وبلاگ

مدیریت ریسک زنجیره تامین، مدیریت ریسک های داخلی و خارجی زنجیره تامین است، که از طریق یک رویکرد هماهنگ بین اعضای زنجیره تامین به جهت کاهش آسیب پذیری زنجیره تامین انجام میشود.هدف مدیریت ریسک زنجیره تامین اجتناب از رخداد شکست هایی در زنجیره تامین است که می تواند منجر به اثراتی شود که بر کل زنجیره تامین تاسبثیر گذار است. یافتن و تحلیل این ریسک ها مهمترین کار در مدیریت ریسک زنجیره تامین است.[۱]
تانگ در سال ۲۰۰۶ نشان داده است که چهار رویکرد مدیریت پایه میتواند در یک روش هماهنگ برای مدیریت ریسک به صورت هماهنگ برای مدیریت ریسک در زنجیره تامین بکار رود که در شکل نشان داده شده است.[۱۳۰]

شکل ۱-۱ رویکرد تانگ برای مدیریت ریسک در زنجیره تامین [۱]
برای ارزیابی ریسک زنجیره تامین، نه تنها میبایست ریسک های مستقیم مربوط به عملیات شناسایی شوند، بلکه باید عوامل یا منابع بالقوه این ریسک ها در هر موجودیت زنجیره تامین مشخص شود.در نتیجه تمرکز اصلی تحلیل ریسک زنجیره تامین، بر شناسایی منابع بالقوه ریسک استوار است.[۱]
۱-۸٫ ریسک اختلال در زنجیره تامین :
اختلال در زنجیرهای تامین بدون تردید پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ توجه بیشتری را به خود جلب کرده است،در حالیکه زنجیره های تامین همواره با مباحث مربوط به شناسایی آسیب پذیری های خود و مدیریت آنها مواجه بودند.اختلالات در زنجیره تامین انواع مختلفی دارد و ممکن است ناشی از عوامل درونی یا بیرونی زنجیره تامین باشد .اختلالات در زنجیره تامین پر هزینه هستند، بنابراین لازم است که بدانیم چگونه یک اختلال بر زنجیره تامین تاثیر میگذارد تا بتوانیم استراتژی مناسبی را برای مقابله با آن اتخاذ کنیم. چوپرا و سودهی معتقدند که از آنجایی که امروزه موسسات در یک محیط جهانی فعالیت میکنند،هم کارشناسان آکادمیک و هم شاغلین حرفه ای فهمیدند که اختلال در زنجیره تامین یکی از مهمترین ریسک ها در زنجیره تامین است.
اختلال در زنجیره تامین بصورت “هر رخدادی که جریان مواد در زنجیره تامین را قطع میکند و منجر به توقف ناگهانی جریان محصول میگردد ” تعریف شده است.[۱] در زیر به چند تا از تعاریف ارائه شده از اختلال اشاره شده است.
هیشامودین و شفی اختلال در زنجیره تامین را بدین صورت تعریف کرده است است ” عواملی که باعث اختلال جریان مواد در زنجیره تامین شده و باعث توقف ناگهانی در حرکت محصول در جهت رسیدن به مشتری نهایی میشود".[۴۸,۱۱۶] هیشامودین همچنین یک تعریف کوتاه در سال ۲۰۱۲ از اختلال ارائه داده است"اختلال برابر است با هر گونه توقف در تولید ” [۴۶]
شفی در سال۲۰۰۳ شش تا از اختلالات پایه ای را در زنجیره تامین شناسایی کرده است[۶,۱۱۸]
اختلال در عرضه
اختلال در حمل و نقل
اختلال در تسهیلات
اختلال در ارتباطات
اختلال در تقاضا
اختلال در توافقات انتقال
نمیر ،زین و اروگلو اختلال را وقایع فاجعه آمیز معرفی میکنند که احتمال وقوع کم ولی عواقب چشمگیری دارد،که زنجیره های تامین بطور فزاینده ای در معرض این وقایع هستند.[۶۴,۷۱]
اختلال های زنجیره تامین ،حوادثی برنامه ریزی و پیش بینی نشده هستند، که جریان مواد یا محصولات را درون زنجیره مختل میکنند.[۵۳,۷۰]
همانطوری که زنجیره های تامین پیچیده تر شدند،ریسک اختلال در شبکه های زنجیره تامین وآسیب پذیری آنها در برابر اختلالات افزایش یافته است [۵۵].
مثال هایی از اختلال در زنجیره تامین که ممکن است برای هر سازمانی رخ دهد میتوان به اختلال در حمل و نقل ، اعتصاب کارگران، حوادث طبیعی، عیب در سسیستم حمل و نقل، نزاع نیروی کار ، ترورسیم ، جنگ و بی ثباتی سیاسی[۴۸,۱۱۶,۶۴] ، زمین لرزه، شیوع سارس، بحران های مالی ، اعتصاب کارگران، کمبود مواد خام، سیاست جدید تعرفه و مالیات[۳۳] و از کار افتادگی ماشین آلات ورشکستگی تامین کنندگان، از کار افتادگی ماشین الات، مساله کیفیت[۱۱۶,۳۹] ،بلاتکلیفی تکنولوژیکی و ناتوانی بازار[۳۲].
۱-۹٫ مثال های از اختلالات موردی اتفاق افتاده در دنیای واقعی :
طوفان های زمستانی در چین در سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰ زنجیره های تامین سبزیجات و زغال سنگ رو دچار اختلال کرده است.[۷,۳۰,۱۱۹]
زلزله در سال۱۹۹۵ که در کوب^[۲۸] ژاپن اتفاق افتاد سطح وسیعی از لینک های انتقال رو در این شهر و یکی از مهمترین مراکز حمل و نقل جهانی رو تخریب کرد.[۱۱۶]
آتش سوزی در مارچ سال ۲۰۰۰ در کارخانه تولید مواد نیمه رسانای فیلیپس در شهر آلبوکورکو امریکا در نیو مکزیکو باعث شد یکی از مشتریان اصلی این کمپانی ، اریکسون،۴۰۰ میلیون دلار درآمد بالقوه خود رو از دست بدهد. در حالی که یکی دیگر از مشتریان این کمپانی (نوکیا) با تخصیص تامین کننده گان رزرو توانست اثر این اختلال را کاهش دهد. [۷۳,۱۳۱]
اختلالی که در سیستم حمل و نقل هوایی در جنوب شرقی آسیا در اثر حمله ۱۱ سپتامبر و طوفان های سنگین در این منطقه از آسیا رخ داد، باعث زیان ۱۵۰ میلیون دلاری برای کمپانی COMPAQ شده است.[۴۰]
زمانی که تامین کنندگان کمپانی dell در اثر زلزله سال ۱۹۹۹ در تایوان دچار اختلال شدند ، با در نظر گرفتن سیاست های نظیر قیمت گزاری پویا و ارتقای سیسم ها با هزینه پایین توانست مشتریان خود را راضی نگه دارد.[۱۴۳,۹۲]
حادثه تروریستی ۱۱ سپتامبر باعث لغو پروازها در چند روز شد.که این تاخیرات موجب بیکار شدن چندین خط تولید کمپانی فورد بدلیل نرسیدن اجزا از طرف تامین کنندگان شد.[۱۱۶,۱۰۵]
زلزله سال ۲۰۱۱ در ژاپن باعث اختلال در دوازده خط مونتاژ تویوتا شد که منجر به کاهش تولید ۱۴۰۰۰ وسیله نقلیه شد و بسیاری از کارخانجات تولیدی این کشور با کمبود مواد خام، سوخت و انرژی مواجه شدند . [۸]
کمپانی تلفن همراه موتورولا درسنگاپور به دلیل شیوع بیماری سارس بسته شد.[۹۲]
کمپانی اپل به دلیل کمبود تراشه هایDRAM در اثر زلزله ۱۹۹۹ در تایوان تعداد زیادی از مشتریان خود را از دست داد.[۹۲]
خاموشی های آمریکای شمالی در۱۴ اگوست سال ۲۰۰۳ بر بسیاری از تجارت ها اثر منفی گذاشت و یک آتش سوزی در یکی از تامین کنندگان رده دوم اریکسون مشکلات جدی را برای این کمپانی بوجود آورد.[۶۸]
دو شرکت بزرگ فورد و تویوتا در چند روز اول پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر،ضررهای کلانی را به دلیل مختل شده جریان مواد به کارخانه های مونتاژ خود در شمال آمریکا تجربه کردند،که بدلیل کنترل فراگیر بنادر،فرودگاهها و کلیه کانال های ارتباطی ایجاد شده بود.[۱]
هنریکس و سینگال اختلال های بوجود آمده در ژورنال والستریت طی دهه ۱۹۹۰ را مورد بررسی قرار داده و نشان دادند که اختلال بر عملکرد سرمایه ای و سهام این سازمان ها و همینطور عملکرد عملیاتی آنها (هزینه، فروش و سود) تاثیر قابل توجه منفی گذاشته است . [۵۳]
۱-۱۰٫ تاثیر اختلال بر عملکرد زنجیره تامین :
از آنجایی که وقوع اختلالات در زنجیره تامین غالبا غیر قابل پیش بینی و دور از انتظار هستند و میتوانند تاثیرات هنگفتی بر عملکرد زنجیره داشته باشند،لذا مواجه با این موارد ممکن است سازمان‌ها را مجبور کند تا استراتژی های خود را تغییر دهند،از تکنولوژی جدید استفاده کنند یا شیوه تصمیم‌گیری خود را اصلاح کنند.[۱]
هندریکس و سینگال یافته ها و شواهد تاثیرات بلند مدت اختلالات زنجیره تامین را بر عملکرد سازمان نشان داده اند .این یافته ها بر اساس مطالعه نزدیک به ۸۳۰ مثال علمی اختلالات زنجیره تامین در سازمان های دولتی است.
تاثیرات اصلی اختلال در زنجیره تامین عبارتند از:
سازمان ها بین ۳۳ تا ۴۰ درصد افت بازگشت سرمایه دارند در بازه ای سه ساله (یک سال قبل از اختلال و دو سال پس از اختلال)
افت قیمت سهام در سال پس از اختلال ۱۳٫۵ درصد بیشتر از سال گذشته بوده است
اختلال تاثیر منفی قابل توجهی بر سود دهی دارد.میانگین این تغییرات به صورت زیر است.
۱۰۷درصد کاهش درآمد مالیاتی
نرخ رشد فروش ۷ درصد کمتر شده است
افزایش ۱۱ درصد در هزینه
اختلال تاثیر ضعیف کننده ای بر عملکرد زنجیره دارد که سازمان پس از اختلال به راحتی ترمیم^[۲۹] نمیشود، یک سازمان حد اکثر تا دو سال پس از اختلال عملکرد پایینی دارد.
اختلال تاثیر منفی زیادی بر نرخ بازگشت سرمایه، سوددهی وتغییرات قیمت سهام دارد.
مدیران باید توجه داشته باشند که منابع اختلال چه چیزهایی میتوانند باشند،به منظور کاهش ریسک اختلالات چه کارهایی میتوان انجام داد و در مقابل بروز اختلالات چه واکنشهایی میتوان انجام داد.
جمله زیبایی که هندریکس و سینقال در سال ۲۰۰۵ در باره اختلال :
” اختلال توان بالقوه ای برای نابودی ارزش های خلق شده دارد “
زنجیره های تامین ناب و کارا بیشتر با اختلال مواجه میشوند.ارتباط معکوسی بین کارایی و ریسک وجود دارد.سازمان ها نمیتوانند مدت زیادی فقط روی کاهش هزینه ها تمرکز کنند و سرمایه گزاران زنجیره تامین باید توجه داشته باشند که چگونه این سرمایه ها و تغییرات، ریسک های اختلالات در زنجیره تامین را تحت تاثیر قرار میدهند. ارتباط معکوس بین اختلال و عملکرد زنجیره تامین بارها توسط مطالعات عملی و تئوری مورد اشاره قرار گرفته است ولی شواهد محکم برای این موضوع بسیار محدود هستند و نکته جالب اینکه مطالعات نشان داده است، تاثیر اختلال برای سازمان های کوچک بسیار بیشتر از سازمان های بزرگ است [۵۳,۵۴].
۱-۱۱٫ ضرورت مطالعه اختلال های زنجیره تامین:
لوی در سال ۱۹۹۵ بیان نموده است که بروز اختلال در زنجیره تامین منجر به هزینه های غیر قابل پیش بینی شده و زمان های تامین^[۳۰] بسیار طولانی میشود. البته وی اظهار میدارد که مدیران در رابطه با اختلال بیشتر تمایل به برخوردی مشابه با یک حادثه یک دفعه ای دارند و غافل از این هستند که شاید رخداد این اختلال ناشی از عدم وجود یک استراتژی پایدار در زنجیره باشد.

تعیین جامدات ثابت و فرار سوزانده شده در دمای ۵۵۰ درجه سانتی‌گراد
باقیمانده به دست آمده از روش ۱، تا رسیدن به ‌‌یک وزن ثابت در دمای ۵۵۰ درجه سانتی‌گراد سوزانده شده و آنچه باقی می‌ماند، مجموع جامدات ثابت محلول و معلق خواهد بود. همچنین کاهش وزن، جامدات فرار را نشان می‌دهد. این ‌‌‌‌اندازه‌گیری میزان تقریبی مواد آلی موجود در فاز جامد فاضلاب را نشان می‌دهد.

دستگاه‌ها
دستگاه و وسایل مورد نیاز همانند تجهیزات روش ۱ می‌باشند.

روش انجام آزمایش
باقیمانده‌ی حاصل از آزمایش مواد معلق‌‌‌‌، در کوره‌ای با دمای ۵۵۰ درجه سانتی‌گراد تا رسیدن به وزن ثابت سوزانده می‌شود (کوره قبل از قرار دادن نمونه‌ها، باید به دمای مورد نظر برسد). طبق استاندارد ۱۵ تا ۲۰ دقیقه حرارت دادن در دمای ۵۵۰ درجه برای اینکه ۲۰۰ میلی گرم باقیمانده کاملاً بسوزد کافی است. پس از مرحلۀ سوزاندن صافی در معرض هوای آزاد قرار داده می‎‌شد تا گرمای زیادی خود را از دست داده و کمی خنک شود. وزن صافی پس از آن که به دمای محیط می‌رسید، ‌‌‌‌اندازه‌گیری می‌شد.

محاسبه جامدات ثابت و فرار طبق رابطه‌ی ۳-۷ و ۳-۸ صورت می‌گرفت که در آن A مجموع وزن باقیمانده و وزن صافی قبل از احتراق (میلی گرم)، B مجموع وزن باقیمانده و وزن صافی پس از سوزاندن (میلی گرم) و C وزن ظرف ‌‌یا صافی (میلی گرم) است.
= جامدات فرار (میلی گرم بر لیتر)
= جامدات ثابت (میلی گرم بر لیتر)

آزمایش‌های مربوط به حذف مواد آلی فاضلاب
آزمایش BOD₅
جهت انجام آزمایش BOD₅، ابتدا حجم مشخصی از نمونه‌ی فاضلاب به ظروف مخصوص انجام این آزمایش منتقل شده سپس NAOH جامد جهت ‌‌‌‌اندازه‌گیری میزان جذب CO₂ ناشی از تجزیه‌ی بیولوژیکی، در مخزن مخروطی شکل متصل به سر ظرف قرار داده می‌شد. اختلاط توسط آهنربای موجود در ظرف انجام می‌شد. پس از آن دستگاه BOD₅ در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد قرار می‌گرفت و تغییرات BOD₅ به صورت روزانه کنترل می‌شد.

آزمایش COD
همانطور که قبلا اشاره شد اکسیژن مورد نیاز شیمیایی، معیاری از مقدار بار آلی موجود در نمونه است. برای انجام این آزمایش دو روش متداول‌‌یعنی روش رفلاکس بسته و روش رفلاکس باز در روش‌های استاندارد معرفی شده است.
برای ‌‌‌‌اندازه‌گیری COD موجود در نمونه‌ها ۵/۲ میلی‌گرم از آن‌ها مورد آزمایش قرار گرفت. قبل از شروع آنالیز، محلول‌های استاندارد باید تهیه شوند که در ادامه معرفی شده‌اند:
محلول اسید سولفوریک: محلول اسید سولفوریک در این آزمایش به عنوان کاتالایست جهت انجام فرآیندها مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تهیه این محلول، مقدار ۵/۵ گرم سولفات نقره (Ag₂SO₄) در‌‌یک کیلوگرم اسید سولفوریک(H₂SO₄) ریخته می‌شود. پس از گذشت‌‌ یک تا دو روز، مخلوط حاصل به خوبی هم زده می‌شود. با حل شدن کامل سولفات نقره می‌توان محلول را مورد استفاده قرار داد.
محلول ‌هاضم: برای تهیه محلول اکسیدکننده شیمیایی، به حجم ۵۰۰ میلی لیتر آب مقطر مقدار ۲۱۶/۱۰ گرم از دی کرومات پتاسیم( که پیش از آن در دمای ۱۰۳ درجه به مدت ۲ ساعت حرارت دیده است)، ۳۳ گرم از سولفات جیوه(Hg₂SO₄) و ۱۶۷ میلی‌لیتر اسید سولفوریک(H₂SO₄) غلیظ اضافه و در آن حل می‌شود. سپس آن را به دمای محیط رسانده و در نهایت حجم آن را با آب مقطر به ۱۰۰۰ میلی‌لیتر می‌رسانند.
محلول فروئین: این محلول در فرایند تیتراسیون نمونه COD کاربرد داشته و محصول کارخانه مرک آلمان بود.
محلول تیترانت فروس سولفات آمونیوم: از تیترانت فروس سولفات آمونیوم جهت تیتر کردن نمونه در آزمایش COD استفاده می‌شد. برای تهیه‌ی محلول تیترانت ۱/۰ مولار، ۲/۳۹ گرم Fe(NH)₄(SO₄)² در ۲۰ میلی‌لیتر اسید سولفوریک حل شده و در نهایت توسط آب مقطر، حجم نهایی به ۱۰۰۰ میلی‌لیتر رسانده می‌شد. در ادامه نحوه‌ی آماده‌سازی نمونه‌ها جهت انجام آزمایش COD به طور مختصر شرح داده شده است.
برای این منظور ۵/۲ سی‌سی از نمونه توسط پیپت در لوله آزمایش ریخته و سپس به ‌‌‌ترتیب ۵/۱ سی‌سی محلول‌ هاضم و ۵/۳ سی‌سی از محلول کاتالیست به آن اضافه می‌شد. لوله آزمایش باید بر روی دستگاه ورتکس^[۱۸] قرار می‌گرفت تا کاملا اختلاط ایجاد شود که متاسفانه این دستگاه در آزمایشگاه موجود نبود و عمل هم‌زدن به صورت دستی صورت می‌گرفت. پس از آن لوله آزمایش به مدت ۲ ساعت در دمای ۱۵۰ درجه در دستگاه اون قرار می‌گرفت تا حرارت ببیند. پس از گذشت دو ساعت، لوله‌ها از دستگاه خارج شده و به مدت نیم ساعت در محیط قرار می‌گرفتند تا به دمای آن برسند.
در این پژوهش هم از روش تیتراسیون و هم با بهره گرفتن از دستگاه اسپکتوفتومتر^[۱۹]، آزمایش COD انجام شد که مراحل فوق در هر دو روش‌‌ یکسان بودند.

اندازه‌گیری COD به روش تیتراسیون
پس از رسیدن دمای نمونه COD به دمای محیط، محلول به بشر منتقل می‌شد و حجم نمونه با اضافه کردن آب مقطر به ۵۰ میلی‌لیتر می‌رسید. محلول تیترانت را که از قبل در بورت مدرج آماده بود، به آرامی به محلول COD اضافه می‌شد تا جایی که رنگ نمونه از زرد به حالت بی رنگ می‌رسید. پس از آن ‌‌یک قطره فرویین به نمونه اضافه شده تا رنگ نمونه به رنگ پوست پیازی تغییر کند. در این مرحله میزان مصرف تیترانت قرائت می‌شد و مقدار غلظت COD بر حسب میلی‌گرم بر لیتر قابل‌‌‌‌اندازه‌گیری بود.

اندازه‌گیری COD به روش اسپکتوفتومتری
اسپکتوفتومتر دستگاهی است که برای تعیین میزان جذب نور در طول موج خاص، توسط ‌‌یک مایع مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این پژوهش از دستگاه اسپکتوفتومتر آزمایشگاه میکروبیولوژی استفاده شد. دستگاه مورد استفاده ساخت شرکت UNICO کشور آمریکا بوده و دارای طول موج ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر بود. پس از این که نمونه‌ها سرد شدند ابتدا نمونه شاهد در سلول دستگاه قرار می‌گرفت و دستگاه بر اساس آن کالیبره می‌شد. در نهایت میزان جذب نور نمونه‌ها در طول موج ۶۰۰ نانومتر‌‌‌‌اندازه‌گیری می‌شدند.
با توجه به میزان جذب نور هر نمونه، میزان COD توسط نمودار استاندارد قابل‌‌‌‌اندازه‌گیری بود. نمودار استاندارد با بهره گرفتن از غلظت‌های مختلف ماده KHP به فرمول HOOCCH6H4COOK به دست می‌آید. از آنجا که هر غلظت از KHP مقدار COD مشخصی دارد، تنها با انجام مراحل ‌‌‌‌اندازه‌گیری COD بر روی هر غلظت از محلول و در پایان به دست آوردن جذب نور آن می‌توان نمودار استاندارد به دست آورد. در این پژوهش از نمودار استانداردی که از قبل در آزمایشگاه میکروبیولوژی تهیه شده بود استفاده شد. شکل ۳-۹ نشان دهنده این نمودار استاندارد می‌باشد.
نمودار استاندارد دستگاه اسپکتوفتومتر

آزمایش ‌‌‌‌اندازه‌گیری اکسیژن محلول

تمرین و بازتوانی
تمرین برای بهبود ظاهر بدن

تمرین برای ورزش رقابتی
۲-۲-۱۴-۱ تمرین مقاومتی برای کودکان CP
در حال حاضر یک موضوع مهم برای کودکان CP، طراحی یک برنامه تمرینی موثر و کارآمد به منظور افزایش قدرت عضلانی و پیامدهای حرکتی می باشد. تمرین مقاومتی یک شیوه تمرینی اثربخش به منظور بهبود قدرت عضلانی و استقامت عضلانی می باشد. برگرداندن قدرت از طریق تمرین مقاومتی ممکن است یک درمان الحاقی مفید برای افراد با CP به حساب آید (۱۳۲). در کودکان با CP، تمرین قدرت عضلانی می تواند باعث بهبود قدرت عضلات اندام تحتانی شود، بدون این که باعث افزایش اسپاستیسیتی شود (۱۰۹).
۲-۲-۱۴-۲ تمرین مقاومتی فزاینده
یکی از شیوه های معمول در تمرینات با وزنه، تمرینات مقاومتی فزاینده نام دارد. تمرین مقاومتی فزاینده (PRE) یک روش تمرینی قدرتی است که میزان شدت تمرین (بار) در طول زمان به تدریج افزایش می یابد. این گونه تمرینات می تواند باعث تحریک افزایش قدرت بیشتر و بزرگتر عضله نسبت به آن چه که مرتبط با نمو و رشد طبیعی می باشد، شود (۱۳۳). در این شیوه چون عضلات در محدوده اضافه بار به کار گرفته می شوند، رفته رفته بر قدرت آن ها افزوده می شود که می توانند پس از مدت کوتاهی به راحتی بر آن غلبه کنند. اکنون این مقاومت دیگر نمی توانند DNA سلول را تحریک کند و اصطلاحا” سبک بار است و در این شرایط افزایش حجم صورت نمی گیرد، بنابراین بایستی وزنه (مقاومت) اضافه کرد. با وزنه جدید مدتی باید تمرین کرد تا سازگاری های جدید سلولی به وجود آید. شناسایی مقاومت ها یا وزنه هایی که ورزشکار باید اضافه کند در قالب شیوه های مختلف ارائه شده اند. یکی از معروف ترین آن ها توسط شمارش کردن تعداد دفعاتی (تکرارهایی) که می توان وزنه را جابجا کرد، می باشد (۹۳). مزایای سلامتی مرتبط با PRE ممکن است به عنوان مداخلات مفید در درمان های جسمانی^[۱۰۳] استفاده شود. کاهش توانایی عضلات به منظور تولید نیرو به علت مصدومیت، آسیب شناسی یا عدم استفاده یک اختلال شایع است که به وسیله فیزیوتراپ ها گزارش شده است. اگر کمبود تولید نیرو بوسیله عضلات توانایی فرد به منظور انجام فعالیت های روزانه را دچار اختلال کند، بنابراین این منطقی را برای فیزیوتراپ ها فراهم می کند تا برنامه مقاومتی فزاینده را در هنگام طراحی برنامه های تمرینی به کار ببرند.
۲-۲-۱۴-۳ اصول تمرینات مقاومتی پیشرونده
اصول این گونه تمرینات به منظور تولید نیرو در عضلات شامل الف: انجام یک تعدادی از تکرارهای کوچک (کم) تا زمان خستگی، ب: استراحت کافی بین تمرینات برای بازیابی (ریکاوری) و ج: افزایش مقاومت همزمان که توانایی تولید نیرو افزایش می یابد (۱۳۴). این اصول در دستورالعمل کالج آمریکایی طب ورزش (ASCM) به طور جزیی تری توضیح داده شده است که توصیه می کند که مقدار بار مطابق با یک ۸-۱۲ تکرار بیشینه، در ۳- ۱ ست و تمرین ۲ یا ۳ روز در هر هفته باشد. ۸ تا ۱۲ تکرار بیشینه بار، مقدار وزنه ای است که می توان از طریق دامنه (محدوده) موجود قبل از نیاز به استراحت بلند شود (۱۳۵). به طور سنتی تمرینات مقاومتی فزاینده به منظور بهبود عملکرد ورزشی در بزرگسالان جوانی که دارای سلامتی هستند، استفاده می شد. با این وجود مطالعات مروری اخیر، بر فواید بالقوه سلامتی این گونه تمرینات به عنوان بخشی از ارتقای فعالیت جسمانی در جامعه تاکید شده است (۱۳۶).
۲-۲-۱۴-۴ سازگاری عصبی و فیزیولوژیکی با تمرینات مقاومتی
اکثر سازگاری های برجسته با تمرین قدرتی شامل افزایش در قدرت عضلانی و اندازه عضلانی (هایپرتروفی) می باشد. افزایش اولیه قدرت حاصله از تمرین مقاومتی به دلیل فاکتورهای عصبی مانند افزایش شلیک عصبی به منظور افزایش فعالسازی پروتین های انقباضی می باشد (۱۳۷). بعد از ۸- ۶ هفته تمرین مقاومتی فزاینده، هایپرتروفی فیبرهای عضلانی اولا” به دلیل افزایش در تعداد فیلامنت های آکتین و میوزین می باشد. دیگر سازگاری های منجر به بهبود قدرت شامل افزایش در فعالیت آنزیم کراتین فسفات و گلیکولیتیک می باشد (۱۳۳).
الف) حجیم شدن^[۱۰۴]:
قدرت یک عضله رابطه مستقیمی با سطح مقطع یا حجم عضله دارد. تمرینات قدرتی میتواند باعث افزایش حجم عضله گردد. عوامل متعددی در حجیم شدن عضله دخیل بوده که برخی از آنها عبارتند از(۱۳۱):
افزایش در میزان فیبر عضلانی (افزایش تعداد تارچه های عضلانی)
افزایش در بستر مویرگی
تغییرات بیوشیمیایی در تارهای عضلانی (افزایش مقدار پروتیین عضله)
افزایش در تعداد فیلامنت های آکتین و میوزین
افزایش در فعالیت آنزیم کراتین فسفات و گلیکولیتیک
همه این اتفاقات منجر به افزایش کلی در سطح مقطع عضله می شود.
ب) فراخوانی^[۱۰۵]:
- فراخوانی واحدهای حرکتی بیشتر
- افزایش تواتر فراخوانی واحد های حرکتی بیشتر
- همزمانی تحریک واحد های حرکتی
۲-۲-۱۵ انگیزش در کودکان فلج مغزی
انگیزش یک انرژی روانی ذاتی یا نیرویی است که سطح پافشاری ما را به منظور دنبال کردن تکالیف یا فعالیت های چالشی جهت می دهد. انگیزش درونی با اعتماد بنفس بیشتر، خلاقیت و تمایل به مشارکت در فعالیت های ویژه ارتباط دارد (۱۳۸). انگیزش یک شاخص تعیین کننده حیاتی پیامدها و موفقیت های بازتوانی می باشد. فراهم کردن یک محیطی که باعث کمک و افزایش انگیزش به منظور درگیری در هرکدام از کارهای درمانی (بازتوانی) یا فعالیت های معنی دار روزانه شود، ضروری می باشد (۱۶۰). انگیزش به عنوان ویژگی ضروری شناخته شده است که بر سطح کارکرد و مشارکت کودکان و نوجوانان با ناتوانی اثر می گذارد. در مدل ادراکی پیشنهاد شده به وسیله بارتلت، انگیزش را به عنوان یک کلید تعیین کننده ذاتی تغییر در توانایی حرکتی برای کودکان با فلج مغزی بیان نشان می دهد (۱۳۹). اهمیت انگیزش به منظور مشارکت و دستاوردهای درمانی نیز در پیشینه ابتدایی مداخلات درمان های اولیه مانند واقعیت مجازی و محدودیت ناشی از حرکت درمانی به آن تاکید شده است (۱۴۰, ۱۴۱). با وجود این که انگیزش به عنوان یک ویژگی حیاتی تاثیرگذار برکارکرد و مشارکت به رسمیت شناخته شده است، کمبود شواهد در سطوح انگیزش کودکان و نوجوانان مبتلا به فلج مغزی و عواملی که ممکن است بر تسلط انگیزشی تاثیر بگذارد، وجود دارد. آگاهی از این عوامل ممکن است به منظور توسعه مداخلات و استراتژی های بازتوانی به منظور ارتقای انگیزش برای این جمعیت فلج مغزی کمک کننده باشد.
۲-۲-۱۶ تمرینات مقاومتی گروهی
دستورالعمل کالج آمریکایی طب ورزش بیان کرده که مربی تمرین گروهی در یک مجموعه تمرین گروهی با افراد ظاهرا” نسبتا” سالم و افراد با چالش های سلامتی که می توانند به طور مستقل به منظور ارتقای کیفیت زندگی، بهبود آمادگی های جسمانی مرتبط با سلامت، مدیریت خطرات سلامتی و ارتقای پایدار تغییر رفتار سلامتی تمرین کنند، کار می کند. تمرین گروهی منجر به برنامه های تمرینی بی خطر و اثربخش با بهره گرفتن از انواع تکنیک های رهبری^[۱۰۶] به منظور پرورش رفاقت^[۱۰۷] (همراهی) گروهی، حمایت و پشتیبانی^[۱۰۸] و همچنین انگیزش^[۱۰۹] به منظور افزایش قدرت واستقامت عضلانی، انعطاف پذیری، آمادگی قلبی - عروقی، ترکیب بدن و هر مهارتهای حرکتی مرتبط با حوزه های آمادگی بدنی مرتبط با سلامت می شود. تشویق یک گروه از افراد به منظور بهبود سلامتیشان و به طور کلی خوب بودن از طریق فعالیت بدنی هسته اصلی این حرفه است. پس چگونگی برقراری ارتباط ما با دیگران به منظور افزایش انگیزه یک دانش حیاتی است. ارتباط بسیار نزدیک بین شرایط ارتباط، پایداری (دنبال کردن) ورزش و انگیزش در هنگام آموزش تمرین گروهی وجود دارد. پایداری تمرین در تمرین گروهی اشاره به حفظ شرکت کنندگان برای فعالیت تمرین گروهی مشخص اشاره دارد. در تمرینات مقاومتی گروهی اگر شرکت کننده ها احساس کنند که از حمایت مربی برخوردار و یا این که احساس توانایی موفق شدن را داشته باشند، افراد به منظور ادامه دادن تمرین با انگیزه می شوند (۱۴۲).
۲-۲-۱۶-۱ شناخت انگیزش و نظریه های رفتار انسانی
موفقیت به عنوان یک مربی تمرین گروهی به دو عامل وابسته است: اول) آن چیزهایی که مربی یاد می دهد و دوم) چگونه آن را آموزش می دهد. هر دو عامل برای موفقیت شرکت کنندگان حیاتی است. توانایی در ایجاد انگیزه برای شرکت کنندگان برای تغییر درازمدت رفتار آنها ترکیبی از علم و هنر تمرین گروهی است. جدول ۲-۲ شش متغیر از نظریه انگیزشی را شناسایی کرده است که یک ارتباط مستقیم با انگیزش دارد و می توان به عنوان ابزاری برای مربی تمرین گروهی به حساب بیاید (۱۴۳).
جدول ۲-۲ متغیرهای نظریه انگیزشی

۱-۸-۶-۱٫ شفاعت از ائمه در ادعیه
در دین اسلام، ما مسلمانان افرادی مانند اهل‌بیت یا اولیاءالله را شفیع قرار می‌دهیم و از آنها می‌خواهیم میان ما و خدا واسطه شوند و حوایج ما را از خدا طلب کنند، البته به این معنا نیست که ما به غیر خدا تمسک جوییم و از او حاجت بخواهیم یا برای خدا شریکی قائل شویم، بلکه اولیا و مقربان را برای ارتباط با خدا واسطه می‌کنیم، مانند دعاهایی نظیر توسل،‌ ندبه‌ و بسیاری دیگر از ادعیه، تا به واسطه آبرو و ارزش آنها نزد خالق یکتا، خداوند ما را نیز در توجه و لطف خویش قرار دهد. در دعای توسل اهل‌بیت را نزد خدا شفیع قرار می‌دهیم و می‌خوانیم: یا اباعبدالله یا حسین بن علی ایها الشهید یابن رسول الله یا حجه الله علی خلقه یا سیدنا و مولانا انا توجهنا و استشفعنا و توسلنا بک الی الله و قدمناک بین یدی حاجاتنا یا وجیها عندالله اشفع لنا عندالله»^[۲۳۴].

در زیارت جامعه کبیره ابتدا سلام بر اولیاء، اصفیاء خدا، دوستان، محبان و یاران خدا می‌دهیم و بعد از خداوند می‌خواهیم به حق اعتبار و آبروی ایشان حوایج ما را نیز برآورده سازد: «و من اعتصم بکم فقد اعتصم بالله و فی زمره المرحومین بشفاعتهم: هر که چنگ به دامان شما زد به ذیل عنایت خدا چنگ زده است و در جمله کسانی است که به شفاعت آنها در سایه مهر قرار گرفته‌اند.»^[۲۳۵]
در دعا از ائمه اطهار می‌خواهیم برای ما نزد خدا میانجی گری نمایند و به واسطه خواهش آنها مورد مهر و لطف خدا قرار بگیریم. امام در بعضی ادعیه پیامبر را واسطه و میانجی قرار می دهد و از خدا می خواهد به خاطر شفاعت پیامبر او را مورد رحمت خود قرار دهد: «الهی لیس لی وسیله الیک الاعواطف رافتک ولالی ذریعه الیک الاعوارف رحمتک وشفاعه نبیک نبی الرحمه و منقذ الامه من الغمه: خدایا من وسیله ای به درگاهت ندارم جز عواطف و مهرت و دست آویزی به سویت ندارم جز عطاهای رحمتت و شفاعت پیغمبرت نبی رحمت و دریابنده امت از گمراه.»^[۲۳۶]
امام، پیامبر را وسیله‌ای برای شفاعت به درگاه خدا قرار می‌دهد، همان‌طور که رحمت و عواطف خدا را وسیله و دست‌آویزی برای آمرزش و گذشت پروردگار قرار می‌دهد. امام در دعای مکارم الاخلاق در آغاز هر بخش از دعا ابتدا با صلوات بر محمد و آل محمد آغاز می‌شود و این خود به نوعی شفیع و میانجی‌آوردن به درگاه خداست تا خداوند به واسطه محمد و آلش توجه کند.
۱-۸-۶-۲٫ شفاعت از خداوند در ادعیه
اما در بعضی از دعاها مانند دعای کمیل و ابوحمزه ثمالی امام معصوم خدا را شفیع قرار می‌دهد و از خدا به‌طور مستقیم می‌خواهد که او را شفاعت کند: «الحمدالله الذی انادیه کلما شئت لحاجتی و اخلو به حیث شئت لسری بغیر شفیع فیقضی لی حاجتی: ستایش خداوندی را سزاست که هر گاه بخواهم برای حاجتم او را صدا می‌کنم و هر گاه بخواهم، برای عرض نیازم با او خلوت می‌کنم و او بدون واسطه درخواستم را اجابت می‌کند.»^[۲۳۷]
ما معتقد هستیم که خداوند در خلق و روزی‌رساندن و برطرف‌کردن نیازهای ما، نیاز به کسی ندارد و از کسی کمک نمی‌خواهد «و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم: او خود برای هر کاری توانا و کافی است و هیچ نیازی به دخالت و یاری کسی ندارد.» حضرت علی در بخشی از دعای کمیل، تنها خداوند را در رفع گرفتاری‌هایش موثر می‌داند و فقط از او یاری می‌طلبد: «الهی و ربی من لی غیرک اسئله کشف ضری و النظر فی امری: ای معبود من و ای پروردگار من جز تو که را دارم که رفع گرفتاری و توجه در کارم را از او درخواست کنم.»^[۲۳۸]
درگرفتاری‌ها و سختی‌ها از خداوند برای رفع مشکلات کمک می‌خواهیم و خدا را شفیع قرار می‌دهیم و به او متمسک می‌شویم. در دعای ابوحمزه ثمالی با توجه به آیه ۴ سوره سجده که می‌فرماید: «هیچ سرپرست و شفاعت کننده‌ای برای شما جز او نیست آیا متذکر نمی‌شوید» رو به‌سوی درگاه احدیت می‌کند و می‌فرماید: «الحمدلله الذی لا ارجو غیره و لو رجوت غیره لا خلف رجایی: سپاس خدایی که به غیر او امید ندارم و اگر امیدی به غیر او می‌داشتم ناامیدم می‌کرد.»^[۲۳۹]
و همچنین در ادعیه، دوستی خدا را شفیع قرار می‌دهند و می‌فرماید: «و حبی لک شفیعی الیک: و دوستیم برای من،‌ شفیع است به درگاه تو.»^[۲۴۰] امام سجاد در مناجات خمس عشره خدا را شفیع قرار می‌دهد و به او پناه می‌برد: «الهی استشفعت بک الیک و استجرت بک منک: خدایا طلب شفاعت می‌کنم به درگاه تو پناه می‌برم به درگاه تو از خودت.»^[۲۴۱]
۱-۸-۶-۳٫ شفاعت در مناجات شاعران
شعرایی چون مولوی عطار و سنایی هر چند در مناجات‌هایشان شفیعی برای خود قرار نداده‌اند و به‌صورت مستقیم از خداوند طلب حاجت کرده‌اند، اما گاه‌گاهی در آثار شان پیامبر را شفیع قرار داده‌اند، بنابراین می‌توان شفاعت را در آثار شاعران به چند بخش تقسیم کرد.
۱-۸-۶-۳-۱٫ شفاعت پیامبر در مناجات شاعران
وقتی در آثار شاعران بیشتر دقت کنیم در می‌یابیم: اشعاری که در وصف «حضرت محمد» سروده‌اند، نشان از آن دارد که آنها پیامبر را ستوده‌اند و او را واسطه‌ای بین رحمت خدا و بندگانش می‌دانسته‌اند.

سنایی در تفسیر «و ما ارسلناک الارحمه للعالمین»بودن پیامبر، بیت فوق را می‎گوید و عقیده دارد که پیامبر واسطه رحمت بین خدا و خلق است. عطار نیز پیامبر را «رحمه للعالمین» خطاب می‌کند:

عطار در بیت زیر شفاعت پیامبر را سبب بخشش معصیت و قبول طاعت می‌داند:

دست اندرکاران پخش برنامه مکلف هستند که برنامه بخش شده را برای یک مدت معین به صورت ضبط شده نگهداری نمایند.مثلاً مقررات مربوط به رادیو و تلویزیون کلن آلمان (WDR) در این مورد بیان

می دارد) « از تمامی برنامه های رادیو و تلویزیون پخش شده توسط (WDR) ضبط ویدیویی و صوتی به عمل آمده و برای سه ماه نگداری می شوند. در صورتی که شکایتی در این دوره دریافت شود برنامه ضبط شده تا هنگامی که شکایت با تصمیم دادگاه یا هر طریق دیگر حل و فصل شود باید نگهداری شود. هر شخصی که بتواند به گونه ای قابل قبول، سند نشان دهد که به حق وی اجحاف شده می تواند برای دستیابی به نوارها و تهیه توسط (WDR) به هزینه خودش اقدام کند».^[۶۶۹]
در کشور ما مقرراتی به این صورت وجود ندارد ولی به هرحال صدا و سیما ملزم به ضبط برنامه ها و نگهداری آنها برای مدت معینی می باشد . قبلاً در مورد پخش آگهی بیان شد که براساس مقررات پخش آگهی، صدا و سیما ملزم است ک حداکثر ۱۵ روز نوار آگهی را در سازمان نگهداری نموده و به آگهی دهنده عودت دهد. ^[۶۷۰]
به نظر می آید در این مورد بتوان از ملاک ماده ۲۰۹ قانون آئین دادرسی مدنی ۱۳۷۹استفاده نمود و رادیو و تلویزیون را ملزم به ارائه نوارهای ضبط شده به دادگاه دانست. باید اضافه کرد که اگر نوار ضبط شده به هیچ وجه در حقوق ما به عنوان یک دلیل اثبات مورد قبول نباشد، می توان از شهادت استفاده کرد و به عنوان یک دلیل علیه رادیو و تلویزیون بکار برد . خصوصاً به علت فراگیری و تعداد زیاد مخاطب رادیو و تلویزیونی این امر به راحتی امکان پذیر است .
گفتار پنجم :اجرای حکم علیه رسانه صوتی و تصویری
هدف خواهان از اقامه دعوی مسئولیت مدنی چیزی جز جبران خسارت ناشی از فعل زیانبار خوانده نیست. پس بر دادگاه رسیدگی کننده لازم است، پس از احراز سه رکن مسئولیت، حکم به جبران خسارت خواهان بدهد. مفاد این حکم می تواند پرداخت مبلغی پول به خواهان یا انجام عملی توسط خوانده باشد .
بند۱:اجرای احکامی که محکوم به آن، وجه نقد است .
می دانیم که براساس مقررات عمومی مربوط به اجرای احکام ، پس از آنکه دادگاه حکم به جبران خسارت داد، زیان دیده یا محکوم له می تواند اجرای مفاد حکم را از محکوم علیه مطالبه کند^[۶۷۱] و در صورت استنکاف او، از دادگاه بخواهد تا خود اجرای حکم را بر عهده بگیرد . و در نهایت با معرفی اموال محکوم علیه و توقیف و مزایده آنها ، حق خود را استیفاء نماید. زیان دیده می تواندحتی پیش از اجرای آن نیز اموال محکوم علیه را برای تأمین محکوم به توقیف نماید ^[۶۷۲]. از طرفی هنگامی که محکوم علیه یک سازمان دولتی باشد ترتیب اجرای احکام براساس قانون نحوه پرداخت محکوم به دولت و عدم تأمین و توقیف اموال دولتی مصوب پانزدهم آبان ماه ۱۳۶۵ انجام می شود . این قانون بیان می داردکه « هرگاه یک سازمان عمومی، یعنی سازمانی که درآمد و مخارج آن در بودجه عمومی کشور پیش بینی گردیده باشد ، محکوم به پرداخت مبلغی گردد باید آنرا از محل اعتبار بودجه سال قبل خود پرداخت نماید و در صورتی که محلی در بودجه جهت تأمین آن وجود نداشته باشد و امکان تأمین از محل های قانونی دیگر نیز نباشد، باید آنرا در زمره هزینه های بودجه سال بعد منظور نماید .
« در اجرای احکام دادگستری نیز به مدت یکسال و نیم پس از تاریخ صدور حکم نمی توانند هیچ یک از اموال که در اختیار سازمان محکوم علیه است را برای اجرای حکم توقیف کنند مگر آنکه محکوم له ثابت کند که سازمان محکوم علیه با وجود داشتن اعتبار از پرداخت خسارت خوداری نماید.»^[۶۷۳]
آنچه در بحث ما مطرح می شود این است که آیا این ترتیب قانونی می تواند در مورد محکومیت های مالی سازمان صدا و سیما اجرا شود. به عبارت دیگر هرگاه به علت پخش یک برنامه رادیو و تلویزیون ضرری به دیگری وارد شد و حکم محکومیت سازمان صدا و سیما به پرداخت مبلغی در حقو او توسط دادگاه صادر شد آیا مقررات قانون اجرای احکام و آیین دادرسی مدنی حاکم است یا مفاد قانون سال ۶۵؟
به نظر می رسد این استدلال که بودجه سازمان در بودجه عمومی کشور منظور می نمود برای اجرای قانون ۶۵ در مورد محکومیت های مالی سازمان صدا و سیما کافی نباشد. چرا که قانون سال ۶۵ استثنایی براصل است و در صورت شک باید از آن نیز مضیق نمود.^[۶۷۴] لذا از یک طرف سازمان های دولتی که در این قانون از آنها یاد شده است باید به معنای اخص کلمه (سازمان های وابسته به مقره مجریه) دانست و از طرف دیر آن سازمان هایی را که دارای درآمدهایی هستند که در بودجه عمومی منظور نمی شود را از مشمول این ماده خارج نماییم. از اینرو به نظر می رسد مقررات این قانون در مورد محکومیت های مالی سازمان صدا و سیما قابل اجرا باشد ، چرا که از یک طرف سازمان دولتی محسوب نمی شود و از طرف دیگر بخش عمده ای از درآمدهای آن به طریق غیر از بودجه عمومی کشور تأمین می شود .
۲-عواید حاصل از اجرای قانون توسعه شبکه های تلویزیونی مختلف
۳-درآمدهای ناشی از فعالیت های تولیدی و سود مربوط به آنها
۴-وجوه دریافتی از محل بودجه کل کشور و سایر وجوهی که به عناوین دیگر از طرف دولت در اختیار سازمان گذاشته می شود .
۵-اعتبارات از محل بودجه عمرانی کشور
۶-کمک های نقدی یا غیرنقدی اشخاص حقیقی و حقوقی
بنابراین ملاحظه می شود که تنها بخشی از در آمدهای سازمان در بودجه عمومی کشور منظور
می گردد . از اینرو حتی اگر سازمان صدا و سیما را مشمول قانون ۶۵ بدانیم، محکوم له می تواند به راحتی اثبات کند که سازمان دارای اعتبار لازم برای پرداخت خسارت می باشد . لذا دیگر جایی برای اعمال قانون سال ۶۵ باقی نمی ماند.
بند۲ : اجرای سایر احکام
در بحث مراجع به خسارت معنوی گفته شد که مسئولیت ناشی از خسارت معنوی و جبران آن، حتی از طریق مالی در حقوق اسلام پذیرفته شده و لااقل تعارفی با فقه ندارد و امتناع از پذیرش یا تردید شورای نگهبان در این مورد قابل ایراد است. باید یادآور شد که تاکنون شورای نگهبان نظریه ای رسمی مبنی بر مشروع بودن جبران خسارت معنوی از طریق مالی و مغایرت مواد قانونی راجع به این موضوع با شرع صادر نکرده است. بنابراین مواد قانونی مزبور کماکان به قوت و اعتبار خود باقی و برای دادگاهها لازم الرعایه است.^[۶۷۵]
به نظر می آید که خسارات معنوی به طرق دیگری غیر از پرداخت پول هم قابل جبران باشد. این امر بیشتر به صورت اعاده حیثیت یا عذرخواهی از زیان دیده و به روش های مختلف صورت می گیرد . هنگامی که رسانه های صوتی و تصویری چون رادیو و تلویزیون موجب این امر می شوند مسلماً بهترین راه برای جبران خسارات معنوی این است که از شخص خسارت دیده، در همان رسانه اعاده حیثیت و از او عذرخواهی شود. اما سوال این است که اگر رادیو و تلویزیون محکوم به چنین امری شد تکلیف چیست ؟
جواب این سوال را باید در قواعد عام اجرای احکام جستجو کرد . ماده ۴۷ قانون اجرای احکام در این مورد بیان می دارد که اگر موضوع اجرا از عهدۀ اشخاص دیگری غیر از محکوم علیه بر آید، محکوم له
می تواند تحت نظر مأمور اجرا آن عمل را به وسیله دیگری انجام دهد و آن را مطالبه کند و می تواند بدون انجام عمل به وسیله دیگری نیز هزینه آن را مطالبه کند . یعنی از طریق اجرا ، هزینه هایی که برای عمل لازم بوده از محکوم علیه بگیرد . ^[۶۷۶]
اجرای چنین ترتیبی هنگامی که رادیو و تلویزیون محکوم به عذرخواهی از فرد خسارت دیده می گردد کمتر پیش می آید چرا که لازم است برای تسکین آلام روحی و یا اعاده حیثیت فرد متضرر ، عذرخواهی توسط سازمان رادیو و تلویزیون صورت گیرد و مسلماً اگر عمل زیانبار به واسطه پخش یک برنامه رادیو و تلویزیون باشد ، بهترین راه حل برای جبران خسارت این است که این عذرخواهی از طریق پخش یک برنامه رادیو و تلویزیون صورت گیرد . مع الوصف اگر اجرای حکم مثلاً با درج مفاد حکم در یک رسانه دیگر چون مطبوعات و یا سایت های اینترنتی امکان پذیر باشد می توان براساس ماده ۴۷ عمل نمود .
اما اگر این امر ممکن نباشد مسئله جای تأمل دارد. در این مورد تبصره ماده ۴۷ قانون اجرای احکام بیان می دارد : « در صورتی که انجام عمل توسط شخص دیگری ممکن نباشد مطابق ماده ۷۲۹ آئین دادرسی مدنی انجام خواهد شد.» و ماده ۷۳۹ قانون سابق نیز بیان می داشت: «در صورتی که انجام تعهد قائم به شخص متعهد باشد و متعهد حکم دادگاه را اجرا نکند اجبار به عین تعهد می شود و دادگاه مبلغ و مدتی را تعیین می کند که به ازای هر روز تأخیر مقداری را به شخص محکوم له بدهد.»
مسلماً این راه حل در مورد مبحث ما نیز قابل اجراست اما اشکال در این است که این ماده با اشکال شورای نگهبان روبرو شد و در قانون جدید آئین دادرسی مدنی مصوب«۱۳۷۹» حذف گردید. از اینرو در مورد محکومیت هایی که موضوع آن انجام یک عمل است ک از ناحیه دیگری میسور نیست ، دو راه حل قابل تصور است .
۱-با حذف ماده ۷۲۹ قانون آئین دادرسی مدنی عملاً تبصره ماده ۷۴ قانون اجرای احکام نیز فسخ شده و این راه حل حاکم بر موضوع نخواهد بود .
۲-باتوجه به اینکه تبصره ماده ۷۴ در زمان حکومت قانون قدیم به ماده ۷۲۹ ارجاع کرده یعنی مفاد این ماده را به قانون اجرای احکام الصاق کرده است و این امر به خاطر سهولت امر و عدم تکراری حکم بوده است، لذا ترتیب قبلی کماکان قابل اجراست.^[۶۷۷]
از این دو ، تفسیر دوم هم از لحاظ نظری و هم از نظر عملی قابل قبول تر از تفسیر اول است چون به نظر می آید که در ارجاع به قانون دیگر آن ماده الحاق به ماده جدید شده است و جزئی از نص قانون
می شود، پس نسخ ماده مرجوع الیه تأثیری در حکم اولیه ندارد .
آنچه گفته شد در مورد محکومیت رسانه های صوتی و تصویری خصوصاً سازمان صداو سیما به جبران خسارت معنوی متضرر قابل اجراست یعنی به عنوان مثال اگر رادیو و تلویزیون از اجرای حکم استنکاف ورزید با نظر دادگاه باید مبلغی را به ازاء هر روز تأخیر به محکوم له بپردازد. البته چون ماهیت این پرداخت وجه التزام قضایی می باشد که به ازاء تأخیر در اجرای حکم پرداخت می شود و ماهیت جبران خسارت ندارد این شبهه که جبران خسارت معنوی باپرداخت پول همراه بوده است نیز برطرف می شود .
فصل چهارم : تعارض قوانین و دادگاهها در دعاوی مربوط به رسانه های صوتی و تصویری
قواعد آمره راجع به مسئولیت مدنی در قبال نقض حقوق مالکیت فکری، همانند سایر موارد مسئولیت مدنی ، در عمل به حقوق داخلی کشورها ارجاع می دهند. به جز اتحادیه اروپا که در میان دولت های عضو آن ، مقررات رم (دو) اجرا می شود، در سایر نظام های حقوقی ، به عنوان قاعده ، دادگاههای داخلی ، مقررات خود را در مورد اصل مسئولیت و میزان آن بکار می گیرند.^[۶۷۸] مگر اینکه زیان دیده و عامل زیان ، به نحو دیگری توافق کرده باشند که در این صورت ، «قرارداد» آنها تا زمانی که با قانون آمره مقر دادگاه در تعارض نباشد، معتبر و لازم الاجرا خواهد بود و دادگاه در تصمیم گیری خود آن را مورد توجه قرار خواهد داد .
در مورد نحوه انتخاب قانون حاکم بر حقوق مالکیت فکری ایده های مختلفی ابراز شده است. به عنوان مثال عهدنامه ،۱۸۸۶ برن^[۶۷۹] و عهدنامه ۱۸۸۳ پاریس^[۶۸۰] ، قانون کشوری را مجری می داند که حمایت از حقوق مالکیت فکری از آن درخواست شده است . به عبارت دیگر ، در مورد مالکیت فکری قواعد مربوط به حقوق ماهوی با «اصل رفتارمساوی با تبعه داخلی» مشخص می شود .
قانون یاد شده براین اساس می تواندقانون کشوری باشد که اثر در آنجا منتشر شده یا علامت تجاری منحصر به فرد در آن به ثبت رسیده است . در مورد حق مؤلف ، قانون کشوری که تخلف از حق در آنجا صورت گرفته مجری خواهد بود .
گفتار اول : صلاحیت دادگاه در دعاوی مربوط به رسانه های صوتی و تصویری
به لحاظ دادگاه ثالث، طرح دعوی مربوط به آثار صوتی و تصویری نیازمند اقامه دعوی در دادگاه محل اقامت خوانده است . این قاعده به عنوان یکی از مبانی آئین دادرسی مدنی در تمامی کشورها مورد پذیرش قرار گرفته است. براساس قسمت نخست ماده ۱۱ قانون آئین دادرسی مدن ایران «دعوی باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده در حوزه قضایی آن اقامتگاه دارد».
مسئله اقامتگاه در مورد اشخاص حقوقی، کمی پیجیده تر است . برای مثال اگر شعبه بی،بی،سی در دبی ، حقوق صدا و سیما را نسبت به آثار صوتی و تصویری نقض کرده باشد. پرسش قابل طرح آن است که دعوی علیه مؤسسه ، در کشور امارات و شهر دبی طرح می شود یا باید در مرکز اصلی بی،بی،سی یعنی انگلستان ، اقامه شود .
در این مورد به نظرمی رسد دعوای مسئولیت مدنی شعب را بتوان در محل اقامت همان شعبه طرح کرد و ضرورتی ندارد که این دعوی، در محل استقرار مرکز اصلی شرکت طرح شود. البته براساس ماده ۲۳ قانون آئین دادرسی مدنی ایران، که تقریباً در سایر کشورها نیز اجرا می شود ، اگر شعبه مذکور پرچیده شده باشد، دعوی در مرکز اصلی شرکت یا مؤسسه قابل طرح است .
در خصوص دادگاه صالح، سوال این است که آیا صدا و سیمای کشورها ، در اختلاف های مرتبط با
بهره برداری غیرمجاز از آثار صوتی و تصویری ، می تواند با طرف دعوی توافق نماید که دادگاه محلی صالح برای رسیدگی تغییر یابد ؟ به عبارت دیگر آیا امکان توافق بر تغییر دادگاه صالح در سطح بین المللی وجود دارد یا خیر ؟
پاسخ به این پرسش اصولاً مثبت است . البته صلاحیت دادگاه ، به موجب قواعد حاکم بر صلاحیت دادگاهها در حقوق بین الملل خصوصی ، لزوماً به معنای صلاحیت قانون مقر آن نیست .
رسانه های صوتی و تصویری از جمله صدا و سیما در مقام توافق بر دادگاه صالح باید دقت کند که بر فرض حکومت قانون کشوری غیر از کشور مقر دادگاه ، اجرای قانون حاکم در حدی مورد قبول است که با نظم عمومی و اخلاق حسنه مقر دادگاه در تعارض نباشد .
نکته ای که در تعیین دادگاه صالح به آن باید توجه نمود این است که می توان دعوای مسئولیت مدنی را علیه خوانده (عامل زیان) در محل ورود خسارت طرح کرد. این امر در مقررات رم که صرفاً در اتحادیه اروپا اجرا می شود، پذیرفته شده است .
در اصول مؤسسه آمریکایی حقوق برای تعارض قوانین در مالکیت معنوی، به طور ضمنی امکان اعمال برخی از قواعد برای تعیین دادگاه صالح ، منوط به عضویت کشور مدنظر برای طرح دعوی در سازمان تجارت جهانی دانسته شده است .
به هرحال در صورت فراهم شدن لوازم طرح دعوی در دادگاه محل ورود خسارت به آثار صوتی و تصویری ، این دادگاه ، صلاحیت رسیدگی به دعاوی تبعی یا خسارت های وارد شده از سوی همان عامل زیان را در خارج از مقر دادگاه ، خواهد داشت. مشروط بر اینکه هر دو دعوی ناشی از یک منشاء یا به حدی مرتبط باشند که دادگاه بتواند طی یک رسیدگی نسبت به آنها اتخاذ تصمیم کند.
امکان طرح دعوی در دادگاه محل وقوع اموال ناقض حق نیز، قابل بررسی است . بدین ترتیب خواهان می تواند، علیه نقض کننده حقوق در دادگاه کشوری طرح دعوی کند که شخص اخیر در آنجا اموالی اعم از منقول یا غیر منقول دارد .
در این صورت ، دادگاه یاد شده اختیار صدور قرار را برای جلوگیری از خارج شدن اموال از حوزه قضایی دادگاه صادر کننده قرارخواهد کرد. همچنان که می تواند با صدور قرار، مانع از انتقال مالکیت اموال غیرمنقول شخص خوانده شود . ^[۶۸۱]
چنان که در اصول مؤسسه آمریکایی حقوق تصریح شده و با در نظر گرفتن قاعده عام آئین دادرسی مدنی که در تمام کشورها اعمال می شود،^[۶۸۲] نسبت به دعاوی مرتبط با آثار صوتی و تصویری ، دادگاه این حق را خواهد داشت که دعاوی متعدد را طی یک دادرسی مورد رسیدگی قرار دهد. تمایل رویه جهانی به آن است که حتی اگر دعاوی متعدد نسبت به آثار فکری در کشورهای مختلف مطرح شود، امکان رسیدگی به آنها در دادگاه واحد وجود داشته باشد ^[۶۸۳]. دادگاه صالح در این موارد، دادگاه کشوری است که برای نخستین بار اقدام به دادرسی کرده است .