به نوعی تحقیر)
*من: منجقی هم نیستی / شپشی هم نیستی
*روز آزادی زندانی
*برای سلامتی صلوات – آزادی زندانیان صلوات – پشت دیوار رسیدی ما را از یاد نبری – زنگ زدیم ما را توی دیوار نکنی – آروقی بکن به طرف زندان(یادی کن)
بوقی بزن(یادی کن)
برو دیگه ور نگردی – جشن پتو می کیرند
*آزادی زندانی سابقه دار
پس صبا جات همیجایه
این دفعه لااقل چیز درستی بدزد
انگشتری بده – شلواری بده – گیوه بده
*موقع آزادی زندانی مواد مخدر
چهار تا همرات بیار – اینباری با یه تُن- نری با یه شیشی برگردی
*آزادی قاتل
بیشترین احترام را دارد(اعتقاد دارند پاک شده)
کمترین آزادی به زندانیان قاتل چون باعث تعجب زندانیان می شود، می گویند شاکی اش آدم درستی بوده.
دگر پولی خرج کرد- خرج زیادی کرد
وقتی زندانی قاتل آزاد می شود زندانیان بیشتر خوشحال می شوند
*اعدام
زیر تیغ- از مرگ پرید(نجات پیدا کرد)- پاک رفت(دمش گرم) – فرصتی بود توبه کرد
فکر منفی (راحت شد از دست این نامردا) – بی معرفتا کشتنش- بیچاره زن و بچه اش- چی می کشن زن و بچه اش- بی معرفتا به زن و بچش رحم نکردند – مردا خدا ایستاده می میرند.
بعد از ااعدام زندانی دوستانش پارچه مشکی روی تخت آن می زنند وبرایش مراسم ختم می گیرند. توی تعریف های از آنها زیاد یاد می کنند.
*زندانی مریض
لاشی خودش را به مریضی می زند(بهونه گیر)
*جاسوس
آدم فروش – بد و بیراه به او می گویند – آب جوش- اول و آخر آدم فروش- مرده و زنده آدم فروش (نوعی فحش رکیک) – ناموسو گذاشته پشت در – معرفتو گذاشته پشت در
*زندانی کتاب خوان
بچه مثبت- آقای مهندس- دکتر- حاج آقا- با کلاس- عقل محل- توها مانه- ماتف توی آبشار نیاگارا
*وقتی طعنه می زنند
خیلی حالیته – خیلی کارت درسته- کار درست- حالیت باشه
*خودفروش
کفترو- بچه خوشگل- طرف کته – تهش باد میده – با یه شپشی می شه
کسی وارد بحث دیگران می شود
ای کت دیگه می گیره- بنجل- برو گمشو – بلند گم شو لاش پت- به تو چه گه خوردی- بشوتش
*مرخصی
فرم پر کند- بنویسد- فرهنگی بگیرد- فنی و حرفه ای بگیرد- تست مورفیس منفی باشد
هلیم بصورت یکی از سه ازوتوپ ، ، وجود دارد. نیمه عمری در حدود ۰٫۸۲ ثانیه دارد و به این دلیل از اهمیت کمتری برخوردار است. دو ایزوتوپ پایدار (فرمیون) و (بوزون) به اندازه یک نوترون در هسته با یکدیگر تفاوت دارند.گاز هلیم-IV در طبیعت کمیاب است و اولین بار توسط رمزی[۱] در سال ۱۸۹۵ کشف شد. هلیم-III هنوز کمیابتر است و به ازای هر ۱۰۴ اتم گاز هلیم، یک اتم هلیم-III وجود دارد [۱و۲]. یکی از فواید راکتورهای هستهای توانایی آنها برای تبدیل لیتیم-VI به هلیم-III است که بوسیلهی بمباران نوترونی انجام می شود. ابتدا لیتیم به تریتیم و هلیم-IV تبدیل می شود،
(۱-۱)
اگر مخلوط آنها در یک تیوپ پالادیم که برای تریتیم متخلخل است گرم شود، گاز تریتیم از گاز هلیم جدا می شود. در نهایت تریتیم با یک واپاشی خود بخودی بتا با نیمه عمر ۱۲٫۵ سال به تبدیل می شود،
(۱-۲)
از آنجا که گاز بوسیلهی بمباران نوترونی تولید می شود، فقط بوسیلهی تعداد بسیار کمی از منابع در دسترس قرار میگیرد و قیمت بسیار گرانی دارد.
پس از مدت کوتاهی از در دسترس قرار گرفتن گاز در سال ۱۹۴۸ کارهای تجربی روی کپهای آغاز شد. در این رابطه سیدوریاک و همکارانش[۲] [۳]، اسبرن و همکارانش[۳] [۴] پیشگام بوده اند و تحقیقاتی بر روی مایع و جامد انجام دادهاند.
جامدات و مایعات کوانتومی
مولکول هلیم، تک اتمی بوده و از مولکول سایر عناصر کوچکتر است. گاز هلیم سبکترین گاز بیاثر است و نیروی بین اتمی واندروالس[۴] ضعیف با تقارن کروی مشخصهی اتمهای آن است. بهترین تقریب برای برهمکنش بین اتمها، پتانسیل لنارد- جونز[۵] است [۵]،
(۱-۳)
که قطر کره سخت اتمها و انرژی بستگی در صفر مطلق است. اتمهای گازی بیاثر سنگینتر از قبیل آرگون بلورهای تنگچین مکعبی با حجم مولی نزدیک به تشکیل می دهند. این حجم مولی به کمک رابطه فوق محاسبه می شود و پارامترهای این رابطه بوسیلهی میزان انحراف از قانون بویل[۶] برای گاز آرگون بدست می آید. وقتی چنین محاسباتی برای ایزوتوپهای هلیم انجام شود یک بلور کلاسیکی تنگچین[۷] با حجم مولی پیش بینی می شود که این مقدار به دلیل سبک بودن اتمهای هلیم، کمتر از مقدار حجم مولی محاسبه شده برای آرگون است.
به عنوان نتیجهای از اندازه های کوچک اتمهای هلیم، نیروهای جاذبه واندروالس که حالتهای جامد و مایع را به یکدیگر مقید می کنند، در مولکول هلیم نسبت به سایر مواد ضعیفتر است. به این ترتیب ایزوتوپهای هلیم، مایعاتی با کمترین نقطههای جوش و بحرانی هستند (جدول (۱-۱)).
جدول (۱-۱): نقاط جوش و بحرانی هلیم
۵٫۲۰ | ۳٫۳۲ | TC(K) |
۴٫۲۱ | ۳٫۱۹ | TB(K) |
هر دو مایع دارای چگالی پایینی نیز هستند. و . هلیم مایع از این لحاظ منحصر بفرد است که به هیچ وجه تحت فشار بخار اشباعش جامد نمی شود. این مایعات تنها تحت فشارهای و جامد میشوند. حجمهای مولی این جامدات و است که خیلی بیشتر از مقادیر پیش بینی شده میباشند. این در صورتی است که فشار لازم برای متراکم کردن این مایعات تا حجم مولی برابر و میباشد.
حال میخواهیم ببینیم منشأ این انرژی که اتمهای هلیم را در فاصلهی دور از یکدیگر نگه میدارد و مانع تبدیل این مایعات به یک جامد کلاسیکی شبیه آرگون می شود، چیست. تقریباً در تمامی مواد، نقطهی انجماد با برقراری تعادل بین نیروهای واندروالس و انرژی گرمایی تعیین می شود. نیروهای جاذبه تمایل دارند که مولکولها را به هم فشرده کرده و یک شبکه بلورین منظم تشکیل دهند. اما همانطور که اشاره شد، نیروهای جاذبه بین اتمهای هلیم به شدت ضعیف هستند. بنابراین به این نتیجه میرسیم که توزیع دیگری از توازن نیروها که معمولاً نادیده گرفته میشوند را باید مد نظر قرار داده و به حساب بیاوریم. این توزیع بهنام انرژی نقطه صفر[۸] معروف است. در مکانیک کلاسیک هر اتم جامد در دمای معین با نوسانهای معینی حول مکان خود در شبکه ارتعاش می کند، اما در صفر مطلق انرژی گرمایی این ارتعاشات از بین میرود و اتمها در مکانهای خود در شبکه ساکن میشوند. در نظریه کوانتومی، انرژی حالت پایه یک نوسانگر هماهنگ ساده از معادله شرودینگر[۹] برابر بدست می آید که بسامد پایه و ثابت پلانک[۱۰] است. از آنجا که متناسب با میباشد که m جرم یک اتم است، انرژی حالت پایه یا انرژی نقطه صفر برای سبکترین اتمها بیشترین مقدار را دارد و فقط در تعیین حجم مولی چنین جامداتی که انرژی بستگی آنها (مانند انرژی واندروالس) خیلی ضعیف است، مهم میباشد. به شکل دیگر میتوانیم یک اتم را در یک مایع به عنوان یک ذره آزاد درون یک جعبه کوچک از اتمهای مجاور در نظر بگیریم، به این ترتیب انرژی پایینترین حالت برابر است با که m جرم اتم و v حجم جعبه است. در هر دو حالت با افزایش حجم مولی، انرژی کاهش مییابد. از اینرو انرژی حالت پایه یا انرژی نقطهی صفر باعث افزایش حجم مولی می شود. در واقع مایع دارای حجم تعادلی در حدود سه برابر بزرگتر از حالتی است که فضای اتمها عمدتاً بواسطهی نیروهای بین اتمی تعیین میگردند؛ در حالیکه حجمی در حدود چهار برابر بزرگتر از این حالت دارد. حجمهای مولی بزرگ مایع و مایع منجر به دوری اتمها از یکدیگر شده و به این ترتیب فاز جامد تشکیل نمیگردد. روش دیگر بررسی انبساط کوانتومی گازهای سبک بیاثر بوسیلهی دیبوئر[۱۱] و لانبک[۱۲] ارائه شد [۶]. آنها با بهره گرفتن از پارامترهای پتانسیل لنارد- جونز و تعریف طول موج دوبروی ذرهی متحرک، توانستند قبل از اندازه گیری مقدار را برای حجم مولی جامد پیش بینی کنند که این به مقدار تجربی آن خیلی نزدیک است. در واقع بلورهای هلیم به دلیل انرژی نقطه صفر تا دو برابر مقدار کلاسیکی خود منبسط میشوند. بنابراین جامدات هلیم، جامدات کوانتومی و مایعات هلیم، مایعات کوانتومی نامیده میشوند.
گاز فرمی و مایع فرمی
طبیعت کوانتومی دو ایزوتوپ هلیم متفاوت است و مطالعه جداگانه ای در تئوری کوانتومی ماده چگال دارند. اسپین ذاتی مضرب صحیحی از است و این مشخصه بوزونها میباشد. در صورتیکه، اسپین ذاتی مضرب نیمصحیحی از میباشد و این مشخصه فرمیونها است. درنتیجه صرف نظر از نیروهای بین اتمی کوچک، اتمهای شبیه یک گاز بوزونی رفتار می کنند که خواص آنها بوسیلهی آمار بوز - انیشتین تشریح می شود، اما اتمهای شبیه یک گاز فرمی رفتار می کنند و خواص آنها بوسیلهی آمار فرمی- دیراک تعیین می شود. بنابراین انتظار میرود که اگر این دو مایع کوانتومی تا دماهای خیلی پایین سرد شوند رفتار کاملاً متفاوتی از خود نشان دهند. انیشتین نشان داد که در دماهای به اندازه کافی پایین، گاز بوزونی در حالت پایه کوانتوم مکانیکی خود قرار میگیرد که اصطلاحاً چگالش بوز- انیشتین نامیده می شود. لندن[۱۳] برای بوزونهای با بهره گرفتن از جرم اتمها و چگالی آنها در حالت مایع، دمای گذار به این حالت جدید را که به صورت یک منقار[۱۴] در وابستگی دمایی گرمای ویژه ظاهر می شود، ۳٫۱ کلوین محاسبه کرد [۷]. از طرف دیگر گاز فرمی بطور پیوسته به حالت پایه خود چگالیده می شود که یک کرهی فرمی در فضای تکانه است. در این حالت به دلیل اصل طرد پائولی[۱۵]، فقط دو فرمیون یکی با اسپین بالا و دیگری با اسپین پایین در هر نقطه از فضای تکانه وجود دارد. برای گاز دمای مشخصهی این حالت پایه یعنی دمای فرمی ( )، آن است که لندن از روی جرم اتمها و چگالی آنها در حالت مایع برابر ۴٫۹ کلوین محاسبه کرده است [۷]. همانطور که در شکل (۱-۱) نشان داده شده است در دمای پایینتر از با کاهش دما گرمای ویژه کاهش مییابد تا به صفر برسد و در دمای زیر ۰٫۵ کلوین این کاهش بصورت خطی است. این رفتار خطی اولین بار بوسیله سامرفلد[۱۶] و برای گاز فرمی- دیراک الکترونهای رسانش بدست آمده است [۸].
شکل (۱-۱): مقایسه گرمای ویژه مولی گاز فرمیونی با گاز بوزونی و گاز کلاسیکی. منقار (Cusp) مشخصهی چگالش بوز- انیشتینی و ناحیه خطی (Linear) گاز فرمی- دیراک تبهگن است [۸].
در سال ۱۹۱۱، کامرلینگ اونس[۱۷]، پیشگام فیزیک دماهای پایین، نشان داد که مایع چگالی بیشینهای در دمای ۲٫۳ کلوین دارد. کیسوم[۱۸] و کلاسیوس[۱۹] ناهنجاری بزرگی در گرمای ویژهی این مایع در دمای ۲٫۱۷ کلوین کشف کردند که معروف به نقطهی لامبدا است [۹]. در مقابل اندازه گیریهای اندرسون[۲۰] و همکارانش در دماهای بین ۳ میلی کلوین و ۳ کلوین نشان داد که برای گرمای ویژهی مایع گذار لامبدا وجود ندارد، اما وابستگی خطی دمایی در زیر دماهای ۵۰ میلی کلوین مشاهده می شود [۱۰].
تفاوت مهم دیگر این دو مایع از طبیعت مغناطیسی اتمهای آن ناشی می شود. بوزونی با اسپین صفر ماده مغناطیسی نیست در صورتیکه فرمیونی با اسپین هستهی جفت نشده ماده مغناطیسی ضعیفی است. بطور مثال، اندازه گیریهای تامسون و همکارانش برای پذیرفتاری مغناطیسی( ) مایع نشان داد که از قانون کوری تبعیت می کند و در دماهای بالاتر از ۰٫۸ ثابت میماند، اما بعد از آن بطور سریع افت می کند تا اینکه در دماهای زیر ۱۰۰ میلی کلوین بطور کامل مستقل از دما می شود [۱۱]. این رفتار مستقل از دما در دماهای پایین دقیقاً شبیه رفتار پذیرفتاری اسپینی پائولی الکترونهای رسانش (فرمیونها) در فلزات است.
علیرغم این توافق کیفی، دمای فرمی برای جهتگیریهای پادموازی قابل ملاحظه اسپینهای هستهای ۰٫۸ کلوین بدست می آید و این دما کمتر از دمای ۴٫۹ کلوین است که لندن برای گاز فرمی غیر برهمکنشی محاسبه کرده بود. بطور مشابه گرمای ویژه مایع در ناحیه خطی شکل (۱-۱) در حدود سه برابر گرمای ویژهی مورد انتظار برای ذرات غیر برهمکنشی است. بدیهی است که یک تئوری ذرات برهمکنشی نیاز است که به بررسی این خواص در دماهای خیلی پایین بپردازد و این تئوری مایع فرمی بجای تئوری گاز فرمی است.
مروری بر برخی از اندازه گیریهای انجام شده روی
مایع هلیم-III دارای رفتار بسیار متفاوت با مایع هلیم-IV است. بهنظر میرسد اغلب تمایزات از این مسئله ناشی می شود که این دو مایع از آمارهای متفاوتی تبعیت می کنند. در این بخش برخی از کارهای تجربی انجام شده برای تعیین خواص ترمودینامیکی مایع هلیم-III را مرور و آنها را با نتایج نظری مورد انتظار برای گاز فرمیونی مقایسه میکنیم.
۱-۴-۱- خواص گرمایی
اگر فرض کنیم در زیر ۵۰ میلی کلوین گاز فرمی تبهگن شود، محاسبه ویژگیهای آن بسیار سرراست می شود. در بررسی گرمای ویژه، درست مانند یک گاز الکترونی، تنها حالتهای با مقدار از انرژی فرمی میتوانند در ویژگیهای گرمایی گاز فرمی تبهگن سهم داشته باشند. تعداد اتمها در این ناحیه متناسب با است که چگالی حالتها در یک انرژی نزدیک انرژی فرمی و برابر است. بنابراین اگر انرژی به هر اتم هلیم نسبت دهیم انرژی گرمایی در حدود خواهیم داشت که محاسبات دقیق مقدار را نشان میدهد. بنابراین با توجه به رابطه قبل برای گرمای ویژه داریم،
رابطه بالا وابستگی خطی گرمای ویژه با دما را نشان میدهد، آزمایشات نیز این وابستگی خطی را برای مایع هلیم-III نشان می دهند [۱۰و۱۲-۱۴]. در سال ۱۹۸۶، گریوال گرمای ویژهی مایع هلیم-III را در دماهای بین تا و در فشارهای صفر تا با دقت زیادی اندازه گیری کرده است [۱۵]. نتایج اندازه گیریهای او در شکل (۱-۲) آمده است. همانطور که میبینیم در دماهای زیر گرمای ویژه به صورت خطی با دما تغییر می کند. اندرسون، ریتس و ویتلی [۱۰] اندازه گیریهایشان را در دماهای زیر با منحنی به شکل زیر فیت کردند،
که R ثابت گازها، T دمای مطلق و ثابتهای مثبت هستند. برای حالتی که T به سمت صفر میل می کند یک مقدار حدی برای گرمای ویژه به اندازه در فشار تخمین زدند. که البته این مقدار با آنچه که توسط شیب میانگین در بازهی صفر تا ۱۰٫۱کلوین بدست آمد بطور محسوسی اختلاف دارد.
شکل (۱-۲): نتایج تجربی گرمای ویژه مایع بر حسب دما [۱۵].
۱-۴-۲- رسانندگی گرمایی
از آنجائیکه صنعت چرم زیر شاخه ای از صنعت نساجی می باشد، اکثر مسئولین در این اداره تخصص کافی و مطلوبی در صنعت چرم ندارند و اکثرا فارغ التحصیلان رشته نساجی و یا شیمی هستند.
مسئولین در اداره گمرگ آشنایی کم و یا ناکافی با صنعت چرم دارند و متاسفانه برای بعضی از مسائل از شهرک و اتحادیه چرمشهر نیز استفاده کافی به عمل نمی آورند.
از آنجائیکه مسئولین در محیط زیست آشنایی زیربنایی و کافی با صنعت چرم ندارند و بیانگر این مسئله می باشند که این صنعت موجب آلودگی هرچه بیشتر محیط زیست می شود و هیچ برنامه راهبردی برای حل این مشکل پیشنهاد نمی دهند و موجب بروز مشکلات عدیده ای در صنعت چرم می شوند.
مسئولین شاغل در اداره دامپزشکی هیچ نظارت صحیحی بر کیفیت و استاندارد نگهداری و حمل صحیح پوست نداشته و خود را مبرا از این صنعت می دانند.
مسئولان شاغل در کشتارگاه ها متاسفانه پوست را جزء ضایعات دانسته و در امر نگهداری و حمل ونقل و مراقبت از پوست دقت کافی به عمل نمی آورند و موجب بروز مشکلات زیادی برای صنعت چرم که ماده اولیه و اساسی آن پوست می باشد می شوند.
امور فنی کشتارگاه ها به عهده مسئولین شهرداری می باشد و از آنجائیکه نظارت کافی برای کیفیت بخشی در امور سلاخی، نگهداری و فروش و برندسازی پوست ندارند، واحدهای تولیدی چرم در امر خرید پوست با مشکلات زیادی مواجه نموده اند.
از آنجائیکه مسئولان شاغل در اداره جهادکشاورزی نظارت مستقیم بر امور کشتارگاه ها و دامپزشکی ها را برعهده دارند و به علت آشنایی کافی این مسئولین با صنعت چرم نمی توانند نقش مناسبی را در امور مدیریتی کشتارگاه ها و دامپزشکی ایفا نمایند.
اداره دارایی از متخصصین چرم نه تنها استفاده در امور خود انجام نمی دهد بلکه ارتباط تنگاتنگی نیز با اتحادیه و شهرک چرم سازان هم ندارد.
اداره بیمه و تامین اجتماعی به علت عدم استفاده از متخصصین و کارشناسان در صنعت چرم توان پوشش کافی و تامین منابع برای واحد های تولیدی و پرسنل مشغول در آن ها را ندارد.
۳-۲-۵ حمایت و پشتیبانی
به علت استفاده از دستگاه ها و ماشین آلات خارجی و عدم آشنایی نیروی متخصص داخلی با تکنولوژی این دستگاه ها واحدهای تولید چرم در تعمیر و نگهداری دستگاه های خود با مشکلات زیادی مواجه هستند.
اداره دارایی هیچ حمایت و پشتیبانی جهت توسعه صنعت چرم انجام نمی دهد.